Потоп (roman)
| Potop | |
|---|---|
 Kmićic i Aleksandra. | |
| Nastanak | |
| Orig. naslov | Potop |
| Autor | Henrik Sjenkjevič |
| Zemlja | Poljska |
| Jezik | Poljski |
| Sadržaj | |
| Žanr / vrsta dela | istorijski roman |
| Teme | invazija Šveđana na Poljsku 1655. |
| Mesto i vreme radnje | Litvanija, Poljska; 17. vek |
| Izdavanje | |
| Datum | 1886. |
| Broj stranica | oko 1200 |
Potop je istorijski roman nobelovca Henrika Sjenkjeviča, drugi deo SjenkjevičeveTrilogije, koja opisuje istoriju Državne zajednice Poljske i Litvanije u 17. veku.
Tema[uredi | uredi izvor]
Roman se dešava u Litvaniji i Poljskoj 1655, za vreme švedske invazije na Poljsku.
Osnovni zaplet romana je ljubavni trougao i sukob između poljskog vlastelina Andržeja Kmićica i litvanskog kneza Boguslava Rađivila, koji se bore za ruku litvanske vlastelinke Aleksandre Biljevičeve. Roman opisuje istorijske ličnosti i događaje iz poljske perspektive, i u njemu ponovo srećemo protagoniste romana "Ognjem i mačem". Anarhija u Poljsko-Litvanskoj aristokratskoj republici opisana je sa simpatijama i razumevanjem:
"Spalio sam Volmontoviče, istina je, a i nešto se ljudi pobilo; pa ipak neka bog sudi da li sam to učinio iz obesti."[1]
"Znali ste da sam ranije bio spreman na samovolju: da posečem, da upalim, da ubijem, to je nešto drugo, ali da izdam zbog koristi, zbog unapređenja - nikad! Sačuvaj me ti, bože, i sudi..."
Andržej Kmićic, protagonista.[2]
Zaplet[uredi | uredi izvor]
Prvi deo[uredi | uredi izvor]
U zimu 1654-55. Poljska i Litvanija su ratu na dve strane: kozačka pobuna plamti u Ukrajini, a na severu ruska vojska je zauzela Belorusiju i veći deo Litvanije, sa izuzetkom Žmuđanskog starostva, koje je pod vlašću litvanskog velikog hetmana Januša Rađivila.
U Žmuđi, mladi vlastelin Andržej Kmićic dolazi da prezimi sa svojim odredom, sastavljenim od bivših razbojnika i zlikovaca, i da obiđe verenicu, Aleksandru Biljevičevu. Iako je njihov brak ugovoren (testamentom njenog dede), između Kmićica i Aleksandre javlja se ljubav na prvi pogled. Stvari se komplikuju kada Kmićicovi ratni drugovi, u svađi sa lokalnom vlastelom, izginu u kafanskoj tuči; za odmazdu, Kmićic spaljuje selo, ali mu je vojska potučena, Aleksandra ga se odriče, a on je prinuđen da beži. U proleće, Kmićic se vraća po Aleksandru sa odredom kozaka, ali je potučen od lokalne vlastele i ranjen u dvoboju sa pukovnikom Volodijovskim, koji je sada u službi Januša Rađivila. Ceneći Kmićicovu hrabrost i ratne zasluge, veliki hetman ga uzima u zaštitu i povereva mu vrbovanje nove vojske.
Za to vreme, Švedska objavljuje rat i napada Poljsku: u Velikopoljskoj, kod Ušća, poljski velikaši, vlastela i na brzinu prikupljena zamanica se predaju bez borbe i priznaju vlast švedskog kralja Karla Gustava. Jan Skšetuski i Zagloba skrivaju Jelenu sa decom u Bjelovješkoj prašumi, a oni odlaze u Litvaniju, pod komandu Januša Rađivila, najboljeg vojskovođe u Poljskoj. Međutim, veliki hetman objavljuje savez sa Šveđanima: oficiri i vojska mu odriču poslušnost, osim Kmićica i njegove bande, i nešto najamnika. Volodijovski, Zagloba i Skšetuski završavaju u tamnici, ali su pošteđeni na Kmićicovu molbu, a Aleksandra ponovo odbacuje Kmićica kao izdajnika.
Zarobljeni oficiri odlaze u ropstvo kod Šveđana, ali su spašeni Zaglobinim lukavstvom i pobunom Rađivilove vojske.
Dok u Litvaniji besni građanski rat između pristalica Poljske i Švedske, Šveđani zauzimaju Varšavu i opsedaju Krakov, koji brani kastelan Čarnjecki, dok kralj Jan Kazimir beži u Austriju. Za to vreme, Kmićic kreće kao poslanik švedskom kralju, ali usput od kneza Boguslava Rađivila saznaje za njihove planove o podeli Poljske sa neprijateljima, i odlučuje da se iskupi i pređe Janu Kazimiru. Nakon neuspele otmice kneza Boguslava, Kmićic se iskupljuje braneći manastir Jasna Gura, koji je opsednut od Šveđana[3].
Drugi deo[uredi | uredi izvor]
Kmićic uništava švedski opsadni top i tako spasava manastir, ali je zarobljen prilikom ispada iz tvrđave. Izvukavši se uz pomoć svojih ljudi koji su prišli Šveđanima, odlazi u pomoć kralju Janu Kazimiru, koji se vraća u Poljsku. Pri prelasku granice kralj je napadnut od Šveđana, ali ga Kmićic brani po cenu života, i spašavaju pobunjeni poljski seljaci, koji su ustali na Šveđane nakon napada na Jasnu Guru, svetinju cele Poljske. Teško ranjen, Kmićic dobija oproštaj od kralja, dok se Aleksandra opire nasrtajima kneza Boguslava, koji je drži kao taoca u Pruskoj, na njenu čast. Cela Poljska ustaje na Šveđane, a Kmićic, Volodijovski i Zagloba učestvuju u nebrojenim bitkama, uključujući i oslobođenje Varšave. Kmićic zarobljava kneza Boguslava, koji se bori na strani Šveđana, dok Aleksandra uspeva da pobegne iz zarobljeništva uz pomoć škotskog oficira Ketlinga. Roman se završava povratkom ratnika domovima, ponovnim sjedinjenjem Kmićica i Aleksandre, i veridbom pana Volodijovskog i Ane Borzobohate, njegove stare simpatije iz prethodnog romana ("Ognjem i mačem")[3].
Ekranizacija[uredi | uredi izvor]
Poljski film "Potop" snimljen je 1974. godine u režiji Jiržija Hofmana, sa Danijelom Olbrihskim u glavnoj ulozi.[4].
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Sienkiewicz 1989, str. 128–129.
- ^ Sienkiewicz 1989, str. 358–359.
- ^ a b Henryk, Sienkiewicz (1989). Potop. Knežević, Lazar R. Gornji Milanovac: Dečje novine. ISBN 978-86-367-0277-2. OCLC 781178380.
- ^ Hoffman, Jerzy (14. 5. 1975), The Deluge, Daniel Olbrychski, Malgorzata Braunek, Tadeusz Lomnicki, Pristupljeno 4. 4. 2018
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Sienkiewicz, Henryk (1989). Potop. Knežević, Lazar R. Gornji Milanovac: Dečje novine. str. 128—129. ISBN 978-86-367-0277-2. OCLC 781178380.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
