Mani
Mani (ili Manihej; oko 216 — 276) je bio persijski filozof i verski reformator (takođe svirač, slikar, lekar i prorok), koji je nastojao da učenja triju „otaca ispravnosti“, Zaratustre, Bude i Hrista, uključi u jedinstven filozofski sistem[1].
Rodom je iz Seleukije kod Ktesifona, tadašnje prestonice Persije, odnosno Sasanidskog carstva. Smatra se osnivačem manihejstva.
Život[uredi | uredi izvor]
Prema persijskom predanju, Mani je bio hrišćanski sveštenik. Pokušao je da u svom učenju spoji Hristovo i Zaratustrino učenje, odnosno da izvrši reformu mazdaizma, tako što bi u njega uključio sve poznate religijske tradicije koje su u Mesopotamiji živele. On je iz mazdaizma, hrišćanstva (uz znatnu primesu gnosticizma) i budističkih elemenata, posebno budističke etike, stvorio novu dualističku religiju sa hrišćanskom terminologijom koja se naziva manihejstvom. Oko 240. godine počeo je da propoveda svoje učenje u vreme persijskog cara Sapora I. Mani je za života imao 12 učenika oko sebe, što je bilo oponašanje 12 apostola Isusovih.[2] Iz istočnog Irana je pred progonom prešao u Tibet, i smatra se da je na tamošlju religiju bon ostavio izvesne uticaje.[3] Nakon boravka na Istoku, u Persiju se vratio oko 270. godine, ali nije bio rado primljen. Oko 276. godine bio je mučen i ubijen razapinjanjem na krst ili čerečenjem. Nakon smrti od strane svojih sledbenika je prozvan Manihej (per. Mani haj) što znači Mani živi[4]. U Kini je ostao upamćen kao Mani Buda Svetlosti.[5]
Mani je imao više pisanih dela, od kojih su bila najpoznatija Knjiga divova i Osnovna poslanica[6], koja su izgubljena.
Učenje[uredi | uredi izvor]
| „ | Jer svaka duša i svako živo biće koje se kreće učestvuje u suštini dobrog Oca. | ” |
Mani je sebe opisivao kao „učenika Isusa Hrista", ali ga je hrišćanska crkva zbog njegovog učenja odbacila kao jeretika. Po Manijevom učenju od praiskona postoje dva uzajamna nezavisna počela, dobro i zlo, te se njegovo učenje kvalifikuje kao dualizam. Bog je tvorac duhovnog sveta a materiju je stvorilo zlo biće. Tako je svetlost zatvorena u ljudsko telo. Zato je došao spasitelj Isus, koji je učio ljude kako da se izbave.
Svrha postojanja čoveka je oslobođenje duha iz telesnih okova. Čovek je dužan da čuva čistotu svoje duše kroz uzdržavanje kako bi malo po malo iz materije oslobodio božansku suštinu koja je u njemu zatvorena. Bog je u tu svrhu u pomoć ljudima slao proroke u učitelje: Noja, Avraama, Isusa, a među njima je i Mani. Manijevo učenje je služilo kao snažna inspiracija raznih gnostičkih i hrišćanskih zajednica. Manijeva religija se raširila po čitavoj severnoj Africi uz Sredozemno more sve do Španije. Čuveni crkveni otac sveti Avgustin, pre nego što se obratio, bio je devet godina manihejac.
Preko Manijevih učenika su sačuvana mnoga apokrifna hrišćanska dela, poput Tominog jevanđelja, koja bi inače bila izgubljena.
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Mani, Filozofijski rečnik, Matica Hrvatska, Zagreb 1984.
- ^ Dr.Ivan Pilar, Bogumilstvo kao religiozni problem
- ^ Filozofijski rečnik, Matica Hrvatska, Zagreb 1984.
- ^ Amin Maluf, Vrtovi svetlosti. ISBN 978-86-7436-671-4.
- ^ Manichaean and Christian Remains in Zayton (Quanzhou, South China) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. jul 2008), Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 05. 03. 2016. g. Pristupljeno 15. 09. 2007.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Epifanije Kiparski, Manesovo učenje - Manihejstvo (spis protiv Manija)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
