Monete

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Monete
DržavaSrpska despotovina
Zeta
Nacionalnostsrpska
Vjerapravoslavna

Monete su bili srednjovekovna srpska porodica iz 15. veka koja je upravljala određenim oblastima u Zeti i okolini Skadra, između reka Bojane i Drima.[1][2][3][4]

Poreklo[uredi | uredi izvor]

Ova srpska pravoslavna porodica koja je dala nekoliko vlastelina, poreklom je sa prostora Zete.[4] Među prvim njenim članovima, spominje se izvesni Rajko Moneta, vlastelin u službi Balše III Balšića. On je bio oženjen Jelenom, ćerkom Jelisante i unukom Olivere Mrnjavčević Balšić, prve supruge Đurđa I Balšića.[1] On je imao tri sinova, od kojih je Nikola Moneta postao vojvoda skadarski, pod upravom Mletačke republike. U vreme osmanskog osvajanja Skadra, on sa ženom i pet sinova odlazi u Veneciju, gde su živeli u siromaštvu.[2]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Zeta i Srpska despotovina[uredi | uredi izvor]

Mletački posedi u severnoj Albaniji i južnoj Crnoj Gori oko 1448. godine

Rajko Moneta je prvi značajni predstavnik ove porodice, a služio je Balši III Balšiću. Kontrolisao je četiri velika sela i imao velike posede.[3] Balša je tada bio u sukobu sa Mletačkom republikom. Posle šestomesečne opsade tvrđave u Drivastu, Balša je saznao da je posada ostala bez hrane i vode, te je krajem avgusta 1419. godine, uspeo da zauzme tvrđavu i porazi Mletke. Zarobljenike je razmenio za svoja prethodno tri zarobljena vlastelina, od kojih je jedan bio upravo Rajko Moneta.[3]

Nakon Balšine smrti, Rajko Moneta je kratko služio despotu Stefanu Lazareviću, a zatim ga je napustio 1423. godine i okrenuo se na stranu Mlečana, za vreme Drugog skadarskog rata, nakon što je to učinio veliki broj lokalnih vlastelina.[3]

Mletačka uprava[uredi | uredi izvor]

Pod Mlečanima Rajko je dobio pronije i kontrolisao je četiri sona polja u Grblju, blizu Kotora.[3] Mlečani su mu 1443. dali olakšice za naseljavanje Svetih Vrača, sela koje je 1417. godine imalo 13 kuća.[5] Još u periodu neposredno pre 1371. godine, Olivera Mrnjavčević je dala da se sagradi pravoslavna crkva Sv. Marije de Lavendi, te su nad njom pravo patronata imali članovi porodice Moneta, a time i Rajkovi sinovi Jakov i Nikola.[1] Isto je važilo i za nekoliko drugih pravoslavnih crkvava. Uprkos svim odlukama senata, braća Moneta sa majkom Jelenom nisu mogli na miru da uživaju crkve i njihove posede, pa je u Mletke sa dokazima morao da ode Nikola Moneta, da bi dokazao da baštinska prava nad njima, kao patroni, uživaju upravo oni.[6]

Rajko umire 1443. godine, a njegovi sinovi učestvuju u Albansko-mletačkom ratu (1447—1448) kao mletački proniji u borbama protiv Đurđa Skenderbega.[7]

Tokom 1456. i 1457. godine izbija mali sukob između dva ogranka albanske porodice Dukađini. Sa jedne strane, Leka i Palj Dukađini su bili podržani od strane Osmanlija, dok je sa druge strane bio Draga Dukađini, i njegov sin Nikola, koji su bili podržani od strane Mletačke republike i na čijoj strani su se borili i Monete.[4]

Ubrzo nakon borbi protiv Osmanlija za vreme njihove opsade grada Kroje (1466-1467), Nikola Moneta, kao bogati mletački vlastelin, je postavljen da bude upravnik grada Skadra, sa titulom vojvode (voivoda).[4] Njemu i još dvojici pravoslavaca su Mlečani odobrili da budu prokuratori srpskih pravoslavnih crkava na Skadarskom jezeru.[3]

Već 1474. godine Osmanlije opsedaju Skadar, a zatim to isto rade i 1478-1479. godine. U to vreme, Jakov Moneta je učestvovao kao mletački oficir, dok je Nikola bio komandant konjice.[7] Tada Nikola evakuiše svoju porodicu u Veneciju, a nakon osmanskog osvajanja Skadra, i on sam tamo odlazi. Njegovi potomci su u Veneciji život proveli u bedi i siromaštvu.[2]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Antonović, Miloš (2003). Grad i župa u Zetskom primorju i Severnoj Albaniji u XIV i XV veku. Beograd, Srbija: Istorijski institut. str. 272, 276. 
  2. ^ a b v Srejović, Dragoslav; Gavrilović, Slavko; M. Ćirković, Sima (1982). Istorija srpskog naroda: Od najstarijih vremena do Maričke bitke (1371). Srbija: Srpska književna zadruga. str. 200, 580. 
  3. ^ a b v g d đ Bešić, Zarij (1970). Istorija Crne Gore, Crna Gora u doba oblasnih gospodara. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 49, 63, 74, 127, 266. 
  4. ^ a b v g Jens Schmitt, Oliver (2001). Das venezianische Albanien: (1392-1479). Oldenbourg R. Verlag GmbH. str. 311, 399, 484, 485, 489. 
  5. ^ Božić, Ivan (1979). Nemirno Pomorje XV veka. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 327. 
  6. ^ Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor, Vol. 42-43. Državna štamparija Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. 1976. str. 27, 49. 
  7. ^ a b Zbornik Filozofskog fakulteta. 8 https://books.google.rs/books?ei=M8AjT6H8ENHEswasnfn8Bw&redir_esc=y&id=M947AQAAIAAJ&dq=%D0%A5%D1%83%D0%BC%D0%BE%D1%98+%D1%81%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B5%D0%B3&focus=searchwithinvolume&q=%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%82%D0%B5.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Antonović, Miloš (2003). Grad i župa u Zetskom primorju i Severnoj Albaniji u XIV i XV veku. Beograd, Srbija: Istorijski institut. str. 272, 276.
  • Srejović, Dragoslav; Gavrilović, Slavko; M. Ćirković, Sima (1982). Istorija srpskog naroda: Od najstarijih vremena do Maričke bitke (1371). Srbija: Srpska književna zadruga. str. 200, 580.
  • Bešić, Zarij (1970). Istorija Crne Gore, Crna Gora u doba oblasnih gospodara. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 49, 63, 74, 127, 266.
  • Jens Schmitt, Oliver (2001). Das venezianische Albanien: (1392-1479). Oldenbourg R. Verlag GmbH. str. 311, 399, 484, 485, 489.
  • Božić, Ivan (1979). Nemirno Pomorje XV veka. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 327.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Монете&oldid=26943526”