Таида (roman)
| Taida | |
|---|---|
 Francusko izdanje iz 1922. | |
| Nastanak | |
| Orig. naslov | Thaïs |
| Autor | Anatol Frans |
| Zemlja | Francuska |
| Jezik | francuski jezik |
| Sadržaj | |
| Mesto i vreme radnje | Egipat; 4. vek |
| Izdavanje | |
| Datum | 1890 |
„Taida“ (fr. Thaïs) je filozofski i istorijski roman francuskog nobelovca Anatola Fransa objavljen 1890. Fabula romana je delimično zasnovana na žitiju Svete Taise, hrišćanske svetice iz četvrtog veka, ali i na Fransovoj mladalačkoj pesmi Legenda o Svetoj Taisi (1867).[1] Kritika religijskog dogmatizma, polemički odnos prema ideji asketizma i slavljenje erosa, izazvale su negativnu reakciju konzervativnih i klerikalnih krugova tadašnjeg francuskog društva. Pišući Taidu Frans je bio pod snažnim uticajem Floberovih romana Salambo i Iskušenje Svetog Antonija.[2] Fransov roman je adaptiran u istoimenu operu (1894) i nemi film (1917).
Sa francuskog na srpski jezik Taidu je preveo Nikola Lalić.
Zaplet romana[uredi | uredi izvor]
Radnja romana odigrava se u Egiptu u četvrtom veku. Nakon božanske vizije Pafnucije, monah iz egipatske pustinje, putuje za Aleksandriju da pronađe Taidu, lepu kurtizanu u koju je bio zaljubljen u mladosti, da bi je spasio od telesnosti i priveo u hrišćanstvo. U Aleksandriji monah dolazi kod svog školskog druga Nikeje od koga pozajmljuje bogato odelo, a zatim odlazi u pozorište, gde zadivljeno gleda Taidu na pozornici. Čitalac retrospektivno biva upoznat sa time da je Taida, zahvaljujući robu Ahmesu, kao devojčica krštena, upoznaje se sa njenim bolnim odrastanjem i na koji način je postala najpoznatija kurtizana toga doba.
Monah dolazi kod Taide i opominje je da se pokaje. Kurtizana je preplašena volšebnom Pafnucijevom pojavom i doživljava ga kao čarobnjaka. Ona ga poziva da joj se pridruži na gozbi, gde će biti prisutni najugledniji pesnici i filozofi ondašnje Aleksandrije. Na gozbi se vodi dijalog o religiji, Adamu i Evi, prirodi zla, arijanizmu, stoicizmu itd. Nakon samoubistva jednog od govornika, Taida i Pafnucije se povlače. Monah zahteva od kurtizane da na lomači spali sve vredne stvari koje poseduje, što izaziva bes kod stanovnika Aleksandrije. Pafnucije zatvara Taidu u manastir i vraća se u pustinju. Međutim, u svom starom okruženju ne može da pronađe mir, i u godinama koje slede neprestano se bori sa telesnom požudom prema lepoj devojci. Kada čuje da je Taida na samrti, on se vraća u manastir, odbacuje svoju veru i izjavljuje joj ljubav. Taida posvećena molitvi umire kao svetica.[3]
Interpretacija[uredi | uredi izvor]
Frans je kroz lik kaluđera Pafnucija, koji u svojoj težnji da postane svetac postaje najveći grešnik, prikazao unutrašnje protivrečnosti verskog dogmatizma i religijske zaslepljenosti. Snaga religije, prema njemu, je u tome što stvara velike bezbožnike. Pafnucije u svom verskom fanatizmu, misleći da u ime Boga treba da spasi glumicu, postaje ružni grešnik, jer se usprotivio glasu prirode. U tome leži osnovna ideja ovog dela. Isposnikov bol što je odbio da učestvuje u gozbi života je u suprotnosti sa radosnom vedrinom Taide koja prihvata život i zato umire kao svetica.[4]
Frans osporava sve ideološke i filozofske postavke koje su oličene u različitim junacima u romanu. Kota je ciceronovski čovek koji zastupa odgovornost prema državi, Nikeja je skeptik, Eukrit stoik, Pafnucije hrišćanin, Marko arijanac itd. Svaka filozofska pozicija je oslabljena ironijom. Frans zastupa stav da su sve ideologije apsurdne, ili barem nebitne, kada se uporede sa lepotom Taide. Pošto su želje junaka samo iluzije i nemoguće ih je ostvariti, svi likovi su podjednako dostojni sažaljenja.[5] Frans smatra da čovek treba da napusti svaku vrstu dogmatizovanog mišljenja, živi u skladu sa sobom i uživa u lepoti koju donosi život.
Adaptacije[uredi | uredi izvor]
Francuski kompozitor Žil Masne je na temelju Fransovog literalnog predloška komponovao operu Taida, koja je premijerno izvedena u Parizu 1894. godine. Intermeco iz ove opere, Méditation, danas se često samostalno izvodi i smatra se jednom od prepoznatljivijih muzičkih kompozicija klasične muzike.
Taida je adaptirana u nemi film 1917, a naslovnu ulogu tumačila je operska diva Meri Garden. Film je doživeo komercijalni neuspeh.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Emery & Postlewate 2004, str. 164.
- ^ Porter 2001, str. 138.
- ^ Anatol Frans, Taida. Beograd: Rad, 1961.
- ^ Lalić 1963, str. 157.
- ^ Booth 1979, str. 333.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Booth, Wayne C. (1979). Critical Understanding: The Powers and Limits of Pluralism. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-06554-0.
- Emery, Elizabeth; Postlewate, Laurie (2004). Medieval Saints in Late Nineteenth Century French Culture: Eight Essays. McFarland. Nepoznati parametar
|iisbn=ignorisan (pomoć) - Lalić, Nikola (1963). „Beleške o piscu“ u: Anatol Frans, Taida. Beograd: Rad. COBISS.SR 80750599
- Porter, Laurence M. (2001). A Gustave Flaubert Encyclopedia. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-30744-7.
