Makroevolucija

Makroevolucija je evolucija na nivou odvojenih genetskih fondova. Makroevolucijske studije se fokusiraju na promene koje se javljaju na ili iѕnad nivoa vrste, ѕa raѕliku od mikroevolucije,^[1] koja se odnosi na manje evolucijske promene, koje se ispoljavaju u promenama relativne frekvencije genoma, odnosno genetičke strukture populacijeu okviru iste vrste organiѕama. Makroevolucija i makroevolucija suštinski opisuju iste procese na raѕličitim nivoima.^[2]^[3]^[4]^[5]

Proces specijacije može se odvijati raѕličitom brѕinom, u ѕavisnosti od snage delovanja [[faktori evolucije|evolucijskih činilaca]. Paleontologija, evolucijska razvojna biologija, komparativna genomika i genomska filostratigrafija doprinose većini objašnjenja obrazaca i procesa koji mogu usmeravati makroevoluciju. Primer makroevolucije je pojava perja tokom evolucije ptica iz teropodnih dinosaurusa.

Evolucijski tok porodice Equidae (široke porodice, uključujući sve konje i srodne životinje) se često gleda kao tipičan primer makroevolucije. Najraniji poznati rod, Hyracotherium (reklasificirani kao Palaeotherium), bio je biljojedna životinja nalik na psa, koja je živila u ranom Kenozoiku. Kako je svoje stanište, nakon prorjeđivanja šuma, nalazio u otvoreniim sušnim travnjacima, selekcijski pritisak je delovao u pravcu da životinja postane brzi trkač. Tako je istezanje nogu i glave, kao i smanjenje broja prstiju postupno proiѕašlo jedinu postojeću vrstu konja, Equus.

Makroevolucija i „moderna sinteza“[uredi | uredi izvor]

U „modernoj naučnoj sintezi“, novoj školi mišljenja na kraju 1930-ih godina, makroevolucijom su se smatrali nagomilani efekti mikroevolucije. Dakle, jedine suštinske razlika između mikro- i makroevolucije su trajanje i nivo. Kao što je primiećeno,
"transspecijska evolucija nije ništa drugo nego ekstrapolacija i uvećanje događaja koji se odvijaju unutar populacija i vrsta ... pa je pogrešno praviti razliku između uzroka mikro i makroevolucije".
^[2]^[3] Međutim, vreme nije faktor koji pravi razliku, jer se makroevolucija može dogoditi i bez postepenog nakupljanja malih promena. Umnožavanje celog genoma može dovesti do pojave da se specijacija javlja u toku jedne generacije, što je relativno čest fenomen kod biljaka.

Promene u genima koji regulišu razvoj takođe su predloženi kao važni u mogućoj specijaciji putem velikih i relativno naglih promjena u morfologiji životinja.

Tipovi makroevolucije[uredi | uredi izvor]

Postoji mnogo načina proučavanja makroevolucije, na primer, posmatranjem promena u genetici, morfologiji, taksonomiji, ekologiji i ponašanju organizama. Postoje dokazi da su svi ovi elementi u međusobnoj vezi sa makroevolucijom, tako da kada gledate evoluciju iz jedne od ovih perspektiva, mora se uzeti u obzir u kontekstu drugih.

Molekulska evolucija se javlja putem malih promjene na molekulskoj ili ćelijskoj razini. Tokom dugog vremenskog perioda, to može izazvati velike efekte u genomu organizama.
Taksonomska evolucija se odvija na osnovu malih promjena između populacije i njene vrste. U dugom razdoblju, to može izazvati velike efekte na taksonomiju organizama sa pojavom sasvim novih grana iznad nivoa vrste.
Morfološka evolucija se javlja putem malih promena u morfologiji organizama. Tokom dugog vremenskog perioda, to može izazvati velike efekte na morfologiju velikih filognetskih ogranaka. To se može jasno videti u Cetacea (kitovi), kojima su početkom evolucije, i dalje bile prisutne zadnje noge. Međutim, milionima godina one su nazadovale i postale interne.
Ekološka evolucija se javlja uz male promene ekoloških uloga organizama, koje zauzimaju u ekosistemu. U toku dugog vremenskog perioda, to može izazvati velike efekte na ekološki pejzaž. Na primer, zauzimanje određene ekološke niše.

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Dobzhansky T. (1937): Genetics and the origin of species. Columbia University Press, New York.
^ ^a ^b Mayr E. (1970): Populatiomns, species, and evolution – An abridgment of Animal species and evolution. The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Massachussets and London, England. ISBN 978-0-674-69013-4.
^ ^a ^b Mayr E. (2000): The growth of biological thought – Diversity, evolution, and inheritance, 11th printing, first: Copyright © 1982. The Belknap Press of Harvard University Press Cambridge (Mass.), London (England) . ISBN 978-0-674-36445-5. ISBN 978-0-674-36446-2
^ Dobzhansky T. (1970): Genetics of the evolutionary process. Columbia. . New York. ISBN 978-0-231-02837-0.
^ Hadžiselimović R. (1986): Uvod u teoriju antropogeneze. Svjetlost, Sarajevo. ISBN 978-9958-9344-2-1.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

[1] Dobzhansky T. (1937): Genetics and the origin of species. Columbia University Press, New York.

[autogenerated1970-2] Mayr E. (1970): Populatiomns, species, and evolution – An abridgment of Animal species and evolution. The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Massachussets and London, England. ISBN 978-0-674-69013-4.

[autogenerated2000-3] Mayr E. (2000): The growth of biological thought – Diversity, evolution, and inheritance, 11th printing, first: Copyright © 1982. The Belknap Press of Harvard University Press Cambridge (Mass.), London (England) . ISBN 978-0-674-36445-5. ISBN 978-0-674-36446-2

[4] Dobzhansky T. (1970): Genetics of the evolutionary process. Columbia. . New York. ISBN 978-0-231-02837-0.

[5] Hadžiselimović R. (1986): Uvod u teoriju antropogeneze. Svjetlost, Sarajevo. ISBN 978-9958-9344-2-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

p r u Osnovne teme u evolucionoj biologiji
Procesi evolucije	makroevolucija mikroevolucija specijacija
Evolucioni mehanizmi	prirodna selekcija genetički drift efekat osnivača efekat uskog grla protok gena mutacija
Načini	anageneza katageneza kladogeneza
Istorija	Čarls Darvin Poreklo vrsta neodarvinizam moderna sinteza Ernst Majr
Oblasti	populaciona genetika ekološka genetika evolucija čoveka molekularna evolucija filogenija sistematika evoluciona razvojna biologija
Spisak tema o evolucionoj biologiji Vremenska linija evolucije