Novo Poljance
Novo Poljance | |
|---|---|
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Kosovo i Metohija |
| Upravni okrug | Kosovskomitrovački |
| Opština | Srbica |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 42′ 40″ S; 20° 50′ 07″ I / 42.711111° S; 20.835264° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 645 m |
.svg)  Novo Poljance Novo Poljance na karti Srbije | |
Novo Poljance je nekadašnje naselje u Srbiji, opština Srbica na Kosovu i Metohiji. Nastalo je posle Prvog svetskog rata, a 1941. godine u toku jednog dana iseljeno je i potpuno razoreno. Ponovo je iz temelja podignuto 1947. godine, gotovo bez pomoći države, a krajem šezdesetih godina, zbog neviđenog terora, kolektivno se iselilo, kao prva seoba iz Pokrajine.
Nastanak sela
[uredi | uredi izvor]Selo Novo Poljance nastalo je na dreničkoj neprohodnoj visoravni, nekoliko godina posle završetka Prvog svetskog rata, od doseljenika iz Crne Gore i Bosne i Hercegovine. Brojne poslove oko naseljavanja, kao i za ostala slobodna područja na jugu države, obavljala je vladina Direkcija sa sedištem u Skoplju. Pošto su bili u pitanju gotovo neprohodni tereni, obavljeno je premeravanje i parcelisanje zemljišta, trasiranje komunikacija, urbanizacija sela, izgradnja malih prihvatnih kućica a, nešto kasnije, u selu je izgrađena impozantna zgrada škole (za nastavu oko sto učenika i stanove za učitelje) i savremena zgrada opštine. Selo je udaljeno od sedišta sreza u Srbici oko 7,5 km. Istom prilikom je i formirano naselje Srbica sa veoma velikom zgradom za administraciju sreza i više desetina planskih kuća za stanovanje. [1] Za sve to vreme u naselju manastira Devič nalazila se opštinska vlast i bio je lociran konjički Leteći žandarmerijski bataljon, koji je u tom pustom kraju štitio narod od poznatih bandi albanskih (šiptarskih) kačaka. Pod kakvim uslovima su živeli i podizali svoja imanja, najbolje pokazuje podatak da su danonoćno pored sebe nosili srpsku vojničku pušku, koju su dobili od vlasti.
Neposredno pred Drugi svetski rat selo je bilo potpuno urbanizovano sa planskom infrastrukturom, kao centralna opština tadašnjeg dreničkog sreza. Izgrađen je nasip (džada) do Srbice, a Srbica je bila povezana nasipom do Kosovske Mitrovice i do Glogovca u kome se nalazila železnička stanica za pravac voza od Peći do Kosova Polja. U to vreme selo je brojala 50 kuća i oko 225 stanovnika.[2]
Teror i izgon 1941. godine
[uredi | uredi izvor]Pre zvanične kapitulacije države, organizovane oružane bande, napale su obližnju žandarmerijsku stanicu i potpuno je razorile. [3] Zatim su pretresli svaku srpsku kuću tražeći oružje. Noću su oružane formacije napadale selo paleći periferne posede i izazivajući paniku i strah. Zatim je poznati zlikoac (balista) Šaban Poluža naredio da se u toku jednog dana selo iseli, a ko ostane biće likvidiran. Poznat je po tome da je u toku oslobođenja za gušenje njegove pobune bilo angažovano na desetine hiljada partizana. U toku rata selo je potpuno uništeno, a ostale su samo zgrade opštine, škole i nekoliko preostalih za službene potrebe tadašnje vlasti. Navode se imena vlasnika imanja u selu Novo Poljance prilikom izgona 1941. godine, koji se u tom sastavu nikada više neće naći:[4]
Boško Saveljić, Božo Nikčević, Živko Lajović, Dušan Lajović, Krsto Lajović, Savić Lajović, Vidak Lajović, Miloš Lajović, Radovan Čolaković, Krsto Čolaković, Ćetko Barović, Marica Barović, Radosav Striković, Đona Drekalović, Đoko Drekalović, Grujica Drekalović, Lazo Minić, Savo Mitrović, Vido Vujadinović, Mitar Vujadinović, Rajko Đumić, Nikola Perović, Jovo Perović, Ilija (Baco) Dragojević, Bogić Dragojević, Maka Dragojević, Blažo Dragojević, Đorđije Dragojević, Petar Delibašić, Krstinja Delibašić, Vaso Delibašić, Radovan Delibašić, Božo Vulanović, Spasoje Vukotić, Ilija Vukotić, Danilo Vukotić, Marko Vukotić, Mitar Andrijašević, Gavrilo Andrijašević, Milovan Andrijašević, Nedeljko Jokić, Gojko Vujačić, Špiro Vujačić, Ivan Vujačić, Miloš Vučurović, J. Vučurović, Milutin Roganović, Stana Bigović, R. Lalatović, M. Marsenić.
Privremeni povratak
[uredi | uredi izvor]
Posle rata vratilo se oko 70% stanovnika, zbog činjenice da im nije bio dozvoljen povratak čitavih godinu dana, dok se ne ispita da li su bili naseljeni na obradivoj zemlji Albanaca. [5] Pokazalo se, naravno, da toga nije bilo. Na uništenim imanjima sami su morali da iznova podižu kuće (uz minimalnu pomoć države), nabavljaju domaću stoku i da zapušteno zemljište pretvaraju u plodno. Ali je većinska albanska administracija neprestano vršila pritisak. Ono što oni nisu uspeli da postignu, nastavili su Albanci iz susednih sele, uništavajući letinu i posede. Kada su krajem šezdesetih zaključili da im je život ugrožen, počeli su kolektivno da nude imanja na prodaju. To je išlo vrlo sporo. Za to vreme, preko noći, Albanci su skidali krovove sa zgrada opštine, škole i brodske podove iz prostorija. Kada su se kolektivno iselili, bila je to prva masovna seoba iz Pokrajine o kojoj, u sredstvima informisanja, nije bilo ni reči.[6]
Administrativnim činom vlast je neposredno posle seobe od Novog Poljanca i Starog Poljanca ostavilo samo naziv Poljance (znači postojeće albansko), i tako je ukinula svaki trag da se na tom prostoru pedesetak godina borio srpski narod, dva puta na ledini podižući svoje domove, kako bi očuvao svoja ognjišta na svetoj srpskoj zemlji. Danas nema ni traga na terenu nekada ušorenog sela, pa koordinate date u ovom članku pokazuju mesto nekadašnje zgrade opštine i škole.
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Milorad Dragojević, Bogić, roman, autorsko izdanje, 2013. godine.
- ^ Tihomir Vukmanović, Drenica - druga srpska sveta gora, Priština Muzej, 2005. godine, poglavlje: „Novo Poljance.“
- ^ Milorad Dragojević, U Drenici umire moje Kosovo,, NIDA Verlag GmbH Bad Vilbel/Deutchland, 1998. godine. Putovanje sa ocem.
- ^ Milorad Dragojević. Tišina zvona, roman, Zadužbina Andrejevinj 2005. godine, poglavlje: Neočekivani povratak.
- ^ Nacionalni komitet oslobođenje Jugoslavije (NKOJ) doneo je Odluku br. 153 od 6. marta 1945. godine, da se zabrani povratak kolonistima na njihova ranija imanja, dok se ne utvrdi da li su bili naseljeni na albanskim posedima (obradivoj zemlji).
- ^ Milorad Dragojević, Drenica – sveta srpska zemlja, autorsko izdanje, Beograd, 2016. god deo: April 41. u mojoj Drenici.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Vukanović, Tatomir (2005). Drenica - druga srpska Sveta Gora (3. izd.). Priština: Muzej. ISBN 86-7935-064-8. Arhivirano iz originala 17. 2. 2023. g. Pristupljeno 17. 2. 2023.
- Dragojević, Milorad (2005). Tišina zvona. Beograd: Zadužbina Andrejević. ISBN 86-7244-473-6. Arhivirano iz originala 17. 2. 2023. g. Pristupljeno 17. 2. 2023.
- Dragojević, Milorad (2013). Bogić, književna proza. Beograd: autor.
- Dragojević, Milorad (2016). Drenica - sveta srpska zemlja. Beograd: autor.