Spomenik Staro Sajmište
44° 48′ 45″ S; 20° 26′ 44″ I / 44.812544° S; 20.445626° I
| Spomenik Staro Sajmište | |
|---|---|
 Spomenik Staro Sajmište | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Beograd |
| Opština | Novi Beograd |
| Vreme nastanka | 1995 |
Spomenik Staro Sajmište nalazi se na levoj obali Save, u Gradskoj opštini Novi Beograd, u Beogradu.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Staro sajmište je izgrađeno pred 2. svetski rat, a prvi Beogradski sajam je održan 1937. godine. [1]Nemačka vojna uprava je odlučila 23. oktobra 1941, da za namenu logora za Jevreje, Srbe, Rome i antifašiste, preuredi Beogradsko sajmište i njegove paviljone, napuštene nakon bombardovanja 6. aprila. Kako se lokacija nalazila nedaleko od Zemuna, logor je nazvan "Judenlager Semlin", odnosno Jevrejski logor Zemun. Logor se nalazio na teritoriji tadašnje Nezavisne Države Hrvatske.[1]
Otkrivanje i izgled spomenika[uredi | uredi izvor]
20. oktobra 1974. godine otkrivena je prva ploča, spomen-obeležje na Starom Sajmištu. Godine 1983, kao i ranije, ponovo je pokrenuta ideja o uređenju Sajmišta. Naredne godine, na Dan ustanka 7. jula, otkrivena je druga spomen ploča, sa identičnim tekstom. Prethodna ploča je uklonjena.
Nakon sprovedenog konkursa i donošenja odluke o podizanju spomen-parka u Jajincima, žiri je predložio Skupštini Beograda da donese odluku o podizanju spomenika na „Sajmištu”, žrtvama ratnog zločina i genocida, predlažući drugonagrađeni rad akademskog vajara Miodraga Miše Popovića. Otkriven je na Dan sećanja na žrtve genocida 22. aprila 1995. i pedesetogodišnjice pobede nad fašizmom.[2]Spomenik je trebalo da bude otkriven 9. maja 1989. ali je postavljen i svečano otkriven sa šest godina zakašnjenja, 22. aprila 1995. na godišnjicu proboja logoraša iz Jasenovca, dan koji se u Srbiji od 1992. obeležava kao Dan žrtava genocida.[3]
Spomenik je postavljen između kule sajma i reke Save, linijom duž koje je oko logora bila bodljikava žica. To je bronzana skulptura, visoka 10 metara i teška 20 tona, u obliku „raspuknute forme kruga čiji deo sombolizuje život, a drugi smrt”.[4]
Sećanje[uredi | uredi izvor]
10. maj je odlukom Skupštine Grada Beograda od 2014. godine proglašen Danom sećanja na žrtve Holokausta u Beogradu, te da je to dan kada su nemački okupatori zajedno sa saradnicima proglasili da je Beograd prvi oslobođeni grad od Jevreja.[5] Povodom Međunarodnog dana sećanja na žrtve Holokausta, koji se širom sveta obeležava 27. januara, na Starom sajmištu na Novom Beogradu je 2019. godine održan svojevrstan čas istorije za građane.U tom najvećem logoru na teritoriji okupirane Srbije, stradalo je oko 6.500 Jevreja i hiljade Roma i Srba.[6]
Ratni logor Staro Sajmište je mesto rođenja Ester Bajer, danas 81−godišnje bake iz Sremčice. Ester je 31.1.1942. iz logora u kutiji od cipela napunjenoj vatom, izneo iz logora stric i tako joj spasao život. „Ja sam jedina živa žrtva” kaže Ester.[7]
Memorijalni centar[uredi | uredi izvor]
Staro sajmište je prema urbanističkim planovima odavno bilo predviđeno za izgradnju Memorijalnog centra, ali ta zamisao i dalje nije realizovana. Logor na Sajmištu je jedini prostor Holokausta u Evropi koji nije na dostojan način obeležen. Iako je izgradnja memorijalnog centra planirana urbanističkim planom još iz 1992.godine, danas jedva da je započeta faza pripreme.[8]
Skupština Srbije usvojila je 24.2.2020. Zakon o Memorijalnom centru „Staro sajmište”. Ovim Zakonom utvrđeno je da „Memorijalni centar obavlja poslove prikupljanja, sređivanja, čuvanja, izlaganja, održavanja i korišćenja, stručne obrade, istraživanja i prezentovanja muzejskih, arhivskih i filmskih dokumenata i predmeta, stara se o njihovom korišćenju za muzejske, obrazovno−vaspitne, naučno−istraživačke i izdavačke poslove, kao i za manifestacije i akcije negovanja sećanja na žrtve „Jevrejskog logora Zemun”, „Prihvatnog logora Zemun”, kao i „Jevrejskog prolaznog logora Beograd − Topovske šupe”.[9]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Staro sajmište – od logora do memorijalnog centra”. jadovno.com. Pristupljeno 11. 8. 2020.
- ^ Solomun, Špiro. „politika.rs”. politika.rs. Pristupljeno 11. 8. 2020.
- ^ „Logor Sajmište”. zlocininadsrbima.com. Pristupljeno 11. 8. 2020.
- ^ „Spomenik Staro Sajmište u Beogradu”. beogradskevesti. Pristupljeno 11. 8. 2020.
- ^ „Položeni venci na Spomenik žrtvama genocida na Starom sajmištu”. beograd.rs. Pristupljeno 11. 8. 2020.
- ^ „Čas istorije na Starom sajmištu”. rts.rs. Pristupljeno 11. 8. 2020.
- ^ Janković, Marija. „Sećanje na Drugi svetski rat u Srbiji: „Muzej na Sajmištu čekam 15 godina"”. bbc.com. Pristupljeno 11. 8. 2020.
- ^ Trzin, Miloš. „Da li će Srbija izgraditi Memorijalni centar Staro sajmište?”. zurnalist.rs. Arhivirano iz originala 21. 02. 2021. g. Pristupljeno 11. 8. 2020.
- ^ „Zakon o Memorijalnom centru „Staro sajmište“”. propisi.net. Pristupljeno 11. 8. 2020.