Ruska šansona
Ruska šansona (rus. русский шансон; od francuskog „šansona“) je neologizam za muzički žanr koji obuhvata niz ruskih pesama, uključujući gradske romanse, autorsku pesmu koju izvode kantautori i blatnaya pesnya ili „zločinačke pesme“ zasnovane na temama urbana podklasa i kriminalno podzemlje.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Ruska šansona je nastala u Ruskom carstvu. Pesme koje pevaju kmetovi i politički zatvorenici cara po sadržaju su veoma slične pesmama koje su se u moderno doba pevale u Sovjetskom Savezu i Ruskoj Federaciji. Međutim, tokom Sovjetskog Saveza, stil se promenio, a pesme su postale deo kulture samizdata i disidentstva.[1]
Tokom Hruščovljevog odmrzavanja, Sovjetski Savez je oslobodio milione zatvorenika iz gulaga. Kada su se bivši zatvorenici 1950-ih vratili iz gulaga svojim kućama, pesme koje su pevali u logorima postale su popularne među sovjetskim studentima i nekonformističkom inteligencijom.[2] Zatim, u drugoj polovini 1960-ih, konzervativniji Leonid Brežnjev i Aleksej Kosigin napravili su blagi preokret u ovom procesu, iako nikada nisu dostigli stroge kontrole iz periodaStaljinove ere. Ovo, u kombinaciji sa prilivom jeftinih i prenosivih magnetofonskih traka, dovelo je do povećanja popularnosti i potrošnje kriminalnih pesama.[3] Ove pesme su izvodili sovjetski bardovi; narodni pevači koji su pevali uz jednostavnu pratnju gitare. Pošto sovjetski kulturni zvaničnici nisu odobravali pesme, mnogi bardovi su u početku postali popularni svirajući na malim, privatnim studentskim zabavama.[4] Prisutni na ovim skupovima bi snimali koncert magnetofonom. Pesme bardova širile su se deljenjem i prepisivanjem ovih traka.[5]
Nakon rapada Sovjetskog Saveza i uspostavljanja Ruske Federacije, muzički stil pesama je počeo da se menja, iako sadržaj nije. Moderni umetnici koji su povezani sa žanrom šansone često pevaju ne u tradicionalnom stilu koji su koristili čak i izvođači iz Hruščovljeve ere, već profesionalnije, pozajmljujući muzičke aranžmane iz popa, roka i džeza. Iako je stroga kontrola kulturnog stvaralaštva Sovjetskog Saveza okončana, mnogi ruski zvaničnici još uvek javno osuđuju žanr. Ruski generalni tužilac Vladimir Ustinov nazvao je pesme propagandom kriminalne subkulture. [6] Međutim, postoji radio stanica pod nazivom Radio Šanson koja emituje šansone danonoćno. Radio Šansona je takođe osnivač ceremonije dodele nagrada Šansona godine koja se održava svake godine u glavnom ruskom koncertnom prostoru, Državnoj Kremljskoj palati, i nagrađuje umetnike koji nastupaju u tom žanru. Mnogi političari su ljubitelji ovog žanra, a jedan od popularnih modernih pevača šansone, Aleksandar Rozenbaum, bio je član Dume ispred Jedinstvene Rusije.[7] Rozenbaum je takođe ukazom Vladimira Putina dobio zvanje narodnog umetnika Rusije.
Reakcije[uredi | uredi izvor]
Sovjetski zvaničnici[uredi | uredi izvor]
Mnogi sovjetski bardovi su takođe radili kao pisci i glumci za sovjetsku državu. Ovi umetnici su morali da predaju svoja dela vladinim cenzorima na odobrenje. Kada su bardovi izvodili necenzurisane komade koje bi fanovi potom distribuirali, rizikovali su svoje poslove.[8] U decembru 1971. popularni sovjetski bard, Aleksandar Galič, izbačen je iz Saveza sovjetskih pisaca zbog objavljivanja necenzurisanih dela u inostranstvu i objavljivanja svojih stavovap pred velikim grupama ljudi u Sovjetskom Savezu, što se, kako Galič tvrdi, dogodilo nakon što je član Politbiroa čuo kasetu. Galičevih necenzurisanih pesama na venčanju njegove ćerke.[9] Galič opisuje zvaničnu reakciju nakon njegovog izbacivanja iz Saveza sovjetskih pisaca u otvorenom pismu Međunarodnom komitetu za ljudska prava koje je napisao nakon što mu je odbijena dozvola da putuje u inostranstvo: „Uskraćen sam... prava da vidim da je moj rad objavljen, prava na potpisivanje ugovora sa pozorištem, filmskim studijom ili izdavačkom kućom, prava javnog nastupa.”[10] Drugi bardovi koji nisu bili zvanični sovjetski umetnici i dalje su rizikovali svoj posao izvodeći necenzurisane pesme. Godine 1968. Juli Kim, nastavnica ruskog jezika i književnosti u internatu pri Moskovskom državnom univerzitetu, otpuštena je zbog izvođenja necenzurisanih pesama koje kritikuju Sovjetski Savez.[11] Iako je zvanični stav Sovjetskog Saveza prema ovim pesmama bio netolerantan, mnogi sovjetski zvaničnici su privatno uživali u necenzurisanim trakama. Bulat Okudžava, bard koga često kritikuju sovjetski zvaničnici, pozvan je da održi koncert u sovjetskoj ambasadi u Varšavi.[12]
Pored aktivne represije od strane države, sovjetski bardovi su se suočili i sa kritikama sovjetskih zvaničnika na osnovu književnih zasluga njihovih pesama. Čak su i pesme koje nisu bile otvoreno kritične prema Sovjetskom Savezu, poput pesama Vladimira Visockog, bile na udaru zbog svog sadržaja i načina na koji su izvedene. Prekršaj nije bio antisovjetski sadržaj, poput pesama Galiča, već sadržaj koji se smatrao „nesovjetskim“ i doprineo je omalovažavanju sovjetskog naroda. [13] Tokom sastanka 140 pisaca, umetnika i filmskih radnika 1962. godine, Leonid Iljičev, predsednik Ideološke komisije Centralnog komiteta sovjetske komunističke partije, kritikovao je pesme Okudžave. Iljičev ih je nazvao „vulgarnim pesmama... dizajniranim da se dopadnu niskim i jeftinim ukusima“ i rekao da su „nije u skladu sa celokupnom strukturom [sovjetskog] života“.[14] Umetnici u sovjetskoj službi takođe su kritikovali bardove koji su pevali neodobrene pesme. [15] List Sovjetska Rusija napao je Visockog da nudi „filistejstvo, vulgarnost i nemoral“ pod „maskom umetnosti“.[16] Iako je Visocki često bio kritikovan od strane zvaničnika, nikada se nije suočio sa zatvorom ili izgnanstvom kao drugi bardovi. Ovo je delimično bilo zbog njegove upotrebe sarkazma za razliku od kritike, njegovog nedostatka političke aktivnosti, ali uglavnom zbog njegove ogromne popularnosti među sovjetskim narodom.[13]
Postepeno, sovjetske vlasti su ublažile svoje reakcije na bardove koji su pevali odmetničke pesme. Godine 1981, nakon smrti Visotskog, država je dozvolila objavljivanje zbirke njegove poezije (iako su zvanični državni pesnici i dalje napadali pesme Visotskog).[17] Tokom Gorbačovljeve vladavine, Gorbačovljeva politika glasnosti učinila je odmetničke pesme zvanično prihvatljivim. Pesme koje je ranije trebalo nezvanično da se distribuiraju putem lično kopiranih traka sada se mogu kupiti u prodavnicama.[18] Godine 1987. Visocki je posthumno nagrađen državnom književnom nagradom.[19] Pesme koje su bile direktnije kritične prema Sovjetskom Savezu, međutim, vlasti su uglavnom ignorisale.[19]
Sovjetska javnost[uredi | uredi izvor]
Javnost odmetničkih pesama u Sovjetskom Savezu bila je podstaknuta kontrastom između odmetničkih pesama i muzike koju je odobrila država. Odmetničke pesme nisu imale iste građanske poruke kao njihove zvanične kolege, već su bile mnogo ličnije.[20] Dotakli su se tema koje su tabu u sovjetskom društvu, poput antisemitizma, rastuće klasne podele i zloupotrebe moći političke elite.[21] Ličnija priroda muzike i po sadržaju i po stilu, dala joj je osećaj autentičnosti, nešto što je dovelo do masovne privlačnosti pesama.[22] Pesme su često bile veoma grube, a jedan aspekt toga je država žestoko kritikovala, a neki sovjetski građani van vlade su ga pratili.[23]
U pogledu teksta, šansone su obično vođene naracijom i sličnije su baladama nego pop pesmama. U stvari, ovo je jedan od razloga da se žanr nazove po francuskoj šansoni (drugo je muzička sličnost).
Teme šansone se veoma razlikuju u zavisnosti od vremena u kome su pesme napisane i mesta na kojima su smeštene. Na primer, pesme smeštene u Odesu iz 1910-ih imaju tendenciju da budu vedrije i u oštrom su kontrastu sa mračnim, depresivnim i nasilnim pesmama smeštenim u staljinističko doba. Zanimljivo je da je uobičajeno da umetnik šansone, bez obzira na vreme u kom piše svoje pesme, na svoj repertoar uvrsti pesme svih perioda, a piše pesme smeštene u ranije epohe.
Teme koje se ponavljaju u pesmama šansone uključuju:
- Vojne i patriotske teme. Postoji podžanr šansone poznat kao vojna šansona.
- Bela garda (antikomunistička strana ruskog građanskog rata)
- Pogubljenje izdajnika kriminalne bande (prva takva pesma je verovatno „Murka“). To je obično u kontekstu ruskog zakona o kriminalu, koji veoma oštro kažnjava izdaju.
- Biti poslat u radni logor ili pušten iz njega.
- Ljubav u kontekstu kriminalnog života, sukob je obično ili izdaja ili razdvajanje zbog zatvora.
- Glorifikacija arhetipa 'veselog lopova'. Ove pesme se često dešavaju u gradu Odesi, gde je jevrejska mafija okarakterisana kao posebno vesela i živopisna. Odeski kupleti često prikazuju bogat i slavan život pre Staljinovog režima, kada je Odesa bila među jedinim gradovima u mladom Sovjetskom Savezu koji je imao slobodnu trgovinu. Ove pesme su često naracije o svadbama i zabavama, ponekad zasnovane na stvarnim događajima.
- Politička satira različitih oblika.
- Apelujte na emocije prema rođacima ili voljenim osobama, često vodeći nezakonite ili moralno kontroverzne živote.
Muzički stil starijih ruskih kriminalnih pesama, slično kao i pesme ruskog barda, je pod jakim uticajem klasičnog ruskog romansa iz 19. veka, tačnije podžanra poznatog kao Grad ili Urbana romansa. Romansne pesme su skoro uvek podeljene na rimovane dvostihove u četiri reda, retko imaju refren i prate prilično konzistentnu progresiju akorda (Am, Dm i E, ponekad sa dodatim C i G).
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Sophia Kishkovsky, "Notes from a Russian Musical Underground: The Sounds of Chanson", The New York Times, 16 July 2006, accessed 5 May 2013, 2.
- ^ Christopher Lazarski, "Vladimir Vysotsky and His Cult", Russian Review 51 (1992): 60.
- ^ Gene Sosin, Magnitizdat: Uncensored Songs of Dissent", in Dissent in the USSR: Politics, Ideology, and People, ed. Rudolf L. Tokes. (Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1975), 276.
- ^ Lazarski, "Vladimir Vysotsky", 60.
- ^ Sosin, "Magnitizdat", 278.
- ^ Kishkovsky, "The Sounds of Chanson", 1.
- ^ Kishkobsky, "The sounds of Chanson", 2.
- ^ Rosette C. Larmont, "Horace’s Heirs: Beyond Censorship in the Soviet Songs of the Magnitizdat,”: World Literature Today 53 (1979): 220.
- ^ Sosin, “Magnitizdat," 299.
- ^ Sosin, “Magnitizdat”, 301.
- ^ Sosin, "Magnitizdat," 286.
- ^ Sosin, "Magnitizdat," 284.
- ^ a b Lazarski, "Vladimir Vysotsky," 65.
- ^ Sosin, "Magnitizdat," 282.
- ^ Lazarski, "Vladimir Vysotsky." 66.
- ^ Sosin, "Magnitizdat," 303.
- ^ Lazarski, "Vladimir Vysotsky", 67-68.
- ^ Lazarski, "Vladimir Vysotsky", 68.
- ^ a b Lazarski, "Vladimir Vysotsky", 69.
- ^ Sosin, "Magnitizdat", 283.
- ^ Larmont, "Horace’s Heirs", 223.
- ^ Lazarski, "Vladimir Vysotsky", 62.
- ^ Lazarski, "Vladimir Vysotsky", 61.