Stranka demokratske akcije Crne Gore

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Stranka demokratske akcije Crne Gore
Stranka demokratske akcije Crne Gore
OsnivačHarun Hadžić
Osnovana1990.
Raspuštena2002.
Sedište Crna Gora
Ideologijanacionalizam
Politička pozicijazaštita prava muslimanskog i bošnjačkog naroda u Crnoj Gori, regionalno povezivanje na prostoru Sandžaka
Bojezelena
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Stranka demokratske akcije (višeznačna odrednica).

Stranka demokratske akcije Crne Gore (SDACG) je bivša politička stranka u Crnoj Gori. Osnovana je 1990. godine, a djelovala je sve do 2002. godine. Zalagala se za ostvarivanje interesa i zaštitu prava muslimanskog, odnosno bošnjačkog naroda u Crnoj Gori. Takođe se zalagala za regionalno povezivanje etničkih Muslimana, odnosno Bošnjaka na širem prostoru Sandžaka. Osnivač i prvi predsjednik stranke bio je Harun Hadžić (1990-1998), a nakon njega stranku je vodio Rasim Šahman (1998-2002).

Djelatnost[uredi | uredi izvor]

Na prvim višestranačkim izborima u Crnoj Gori, koji su održani krajem 1990. godine, SDACG je nastupila u okviru koalicije manjinskih stranaka koja je osvojila ukupno 30,760 glasova (10.47%), odnosno 12 poslaničkih mandata, od čega je SDACG prema koalicionm sporazumu dobila 9 mandata. To je ujedno bio i najbolji razultat ove stranke, koji nije ponovljen na narednim izborima.

Počevši od 1992. godine, djelatnost stranke se odvijala pod senkom rata u susjednoj Bosni i Hercegovini i narušenih međuetničkih odnosa u regionu. Krajem 1993. godine, nakon održavanja Prvog bošnjačkog sabora u Sarajevu, na kome je doneta odluka o preimenovanju jugoslovenskih Muslimana u etničke Bošnjake, u redovima SDACG je došlo do različitih pogleda na implementaciju te odluke na prostorima Crne Gore. Tim povodom su se pojavile i prve unutrašnje podjele između pristalca pomenute odluke, koji su počeli da se izjašnjavaju kao etnički Bošnjaci, i protivnika takvog preimenovanja, koji su nastavili da se izjašnjavaju kao etnički Muslimani.[1]

U takvim okolnostima, SDACG je početkom 1994. godine zapala u duboku krizu nakon hapšenja većeg dijela stranačkog rukovodstva pod optužbom za antidržavnu djelatnost. Krajem ista godine, po okončanju sudskog postupka, čelnici SDACG su osuđeni na dugogodišnje zatvorske kazne. Nakon toga, djelatnost SDACG je gotovo zamrla, ali sama stranka nije ugašena. Tokom 1996. godine, tadašnji predsjednik Crne Gore Momir Bulatović je pomilovao dio stranačkih prvaka, nakon čega je došlo do pokušaja oživljavanja rada SDACG.[2][3][4]

U samoj stranci su nedugo potom počele da se pojavljuju nove unutrašnje podjele, koje su dovele do postepene fragmentacije muslimanskog, odnosno bošnjačkog političkog korpusa u Crnoj Gori. Osnivanje drugih stranaka u okviru istog korpusa dovelo je do organizacionog nejedinstva, koje se negativno odražavalo i na ukupne izborne rezultate, od opštinskog preko republičkog do saveznog nivoa. Do ključnih podjela je došlo početkom 1998. godine, kada je unutar SDACG došlo do sukoba između dvije struje, od kojih je prvu predvodio predsjednik Harun Hadžić, a drugu potprjedsednik Rifat Vesković. Sukob je izbio povodom pitanja o obliku saradnje sa vladajućim strankama, a okončao se podjelom stranke i odlaskom osnivačke grupe oko Haruna Hadžića, nakon čega je otcijepljeno krilo formiralo novu stranku pod nazivom Internacionalna demokratska unija (IDU). Za novog predsjednika SDACG izabran je Rasim Šahman, koji se otvoreno založio za saradnju sa režimom Mila Đukanovića, a javnu podršku za takvo usmjerenje je dobio i od Alije Izetbegovića. Međutim, na skupštinskim izborima u Crnoj Gori, koji su održani u proljeće 1998. godine, SDACG je ostvarila veoma loš rezultat, ostavši bez mandata, čime je označen početak nove unutrašnje krize, od koje se stranka nikada nije oporavila.[5][6][7][8][9]

Usljed podjela među nacionalnim strankama, znatan dio muslimanskog i bošnjačkog biračkog tijela se okrenuo vladajućoj Demokratskoj partiji socijalista Crne Gore, na čelu sa Milom Đukanovićem, koji je sve otvorenije počeo da se zalaže za državnu nezavisnost Crne Gore. Promovisanje ideje o državnoj nezavisnosti predstavljalo je poseban izazov za muslimanski i bošnjački korpus u Crnoj Gori, pošto je takva politika neminovno vodila ka državno-političkom odvajanju Muslimana i Bošnjaka u Crnoj Gori od njihovih sunarodnika u susednoj Srbiji. Uočivši opasnost od povlačenja međudržavne granice posred Sandžaka, znatan dio rukovodstva SDACG se izjasnio protiv takve politike, koja je vodila ka daljoj fragmentaciji i marginalizaciji muslimanskog, odnosno bošnjačkog korpusa u regionu.[10][11][12][13]

Suočeno sa novim izazovima, rukovodstvo SDACG je početkom 2001. godine prihvatilo prijedlog o uspostavljanju saradnje sa srodnim strankama, te je tako došlo do stvaranja političkog saveza pod nazivom Bošnjačko-muslimanska demokratska koalicija (BMDK). U sastav ove koalicije su pored SDACG, na čelu sa predsjednikom Rasimom Šahmanom, ušle još dvije bošnjačke stranke: Internacionalna demokratska unija (IDU) na čelu sa Harunom Hadžićem, i Stranka nacionalne ravnopravnosti (SNR) na čelu sa Alijom Matovićem. Ovo objedinjavanje bošnjačkih stranaka pokušala je da osujeti grupa oko Rifata Veskovića, tadašnjeg potpredsjednika SDACG, koji je potom osnovao sopstvenu stranku pod nazivom Demokratska zajednica Muslimana-Bošnjaka u Crnoj Gori (DZMBCG). Do odvajanja je došlo usljed nepomirljivih razlika u strateškim opredjeljenjima: sve tri stranke okupljene u BMDK izjasnile su se protiv svakog rješenja koje bi vodilo podjeli Sandžaka, dok je grupa oko Rifata Veskovića podržala ideju o nezavisnosti Crne Gore, opredelivši se za saradnju sa crnogorskim režimom koji je nastavio da podstiče podjele među bošnjačkim političkim prvacima. Uprkos zajedničkom nastupu na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u poeljeće 2001. godine, stranke okupljene oko Bošnjačko-muslimanske demokratske koalicije (BMDK) nisu uspjele da dođu do poslaničkih mandata, pošto su osvojile svega 4,046 (1,1%) glasova.[14]

Iako je ostala izvan parlamenta, SDACG je od strane crnogorskog režima doživljavana kao stranka koja bi u ključnom trenutku mogla osujetiti režimsko prisvajanje bošnjačkih glasova. Pošto je i samim svojim imenom (Stranka dmokratske akcije) asocirala na jedinstvo sa istoimenom strankom u susjednoj Srbiji, a samim tim i na jedinstvo bošnjačkog naroda u oba dijela Sandžaka, SDACG je morala biti ukonjena sa crnogorske političke scene, barem na posredan način - putem preimenovanja. Do toga je došlo nakon novog neuspjeha SDACG na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u jesen 2002. godine. Još prije izbora, u stranci je prevagnula prorežimska grupa, koja je raskinula koaliciju sa IDU, nakon čega je stvorena nova "Bošnjačka koalicija", sastavljena od četiri bošnjačke stranke koje su podržavale nezavisnost Crne Gore. Pomenuta koalicija je na izborima dobila svega 2,173 (0,6%) glasova, nakon čega je prorežimska grupa u SDACG donijela odluku da se stranka preregistruje pod imenom Bošnjačka demokratska alternativa (BDA), čime je sa političke scene u Crnoj Gori, nakon 12 godina borbe, ukonjena najstarija bošnjačka stranka.[15][16]

Nestankom SDACG, stvoren je prostor za afirmaciju prorežimskih stranaka, među kojima je posebno mjesto zauzimala upravo Bošnjačka demokratska alternativa, čiji je predsjednik Sefer Međedović tokom narednih godina aktivno učestvovao u kampanji za nezavisnost Crne Gore. Početkom 2006. godine, u vrijeme priprema za održavanje referenduma o budućem statusu Crne Gore, vladajuće crnogorske stranke su uložile znatne napore u cilju organizacionog objedinjavanja svih pristalica nezavisnosti među Bošnjacima u Crnoj Gori, što je rezultiralo stvaranjem jedinstvene Bošnjačke stranke, koja je javno pozvala crnogorske Bošnjake da se na predstojećem referendumu izjasne u prilog državne nezavisnosti. Nasuprot tome, drugi dio bošnjačkih političkih prvaka, koji su pripadali izvornom rukovodstvu SDACG, odgovorio je stvaranjem Bošnjačkog bloka, koji se izjasnio protiv državno-političke podjele Sandžaka i dalje fragmentacije sopstvenog naroda, a inicijativu u prilog očuvanja bošnjačkog državno-političkog jedinstva u oba dijela Sandžaka podržalo je i Bošnjačko nacionalno vijeće iz Novog Pazara.[17][18][19]

Iako je referendum o nezavisnosti Crne Gore uspio upravo zahvaljujući glasovima Bošnjaka, koji su u velikoj većini podržali nezavisnost, ubrzo se pokazalo da vladajuće stranke u Crnoj Gori nemaju namjeru da ispune svoja obećanja prema Bošnjacima, što je dovelo do obnavljanja ideje o ponovnom oživljavanju rada SDACG. Iako se u međuvremnu pokazalo da su mnoga upozorenja bivših čelnika SDACG i Bošnjačkog bloka bila ispravna, do obnove SDACG nije došlo, usljed vanredno složenih političkih okolnosti u sjevernim krajevima Crne Gore.[20][21]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Đečević, Vuković-Ćalasan & Knežević 2017, str. 137-157.
  2. ^ „AIM Podgorica (1996): Tajna plišne sobe”. Arhivirano iz originala 06. 07. 2019. g. Pristupljeno 06. 07. 2019. 
  3. ^ Monitor (2009): Pobjegli od politike i zavičaja
  4. ^ Monitor (2018): Akcija Lim, dvadeset četiri godine kasnije: Državni zločin bez kazne
  5. ^ Naša borba (1998): Nastavlja se polemika čelnika SAD Crne Gore: Sukob koncepcija ili ličnosti
  6. ^ Naša borba (1998): Sukob u vrhu SDA Crne Gore zbog ulaska u novu vladu: Raskol zbog ministarskih fotelja
  7. ^ Naša borba (1998): Nakon izdvajanja iz SDA: Nova stranka Haruna Hadžića
  8. ^ „AIM Beograd (1998): Liberalizacija ili generalni remont”. Arhivirano iz originala 06. 07. 2019. g. Pristupljeno 06. 07. 2019. 
  9. ^ Naša borba (1998): Delegacija SDA Crne Gore boravila u Sarajevu: Posle izbora u koaliciji sa NS i SPS
  10. ^ B92 (2002): Harun Hadžić: Bošnjaci ne žele samostalnu Crnu Goru
  11. ^ Slobodna Evropa (2005): Da li su crnogorski Bošnjaci dezinformisani?
  12. ^ IWPR (2005): O sudbini Crne Gore odlučiće manjine
  13. ^ Deutsche Welle (2006): Referendum u Crnoj Gori zavisi od Bošnjaka
  14. ^ Glas javnosti (2001): Glasaju skupštinu, biraju sudbinu
  15. ^ OEBS:Biro za demokratske institucije i ljudska prava (2002): Republika Crna Gora - Prijevremeni parlamentarni izbori
  16. ^ „Global (2019): Političko organizovanje Bošnjaka Sandžaka i zahtjevi za autonomijom”. Arhivirano iz originala 06. 07. 2019. g. Pristupljeno 06. 07. 2019. 
  17. ^ Slobodna Evropa (2005): Plebiscitarno za procrnogorsku građansku opciju?
  18. ^ Bošnjačko nacionalno vijeće (2006): Vijeće poziva na formiranje Bošnjačkog bloka u Crnoj Gori
  19. ^ Slobodna Evropa (2006): Vesti - Podgorica
  20. ^ Bošnjaci Net (2009): Bivši lider SDA Harun Hadžić demantovao da se vraća u politiku
  21. ^ Mondo (2015): U Crnu Goru se vraća SDA

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Странка_демократске_акције_Црне_Горе&oldid=27675616”