Senat Kanade

Senat Kanade (engl. Senate of Canada, franc. Sénat du Canada) gornji je dom Parlamenta Kanade.

Senat se sastoji iz 105 članova koje imenuje generalni guverner Kanade na predlog premijera. Mjesta se dijele po oblastima, i svaka oblast ima dvadeset i četiri mjesta. Senatori mogu biti članovi do svoje sedamdeset i pete godine (75).

Senat je gornji dom, a Dom komuna donji dom Parlamenta. Međutim, to ne znači da Senat ima više vlasti nego Dom komuna. Sasvim suprotno, više preovladava Dom komuna. Iako za donošenje zakona treba pristanak oba doma, rijetko se dešava da Senat odbije zakonske predloge demokratski izabranog Doma komuna. Kabinet Kanade nije odgovoran Senatu, nego samo Domu komuna.

Zakonodavna vlast

Iako zakonske predloge mogu predlagati oba doma, većina predloga se podnosi u Domu komuna. Da bi zakonski predlog postao zakon, potrebna je saglasnost oba doma Parlamenta i njihova ovlašćenja su jednaka, osim dva izuzetka:

• Prema britanskom običaju, gornji dom ne može predlagati finansijske zakone. Ta zabrana je određena Ustavnim aktom 1867.
• Dom komuna može preglasati odluku Senata da ne prihvati ustavni amandman, ali mora čekati 180 dana.

Odnosi sa Kabinetom

Za razliku od Doma komuna, Senat ima veoma ograničenu vlast u kontroli rada Kabineta Kanade. Samo Dom komuna može smijeniti premijera ili tražiti da se raspusti Parlament.

Većina članova Kabineta su poslanici Doma komuna, a ne senatori. Svi premijeri od 1896. godine su bili poslanici u Domu komuna. U sastav Kabineta većinom ulazi jedan senator — vođa pozicije u Senatu.

Senatori

Pravo da imenuje senatore pripada generalnom guverneru Kanade; većinom se imenovanja vrše na predlog premijera Kanade. Premijer često predlaže u Senat članove svoje partije, ali se ponekad imenuju i nezavisni članovi i članovi opozicione partije. Najveći broj članova Senatu su bivši članovi Kabineta ili bivši provincijski premijeri. Svi senatori su dužni da žive u provinciji ili teritoriji koju predstavljaju.

Provincija ili teritorija	Broj senatora	Stanovnika po senatoru (popis 2001)
Njufaundlend i Labrador	6	85 488
Ostrvo Princa Edvarda	4	33 824
Nova Škotska	10	90 801
Nju Bransvik	10	72 950
Kvebek	24	301 562
Ontario	24	475 419
Manitoba	6	186 597
Saskačevan	6	163 156
Alberta	6	495 801
Britanska Kolumbija	6	651 290
Nunavut	1	26 745
Sjeverozapadne teritorije	1	37 360
Jukon	1	28 674

Do 1965. godine senatori su imali doživotni mandat. Međutim, nakon donošenja Akta o Britanskoj Sjevernoj Americi iz 1965, članovi Senata ne mogu biti stariji od sedamdeset i pet godina (75). Senatori koji su imenovani pre donošenja tog zakona su mogli nastaviti da sjede doživotno.

Sama podela senatora po grupama pokrajina, a ne po pojedinačnim pokrajinama je predmet velike kontroverze među Kanađanima. Naime, po trenutnom sistemu, sitnije pokrajine poput Nju Branzvika i Nove Škotske imaju više senatora od dve najnastanjenije pokrajine na zapadu Kanade, Britanske Kolumbije i Alberte, koje same po sebi imaju više stanovnika pojedinačno od ove dve atlantske pokrajine zajedno. Pored toga, i sistem imenovanja senatora se smatra izrazito nedemokratskim i zastarelim. Zbog toga je 1992. bio pripremljen ugovor iz Šarlottauna, paket amandmana na ustavne akte Kanade kojim bi se Senat reformisao da ispuni principe "tri E": izabran (elected), efikasan (effective) i jednak (equal). Po ovom sistemu, svaka od pokrajina bi birala 6 senatora, svaka teritorija jednog senatora, a po potrebi i posebnom nahođenju mogli bi da se dodatno imenuju indijanski i inuitski senatori. Međutim, sam paket je oboren na referendumu oktobra te iste godine pretežno zbog pritiska Kvebečana koji su smatrali da se smanjenjem broja njihovih senatora vrši udar na njihovu kulturu.

Senatori mogu primati dopunsku platu ako oni izvršavaju dopunske obaveze kao što su npr. predsjedavanje Senatom. Senatori se nalaze na dvadeset i četvrtom mjestu u poretku starješinstva, neposredno pred poslanicima Doma komuna i poslije federalnih i provincijskih sudija.

Časništvo

Spiker

Glavni članak: Spiker Senata Kanade

Spikera Senata imenuje generalni guverner Kanade nakon izbora premijera. Spikeru pomaže tzv. spiker pro tempore kojeg Senat bira na početku svakog parlamentarnog zasjedanja. Kada spiker ne može predsjedavati, to radi spiker pro tempore. Prema Aktu o Parlamentu Kanade iz 1985, spiker može imenovati drugog senatora da privremeno vrši njegove dužnosti. U vrijeme vršenja svoje dužnosti, spiker je dužan da bude nepristrasan, iako je on možda član neke političke partije.

Spiker rukovodi zasjedanjima Senata i poziva na tumačenje Ustava kada neki senator smatra da je narušen poslovnik. Za razliku od spikera Doma komuna, spiker Senata glasa ne samo u slučaju ravne podjele glasova nego u svim slučajevima kao i ostali senatori.

Lideri

Lider vlade u Senatu je član Kabineta koji u ime njega podnosi zakonske predloge u Senat. Lider je senator kojeg bira premijer Kanade i ujedno član Kabineta.

Lidera opozicije u Senatu obično bira lider opozicije u Domu komuna. Ako je zvanična opozicija u Domu komuna druga partija nego što je to u Senatu, onda opoziciona partija u Senatu bira svog lidera.

Službenici

Funkcioneri koji nisu senatori su: sekretar, pomoćnik sekretara, pravni sekretar i mnogi drugi sekretari. Sa tim funkcionerima spiker i senatori se savjetuju povodom Ustava i održavanja zasjedanja Senata.

Drugi funkcioner je pomoćnik sa crnim žezlom koji se stara o održavanju unutrašnjeg reda u sali Senata. Njegovo ime dolazi od crnog ceremonijalnog žezla koga on nosi. Ta dužnost odgovara dužnosti vojnog narednika u Domu komuna, ali mu je uloga više ceremonijalna.

Odbori

Odbori se mogu obrazovati za različite zadatke. Najčešće odbori pretresaju zakonske predloge i mogu predlagati zakonske amandmane. Neki odbori se takođe obrazuju radi kontrole nad ministarstvima i vladinim organima.

Najbrojniji odbor Senata je Plenarni odbor koga čine svi senatori. Plenarni odbor zasjeda u sali Senata, ali pravila su drugačija nego na zasjedanjima Senata. Na primjer, ne postoji ograničenje koliko puta može jedan senator da govori o nekom zakonskom predlogu.

U Senatu postoje takođe stalni odbori koji su formirani za posebnu granu državne uprave (npr. za finansije ili transport). Svaki stalni odbor se sastoji od 9 do 15 članova i bira svoga predsjednika.

Takođe postoje zajednički odnosno mješoviti odbori koji se sastoje istovremeno od senatora i poslanika. Parlament takođe može osnivati mješovite odbore radi razmatranja važnijih predmeta.

Vidi još

• Spiker Senata Kanade
• Dom komuna Kanade

Spoljašnje veze

• Zvanični veb-sajt Parlamenta Kanade Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. februar 2011) (jezik: engleski)(jezik: francuski)
• Članak o paketu iz Šarlottauna