Spork
Spork (engl. spork), na srpskom jeziku poznata i kao kaljuška ili viljšika, vrsta je pribora za jelo koji kombinuje kašiku i viljušku. Može se reći da je spork kašika koja je nazubljena na vrhu i ima dva, tri ili četiri zupca.[1] Pribor ovakvog tipa je korišten još u drugoj polovini 19. vijeka i primarno je služio za konzumiranje sladoleda.[2] Danas se spork koristi širom svijeta u porodičnim domovima, restoranima, školama, zatvorima, u vojnim kantinama i drugim mjestima.
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Riječ spork je nastala kao kombinacija engleskih riječi za kašiku (engl. spoon) i viljušku (engl. fork). Takođe je prisutan i naziva fun (engl. foon). Riječ spork je prvi put zvanično upotrebljena u rječniku iz 1909. godine kao kašika koja je nazubljena na kraju kao viljuška.[3]
Istorija[uredi | uredi izvor]
U drugoj polovini 19. vijeka u Sjedinjenim Državama je prijavljeno nekoliko patenata koji su kombinovali osnovne elemente pribora za jelo: kašiku, viljušku i nož. Među prvima je patent prijavio Semjuel Frensis u februaru 1874.[4] Kasnije su se ovi elementi kombinovali i odvojeno kao kašika za sječenje i nazubljena kašika koju je patentirao Frenk Emenedžer 1912.[5] Svi ovi izumi su prethodili pojavi termina spork. I u posljednje vrijeme se javljaju razna poboljšanja sporka koja se zasnivaju na novim dodacima koji povećavaju upotrebljivost sporka.[6]
Riječ spork se pojavila nekoliko decenija nakon izuma ove vrste pribora. U početku pojam nije bio jasno definisan pa se odnosio i na kombinaciju kašike i viljuške, kao i kombinacije kašike, viljuške i noža, ali je kasnije za takvu kombinaciju postao ustaljen termin sporf.
Spork je u nekim državama zaštićen naziv i njegovo korištenje je dozvoljeno samo registrovanim proizvođačima pa ostali proizvođači koriste druge nazive kao što su: fun, forkspun, spunfork i slično. Neki proizvođači koriste termin fork za kombinaciju lopate i baštenskih vila.
Materijali i upotreba[uredi | uredi izvor]
Za izradu sporkova koriste se materijali kao što su: nerđajući čelik, srebro, titanijum i polikarbonatna plastika. Plastični sporkovi se koriste u zatvorskim kantinama u Sjedinjenim Državama jer ih je teško iskoristiti kao oružje. Plastične viljuške se takođe koriste i kao pribor za jelo kod obroka u avionu kao i među turistima jer smanjuje prostor koji bi zauzimale viljuške i kašike. U restoranima se češće koriste sporkovi od nerđajućeg čelika i titanijuma, osim u restoranima brze hrane i poslastičarnicama. Spork se može koristi u svim prilikama gdje je potrebno korištenje viljuške ili kašike pa samim tim dolazi u raznim veličinama u zavisnosti od namjene.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- sporf, kombinacija kašike, viljuške i noža
- spajf, kombinacija kašike i noža
- nork, kombinacija viljuške i noža
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Shepard, Helen-Marie (27. 5. 2002). „The splendid spork a marvel to behold”. The Register Guard. Arhivirano iz originala 12. 05. 2012. g. Pristupljeno 15. 9. 2013.
- ^ Petroski, Henry (1992). The Evolution of Useful Things. Knopf. str. 135—. ISBN 978-0-679-41226-7.
- ^ Why is it so hard to get a good spork?
- ^ US147119
- ^ US1044869
- ^ USD247153
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Petroski, Henry (1992). The Evolution of Useful Things. Knopf. str. 135—. ISBN 978-0-679-41226-7.