Rajkova pećina
| Rajkova pećina | |
|---|---|
 Rajkova pećina | |
| Položaj | |
| Mesto (reka) | Majdanpek
(Rajkova) |
| Koordinate | 44°26'28.99"N 21°57'10.76"E |
| Odlike | |
| Geologija (tip) | rečna |
| Dužina | 2.304 m |
| Nadm. visina | 470 m |
Rajkova pećina je jedna od najznačajnijih turističkih pećina u Srbiji. Nalazi se 2,5 km od Majdanpeka. Karakteristična je po izrazito belim pećinskim ukrasima.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Rajkova pećina je dobila ime po Rajku Vojvodi, za koga se pretpostavlja da je živeo u 19. veku. On je, po predanju, danju bio mehandžija, noću je pljačkao turske karavane, a blago sakrivao u ovoj pećini. Pećinu je prvi istražio geograf Jovan Cvijić 1894. godine, a istraživanje je nastavljeno tek sedamdesetih godina 20. veka, pod rukovodstvom dr Radenka Lazarevića. Za turiste je otvorena 1975. godine.
Identitet prirodnog dobra[uredi | uredi izvor]
Rajkova pećina je jedna od najznačajnijih turističkih pećina u Srbiji. Nalazi se u istočnoj Srbiji, u blizini Majdanpeka. Proglašena je Spomenikom prirode od strane Skupštine opštine Majdanpek. Čitava okolina izvorišta Malog Peka je bogata raznovrsnom florom i faunom i predstavlja jedinstveno prirodno i speleološko bogatstvo, zbog čega je postala deo prvog geoparka u Srbiji — Đerdap Unesko geopark.
Opis prirodnog dobra[uredi | uredi izvor]
Rajkova pećina je nastala radom ponornice Rajkove reke. Stvaranje pećine je bilo višefazno na šta ukazuju terase očuvane na zidovima kanala. Klimatske oscilacije uzrokovale su zasipanje pećine rečnim nanosom 1,5 m debljine. U sledećoj fazi otpočelo je usecanje korita, podsecanje i rušenje bigrene kore i nakita na njoj. U mlađe procese spada deponovanje crvenice i travertina. Rajkova pećina je rečna, protočna pećina; kroz nju protiče istoimena reka, koja polazi od Kapetanskih livada i posle površinskog toka, dugog 3.625 m ponire ispod vertikalnog krečnjackog odseka, visokog 50-100 m, na kontaktu kristalnih škriljaca i gornjejurskih krečnjaka. Pojavljuje se na koti od 427,58 m. Površinski teče 22,5 m i spaja se sa Paskovom rekom. Od njih dve nastaje Mali Pek. Rajkova pećina sastojala se iz dve odvojene celine: Ponorske i Izvorske pećine, a svaka celina ima po dva horizonta: rečni i suvi. Rečni horizont je jednostavan pećinski kanal sa niskim kaskadama i džinovskim loncima. Dno aktivnog kanala je pokriveno peskom i šljunkom, a kanal se završava sifonom. U izvorskom delu takođe se izdvaja suvi i rečni horizont. U rečnom postoji uzani rečni kanal sa stenovitom isprekidanom terasom višeg nivoa, od 6 m r.v.. Uzvodno se kanal završava sifonom. U suvom horizontu nalazi se nekoliko dvorana koje su ukrašene izuzetno lepim nakitom, dok su na dnu formirane travertinske kade. Pećina sadrži čitav sistem dvorana, kanala i hodnika, a odlikuje se i pećinskim nakitom u vidu stalaktita, stalagmita, stubova od snežno belog kristalnog kalcita.
Temperatura pećine je stalnih 8 stepeni celzijusevih, a vlažnost vazduha 100% i zato se za posetu pećini preporučuje toplija garderoba čak i u letnjem periodu.[2]
Fosilna fauna pećine — Ursus spelaeus (pećinski medved), Sus scrofa (divlja svinja), Cervus elaphus (jelen).
Istraživanje pećine[uredi | uredi izvor]
Rečni horizont pećine prvi je istražio Jovan Cvijić, a njegov rad nastaviće sedamdesetih godina 20. veka dr Radenko Lazarević u saradnji sa grupom speleologa iz Valjeva. R. Lazarević, sa članovima Speloološke grupe iz Valjeva i S. Dožića iz Instituta za šumarstvo, istraživali su, u dva termina, čitavu Rajkovu pećinu. U prvoj fazi istražen je ponorski, a u drugoj fazi izvorski deo pećine.Otkrićem tzv. Suvog horizonta 1974. godine započelo se sa realizacijom ideje da se pećina uredi za turističke posete, što je i ostvareno 12. 09. 1975. godine. Tokom 2014-e godine formirana je kružna staza koja povezuje oba horizonta pećine, u ukupnoj dužini od 1.400 m.
Speleomorfološke celine[uredi | uredi izvor]
| Celine | dužina - m | površina- m² |
|---|---|---|
| Ponorska pećina | 857,0 | 4.242,0 |
| 1.1 Rečni horizont | 330,5 | 1.167 |
| 1.2 Suvi horizont | 526,5 | 3.075,0 |
| Izvorska pećina (sa Jankovom pećinom) | 1.447,0 | 8.561,0 |
| Rečni horizont | 799,5 | 4.562,0 |
| Suvi horizont | 647,5 | 3.999,0 |
| Ukupno: | 2.304,0 | 12.803,0 |
Turizam[uredi | uredi izvor]
Rajkova pećina je bogata pećinskim nakitom različitih oblika, od snežno belog kristalnog kalcita, najkvalitetnijeg u Srbiji. Hodnici Rajkove pećine dugački su preko dva kilometra i podeljeni u rečni i suvi horizont. Betonska staza vodi kroz prostranu Koncertnu i Ježevu dvoranu, pored Malih i Velikih orgulja, Obešenog hajduk Rajka do Dvorane kada. Zatim su tu i Žrtvenik, Duhovi, Dvorana vodopada, Sala stećaka, Zimska bajka i Kristalna dvorana. Hodajući pećinskom stazom posetilac ima jedinstven doživljaj žuborenja bistre Rajkove reke koja odjekuje pećinskim prostorima „Ježeve dvorane”, sa hiljadama kalcitnih cevčica na tavanici. Zatim sledi prelazak preko rumenih bigrenih kada, pored „Zimske bajke” sa „Belim medvedom” i ulazak u „Kristalnu šumu” u kojoj se nalazi „Treperavo jezerce”. Neke od najpoznatijih figura su i „Egipatska boginja”, „Puž”, kao i „Panj sa gljivama”. Spajanjem suvog i rečnog horizonta u 2014-oj godini dobijena se kružna turistička staza dužine čak 1410 m.[3]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Đurović, Predrag (1998). Speleološki atlas Srbije. Beograd: Geografski fakultet.
- ^ „Rajkova pećina”. Srpsko blago. Arhivirano iz originala 22. 9. 2017. g.
- ^ „Rajkova pećina” (na jeziku: srpski, engleski i nemački). Turistička Organizacija Opštine Majdanpek. Pristupljeno 5. 6. 2018.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Cvijić J., (1895): Pećine i podzemna hidrografija u Istočnoj Srbiji, Glas Srpske kraljevske akademije, knj. XLVI, Beograd, 1-101.
- Milić Č., (1956): Sliv Peka, Srpska akademija nauka, Posebna izdanja, knj. CCLII , Geografski institut, knj. 9, Beograd.
- Lazarević R., (1975): Rajkova pećina, Mesna zajednica ''Божа Стојановић'', Majdanpek.
- Lazarević R., (1982): Rajkova pećina, Turistički savez – Majdanpek, Majdanpek.
- Dimitrijević V., (1997): Pleistocenska sisarska fauna istočne Srbije, Centar za arheološka istraživanja, Zbornik radova sa naučnog skupa ''Археологија Источне Србије'' Beograd – Donji Milanovac, 1995, knj. 18, Beograd, 45 – 53.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Čovek i kamen: Rajkova pećina (RTS Obrazovno-naučni program - Zvanični kanal)
- Znaci moga mesta: Rajkova pećina (AgroTV - Zvanični kanal)
- https://web.archive.org/web/20120227013013/http://www.srbija.travel/priroda/pecine/rajkova-pecina/
- Rajkova pećina
- Najdublje i najduže pećine u Srbiji
- Fotogafije Rajkove pećine („Večernje novosti“, 23. novembar 2014)