Pokolj u Velici
| Pokolj u Velici | |
|---|---|
| Mesto | Velika, Kraljevina Jugoslavija |
| Datum | 28. jul 1944. |
| Meta | Srbi |
| Vrsta napada | masovna ubistva |
| Ubijeno | 428—648[a] |
Pokolj u Velici je bilo masovno ubistvo između 428 i 648 srpskih civila od strane 7. SS dobrovoljačke brdske divizije Princ Eugen i 21. SS brdske divizije Skenderbeg. Pokolj se dogodio 28. jula 1944. godine u selu Velika u opštini Plav, za vreme Drugog svetskog rata.
Pozadina sukoba[uredi | uredi izvor]
Nakon invazije na Jugoslaviju od strane Sila Osobine u aprilu 1941. godine, država je podeljena, a Crna Gora okupirana od strane Fašističke Italije. Nakon italijanske kapitulacije u septembru 1943. godine, teritoriju su okupirale nemačke snage koje su se povukle u decembru 1944. godine.[1]
U julu 1944. godine, nemački Vermaht je izveo operaciju Draufganger protiv jugoslovenskih partizana predvođenih Srbima u regionu koji su uspostavili čvrsto uporište na reci Lim u crnogorskom delu Sandžaka.[2] Operacija je počela 18. jula na liniji Čakor–Gusinje–Andrijevica–Berane, kada je Kampfgrup E, koju su činili vojnici 21. SS brdske divizije Skenderbeg, zajedno sa Vulnetarima zapalila najmanje 16 sela i ubila nekoliko stotina stanovnika.[3]
Operacija je rezultirala pobedom partizana i vojnim porazom Nemaca i njihovih saveznika.[4] Kao odmazdu za poraz, masakrirano je civilno stanovništvo Velike.[2][3]
Pokolj[uredi | uredi izvor]
Glavni počinilac pokolja 7. SS dobrovoljačka brdska divizija Princ Eugen bio je poznat po okrutnosti koji je nanosio civilnom stanovništvu.[5] Divizija je osnovana 1941. godine i Nemci i etnički nemački dobrovoljci iz Jugoslavije, Mađarske i Rumunije.[6] 21. SS brdska divizija Skenderbeg, koju su prvenstveno činili etnički Albanci, takođe je učestvovala u zločinima zajedno sa muslimanskim kolaboracionistima.[6][3][5]
Istoričar Nenad Antonijević ističe da je u ovom pokolju stradalo najmanje 428 ljudi, pre svega žena, dece i staraca.[7] Drugi istoričari navode da je broj žrtava bio oko 550.[1] Novinar Gojko Knežević navodi svedočenje 11-godišnjeg deteta koje je gledalo kako ga vojnici psuju na srpskom jeziku ubijaju roditelje. Devetogodišnjeg dečaka su dva muškarca živog odralaa, dok su trudnice i ostale žive spalili. Procenjuje se da je ubijanje trajalo dva sata i da je tog dana ubijena otprilike polovina stanovništva Velike.[1][5] Po iskazu jednog od svedoka, Alekse Gojkovića, zemljoradnika iz Velike, 28. jula 1944. godine u Velici je ubijeno 648 osoba.[8]
Nasleđe[uredi | uredi izvor]
O pokolju je prvi put izvestio crnogorski list Pobjeda 1945. godine nakon svedočenja partizana koji su sahranili žrtve. Svedočenja preživelih prvi put su objavljena 1989. godine. Zločini nikada nisu u potpunosti istraženi. Većinu onih koji su služili u odgovornim SS jedinicama pobili su partizani. Istoričari ističu da je Vlada SFRJ ćutala na zločine koje nisu počinile nemačke jedinice kako bi izbegle etničke tenzije u posleratnoj državi.[1]
Meštani Velike podigli su spomenik žrtvama i u maju 2017. godine. Srpska pravoslavna crkva ih je proglasila za mučenike. Meštani Velike su pozvali crnogorske političke predstavnike da proglase pokolj genocidom, što je izazvalo određene kontroverze. Godine 2021. predstavnici Vlade Crne Gore prvi put su prisustvovali komemoraciji ovog događaja; među njima bili su tadašnji ministar ekonomskog razvoja Jakov Milatović i ministar unutrašnjih poslova Sergej Sekulović.[1][9]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Istoričar Nenad Antonijević ističe da je stradalo najmanje 428 ljudi, svedok, Aleksa Gojković, zemljoradnik iz Velike navodi cifru od 648 stradalih, dok drugi istoričari smatraju da je u selu Velika stradalo oko 550 ljudi.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d Kajošević 2021.
- ^ a b Zdravkovski 2022, str. 112.
- ^ a b v Antonijević 2009, str. 45.
- ^ Zdravskovski 2022, str. 112.
- ^ a b v Velika na Čakoru 1944. zlocininadsrbima.com 1. 10. 2023.
- ^ a b Kajosevic 2021.
- ^ Antonijević 2009, str. 44–45.
- ^ Dosadašnja istraživanja genocida u Velici velika.me 1. 10. 2023
- ^ Pokolj u Velici dogodio se prije 78 godina, žrtvama dužni sjećanje rtcg.me 28. 7. 2023.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Antonijević, Nenad (2009). „Albanski zločini nad Srbima na Kosovu i Metohiji u Drugom svetskomr ratu” (PDF). Muzej žrtava genocida.
- Kajošević, Samir (28. 6. 2021). „Izbijanje kontroverza o genocidu oko masakra iz Drugog svetskog rata u Crnoj Gori”. Balkan Investigative Reporting Network.
- Zdravkovski, Aleksandar (2022). The Sandžak of Novi Pazar: Millets, Nations, Empires. Rowman & Littlefield. ISBN 9781793641816.