Pređi na sadržaj

Matija III Čak

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Matej Čak
Matej Čak.
Datum rođenjaizmeđu 1260. i 1265.
Mesto rođenjanepoznato, Kraljevina Ugarska
Datum smrti18. mart 1321.
Mesto smrtiTrenčin, Kraljevina Ugarska

Matej Čak (rođen između 1260. i 1265. - umro 18. marta 1321) je bio ugarski velikaš koji je početkom 14. veka vladao de facto nezavisnom državom na severu Ugarske, koja je obuhvatala prostore današnje Slovačke i delove severne Mađarske.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Matej Čak je bio sin Petra I Čaka, ugarskog palatina iz velikaške porodice Čak. Rođen je između 1260. i 1265. godine. U nemirnim godinama poslednje decenije 13. veka, Matej je pružio podršku Andriji III Mlečaninu (1290—1301), poslednjem kralju iz dinastije Arpad. Nosio je titulu ugarskog palatina (1296—1297). Nakon Andrijine smrti, umešao se u građanski rat (1301—1310) ustajući protiv anžujskih pretenzija čiji je nosilac bio Karlo Robert[1]. Nasuprot njemu, formalno je podržao Vaclava II i njegovog istoimenog sina. Faktički, Matej Čak je vladao samostalno na svojim teritorijama u severnoj Ugarskoj (današnja Slovačka). Da je njegova podrška češkom pretendentu bila samo formalna pokazala je činjenica da je pružio otpor češkim snagama koje su upale u Ugarsku 1304. godine, a napadao je češkog kralja i prilikom njegovog povratka u domovinu[2]. Kada je 1307. godine erdeljski vojvoda Ladislav Kan došao u posed krune Svetog Stefana otevši je iz ruku Otona III Vitelsbaha, Matej je odbio da prizna Karla Roberta za kralja. Po nagovoru papskog legata Gentila, Matej formalno priznaje Karla za kralja 1308. godine[3].

Iako je Karlo Robert 1310. godine postao legitimni ugarski kralj, njegova vlast je bila samo formalna. Čak četvorica velikaša su u tom trenutku nosila funkcije palatina (Matej Čak, Amadej Aba, Kopas Borča i Ištvan Akoš). Potčinjenost ovih velikaša bila je samo zvanična. Svaki od njih je na svojim teritorijama vladao samostalno. Matej Čak je sledeće, 1311. godine, napao zemlje novog kralja kako bi pokazao ko je stvarni gospodar u Ugarskoj. Oko sebe je Karlo Robert imao samo uzak krug pristalica sa kojima će u narednih deset godina postepeno suzbijati vlast velikaša[4].

Gentil Karlu Robertu nije mogao pružiti značajniju podršku, sem što je, pre odlaska u Italiju, ekskomunicirao samovoljnog oligarha. U sukobu koji je usledio između građana Košica i Amadeja Aba, stradao je Amadej, te je njegova porodica htela da se osveti gradu koji je godinama prkosio njihovoj vlasti. To nije bilo lako jer su u Košicama ostala dva Amadejeva sina koja su mogli stradati prilikom napada porodice Aba na grad. Karlo Robert je stao na stranu Košica, te Abe prilaze Mateju Čaku[5].

Glavni predstavnici porodice Aba poblače se u zamak Šariš koga Karlo opseda. Matej Čak nije stigao da pošalje pomoć. Abe su se predale i prešle na stranu ugarskog kralja. Vojska Mateje Čaka sukobila se sa Karlovom kod mesta Rozhanovce 15. juna 1312. godine. Bila je to vojska koja je krenula da deblokira grad. Karlo Robert je uz pomoć vitezova Jovanovaca odneo pobedu u bici, koja je ujedno i najveća bitka u borbi Mateje Čaka i ugarskog kralja. Međutim, obe strane imale su velike gubitke, a moć Mateje Čaka nije ozbiljnije uzdrmana. Abe su nakon bitke kod Rozhanovca prestale da igraju značajniju ulogu u Ugarskoj[6].

Zemlja Mateje Čaka.

Karlo Robert 1313. godine napada Matijinu prestonicu, Trenčin. Napad je odbijen. Pokazalo se da je slovački oligarh previše jak za direktan napad. Karlo stoga sklapa sporazume sa Češkom i Habzburgovcima. Češki kralj Jan Luksemburški napada Mateju Čaka, ali je teško poražen pred tvrđavom Holič 1315. godine. Protiv Karla ustaju i Kisegi i Borše, odbijajući da mu pomognu u borbi protiv Mateje. Vojska Filipa Drugeta porazila je 1317. godine snage Petra Perenjija, Matijinog saveznika. Karlo Robert iste godine ratuje protiv srpskog kralja Milutina koji je zauzeo teritorije nekadašnje Sremske države kralja Dragutina, odnosno njegovog sina Vladislava. Matej je umro 18. marta 1321. godine, nakon čega je Karlo Robert bez većih teškoća zauzeo njegove teritorije[7].

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Hardi 2012, str. 83–4
  2. ^ Hardi 2012, str. 84–94
  3. ^ Hardi 2012, str. 94
  4. ^ Hardi 2012, str. 112–113
  5. ^ Hardi 2012, str. 114
  6. ^ Hardi 2012, str. 114–116
  7. ^ Hardi 2012, str. 116–118

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Hardi, Đura, Drugeti: povest o usponu i padu porodice pratilaca anžujskih kraljeva, Filozofski fakultet Novi Sad, odsek za istoriju (2012)
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Матија_III_Чак&oldid=26930916”