Rafčani
 Etničke grupe Slovena muslimana na jugozapadu Kosova i Metohije sa maternjim južnoslovenskim dijalektima. | |
| Ukupna populacija | |
|---|---|
| oko 5000[1] | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
| Opština Orahovac, Kosovo i Metohija, Srbija | |
| Jezici | |
| prizrensko-južnomoravski i prizrensko-timočki dijalekat srpskog jezika, albanski jezik | |
| Religija | |
| islam | |
| Srodne etničke grupe | |
| Srbi i Albanci |
Rafčani su albanizovana južnoslovenska muslimanska etnoreligijska grupa koja naseljava Orahovac i okolinu. Usvojivši albansko etničko samoopredjeljenje, predstavnici ove grupe zadržali su u svakodnevnoj razgovoru južnoslovenske govore, koje sami govornici nazivaju „našenski” ili „rafčanski”.[2]
Brojnost Rafčana se procjenjuje na oko 5000 ljudi.[1]
Areal[uredi | uredi izvor]
Rafčani žive u zbijenoj grupi okruženi albanskojezičkim stanovništvom u Orahovcu i susjednim selima koja se nalaze u regiji Podrimlja u srednjišnjoj Metohiji. Ranije su rafčanskim naseljima susjedna bila srpska naseljena mjesta.[3]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Postupak islamizacije slovenskog stanovništva Kosova i Metohije počeo je poslije osmanskog osvajanja južnoslovenskih zemalja od sredine 15. vijeka i nastavio se do 20. vijeka.[4] Prihvatanje islama među Slovenima pojednostavio je uslove za njihovu albanizaciju. U slučaju Rafčana, postupak albanizacije nije završen do kraja, pošto predstavnici ove grupe još nisu u potpunosti prešli na albanski jezik.
Rafčanska etnička grupa obrazovana je iz dvije komponente. Prvu od njih su obrazovali doseljenici koji su se u Podrimlju pojavili oko početka 18. vijeka. Druga komponenta je nastala u postupku islamizacije mjesnog srpskog stanovništva (neki predstavnici ove grupe su prije tridesetak godina u Orahovcu i obližnjim selima ima pravoslavne Srbe za srodnike).[5]
Srpski rječotvorni antroponimijski modeli u govoru slovenojezičkih Albanaca Orahovca sačuvali su se duže vrijeme, što je zabilježeno u zapisima „Helvetske tekije” o događajima i ličnostima iz Orahovca s početka 18. vijeka. Prezimena mjesnih muslimana koja se završavaju na -ić ispisani su turskim pismom na -ik: u latiničnoj transkripciji — Arslan Kalaycik, Sadik Grbik, Sadik Balik itd.[5]
Jezik[uredi | uredi izvor]
Govori Rafčana pripadaju prizrensko-južnomoravskom dijalektu torlačkog narječja, a isti govori su karakteristični i za srpsko pravoslavno stanovništvo koje je do 1999. živjelo u Orahovcu i okolini, a poslije rata na Kosovu i Metohiji je protjerano. O porijeklu svog jezika Rafčani kažu: „Tako smo pričali u stara vremena.” Svoj govor nazivaju „rafčanski” ili „našenski”. Predstavnici slovensko-muslimanskih etnički grupa južne Metohije (Goranci, Sredčani i Podgorci) takođe svoje govore nazivaju „našenski”.[6] Istovremeno, dijalekatski tip Rafčana i Srbaa iz Orahovca značajno se razlikuje od govora Slovena muslimana južne Metohije.[7]
Albanizovani Sloveni iz Orahovca govore i albanski jezik — albanski je jezik školovanja i jezik međusobne komunikacije sa Albancima.
Prema popisu stanovništva na Kosovu i Metohiji 2011. koje su sprovele Privremene institucije samouprave, ogromna većina stanovnika Opštine Orahovac navela je albanski kao maternji jezik — 55.806 ljudi, srpski kao maternji je navelo 138 ljudi, bošnjački 76 osoba, uprkos činjenici da u opštini kao svoju nacionalnost naznačilo albansku — 55.166 ljudi, srpsku — 134 osobe i bošnjačku — 10 osoba.[8]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Mladenovič 2012, str. 127—128.
- ^ Mladenovič 2012, str. 116, 131.
- ^ Mladenovič 2012, str. 131—132.
- ^ Martыnova, Marina (12. 10. 2009). „Problema Kosovo: эtničeskiй faktor”. polit.ru (na jeziku: ruski). Polit.ru. Arhivirano iz originala 06. 06. 2023. g. Pristupljeno 3. 3. 2023.
- ^ a b Mladenovič 2012, str. 132.
- ^ Mladenovič 2012, str. 132, 135.
- ^ Mladenovič 2012, str. 116, 131—132.
- ^ Demografski podaci prema opštinama, 2011 (PDF). Priština: Agencija za statistiku Kosova. april 2013. str. 51. Arhivirano iz originala (PDF) 06. 06. 2023. g. Pristupljeno 4. 3. 2023.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mladenovič, Radivoe (2012). „V poiskah эtničeskogo opredeleniя -- slavяnskie musulьmanskie gruppы na юgo-zapade Kosovo i Metohii” (PDF). Ur.: Greenberg, Robert David; Nomachi, Motoki. Slavia Islamica: language, religion and identity (Slavic Eurasian Studies No.25). Slavic Research Center, Hokkaido University. str. 115—147. ISBN 978-4-938637-61-3. Pristupljeno 4. 3. 2023.
Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]
- Elezović, Gliša (1949). „Jedan ogled našega govora iz Orahovca u Podrimi kod Prizrena”. Južnoslovenski filolog (na jeziku: srpski). Beograd: Institut za srpski jezik SANU. 18: 134—140. Pristupljeno 6. 6. 2023.