Teorije zavere u Turskoj
Teorije zavere su preovlađujuća karakteristika kulture i politike u Turskoj. Zavereništvo je važan fenomen u razumevanju turske politike.[1] Ovo se objašnjava željom da se „nadoknadi izgubljena osmanska veličina“,[1] poniženjem percipiranja Turske kao dela „disfunkcionalne polovine sveta“,[2] i niskim nivoom medijske pismenosti među Turcima Populacija.[3]
Prevalencija[uredi | uredi izvor]
Koreni i uzroci[uredi | uredi izvor]
Turski pisac i novinar Mustafa Akjol opisuje razlog za rasprostranjenost teoretisanja zavere u Turskoj kao „potrebu da se osećamo važnim. Ako se svet zaverava protiv nas, mi moramo biti zaista posebni. To je, verujem, način na koji mi Turci nadoknađujemo svoju izgubljenu osmansku veličinu.“[1] Turski ekonomista Selim Koru ukazao je na poniženje doživljavanja Turske kao dela „polovine“ sveta.[2]
Turski potrošači su drugi medijski najnepismeniji, u poređenju sa zemljama Evrope, što ih čini posebno ranjivim na lažne vesti, navodi se u izveštaju Instituta za otvoreno društvo za 2018. Kombinacija niskog nivoa obrazovanja, niskih rezultata čitanja, niske slobode medija i niskog društvenog poverenja doprinela je stvaranju rezultata, zbog čega je Turska pozicionirana iznad samo Severne Makedonije.[3] Prema Izveštaju o digitalnim vestima Rojtersovog instituta za 2018, Turska je zemlja sa najviše izmišljenih novinskih izveštaja u svetu.[4]
Izrazite karakteristike[uredi | uredi izvor]
Izrazita karakteristika teoretisanja zavere u Turskoj je da se na navodnom komandnom i kontrolnom kraju navodne šeme zavere obično državne vlade; ovo je zbog ekstremnog državnocentričnog pogleda na svet koji se uči u turskom obrazovnom sistemu.[5]
Dogan Gurpınar, naučnik čije oblasti proučavanja uključuju nacionalizam, istoriografiju i ideologije u Turskoj; tvrdi da je moć zavere da oblikuje intelektualni diskurs i ideološka gledišta, kao i da predstavlja državnu tradiciju, jedinstvena za Tursku.[6]
Spisak teorija zavere[uredi | uredi izvor]
- Genocid nad Jermenima je izmišljen: Turski poricatelji genocida nad Jermenima obično kao argument navode akademski konsenzus da je to genocid kao antiturska propaganda ili kao zavjera koju su širili Jermeni, umjesto toga tvrde da se nije dogodio ili da je na neki način bio opravdan u to vrijeme.[7][8]
- Dezinformacije o pandemiji kovida 19: Nakon što je pandemija kovida 19 počela početkom 2020. godine, lažne informacije o mestu porekla virusa, lečenju, dijagnozi itd. su široko rasprostranjene putem društvenih medija, novinskih kuća i političkih pristrasnosti. To je izazvalo „ infodemiju“, kako je to nazvala Svetska zdravstvena organizacija. Brojne lažne tvrdnje u vezi sa lečenjem virusa nanele su štetu na različitim frontovima u borbi za njegovo savladavanje.[9]
- Smrt Ozala: Neki ljudi veruju da je Turgut Ozal, 8. predsednik Turske, ubijen 1993. Glavni pobornici ove teorije su Ozalova supruga Semra Ozal i njihov sin Ahmet Ozal.[10] Penzionisani brigadni general Levent Ersoz optužen je za „atentat” i suđeno mu je, ali je proglašen nevinim i amnestiran je.[11]
- Narativ mastermajnda: Izraz (tur. üst akıl) označava navodnu instituciju komande i kontrole, donekle dvosmisleno pozicioniranu u odnosu na vladu Sjedinjenih Država, u sveobuhvatnoj zaveri da oslabi ili čak rasparča Tursku.[12][13][1] Erdogan, kao i Daily Sabah, često navode da su vrlo različiti nedržavni akteri, poput selefijske džihadističke Islamske države Iraka i Levanta (ISIL), Kurdistanske radničke partije (PKK) i islamističkog kulta sa političkim ambicijama oko Fetulaha Gulen, u isto vreme napali Tursku u dobro koordinisanoj kampanji.[5] Novinar Omer Turan tvrdi da je Netfliksov turski trejler za Kuću od papira sadržao poruke koje imaju za cilj da podstaknu „drugi talas“ protesta u parku Gezi.[14]
- Anti-Izrael: Tokom izbijanja krimsko-kongoške hemoragične groznice 2006. u Turskoj, član Felisiti partije Abdulah Uzun tvrdio je da su vrstu krpelja koje su širile bolest u Tursku donele izraelske turistkinje.[15] U maju 2012, mrtvu evropsku pčelaricu sa izraelskom trakom oko noge, koju su prirodnjaci koristili za praćenje ptica selica, pronašli su seljani u blizini grada Gazijantepa na jugoistoku Turske. Seljani su bili zabrinuti da je ptica možda nosila mikročip izraelske obaveštajne službe da špijunira to područje i upozorili su lokalne zvaničnike. Šef pokrajinske uprave za poljoprivredu i stočarstvo u Gazijantepu Akif Aslanpaj pregledao je leš pčelarice i izjavio kako je ustanovio da je „nos ptice veoma drugačiji i mnogo lakši od ostalih“ i da „može da bude koriste za audio i video“, što, „u slučaju Izraela, rade“.[16] Jedinica za borbu protiv terorizma se uključila pre nego što je tursko ministarstvo poljoprivrede uverilo seljane da je opremanje ptica selica prstenovima kako bi se pratilo njihovo kretanje uobičajena praksa. Dopisnik Bi-Bi-Sija, Džonatan Hed, pripisao je događaj njegovom mišljenju da „neverovatne teorije zavere lako puštaju korene u Turskoj, sa navodnim izraelskim zaverama među kojima se veruje“.[17]
- Rat protiv islama ili „Napad na islam“, je narativ teorije zavere u islamističkom diskursu koji opisuje navodnu zaveru da se naudi, oslabi ili uništi društveni sistem islama, koristeći vojni, ekonomski, društveni i kulturnim sredstvima. Počinioci zavere su navodno nemuslimani, posebno zapadni svet i „lažni muslimani“, navodno u dosluhu sa političkim akterima u zapadnom svetu. Dok savremeni narativ teorije zavere o „Ratu protiv islama“ uglavnom pokriva opšta pitanja društvenih transformacija u modernizaciji i sekularizaciji, kao i opšta pitanja međunarodne politike među modernim državama. Krstaški ratovi se često pripovedaju kao njegova navodna polazna tačka. Politički neologizam na engleskom jeziku „Rat islamu“ skovan je u islamističkom diskursu 1990-ih i popularizovan kao teorija zavere tek posle 2001.[18]
- Lozanski mir: U građanskim i formalnim krugovima se tvrdilo da će Ugovor iz Lozane isteći 2023. Prema teoriji zavere, Turskoj je zabranjeno da kopa svoje prirodne resurse (kao što su bor i nafta ) zbog „tajnih članova“ ugovora; stoga će Turska brzo postati razvijena zemlja rudarenjem i izvozom svojih resursa kada ugovor istekne.[19]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Američke političke teorije zavere
- Teorija zavere
- Duboka država u Turskoj
- Sevrov sindrom
- Teorija jezika Sunca
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g Mustafa Akyol (12. 9. 2016). „The Tin-Foil Hats Are Out in Turkey”. Foreign Policy. Arhivirano iz originala 2017-01-09. g. Pristupljeno 10. 1. 2017.
- ^ a b Selim Koru (21. 6. 2018). „How Nietzsche Explains Turkey”. The Atlantic. Arhivirano iz originala 2018-06-21. g. Pristupljeno 2018-06-21.
- ^ a b Marin Lessenski (mart 2018). „COMMON SENSE WANTED - Resilence to 'post-truth' and its predictors in the new media literacy index 2018” (PDF). Open Society Institute – Sofia. Arhivirano iz originala (PDF) 2018-04-03. g. Pristupljeno 2018-04-06.
- ^ Nic Newman with Richard Fletcher, Antonis Kalogeropoulos, David A. L. Levy and Rasmus Kleis Nielsen (2018). „Reuters Institute Digital News Report 2018” (PDF). Reuters Institute. str. 39. Arhivirano (PDF) iz originala 2018-06-18. g. Pristupljeno 2018-06-18.
- ^ a b Mustafa Akyol (9. 1. 2017). „Why Turkish government pushes 'global conspiracy' narrative”. Al-Monitor. Arhivirano iz originala 2017-01-10. g. Pristupljeno 10. 1. 2017.
- ^ Gürpınar, Doğan (3. 1. 2017). Komplolar Kitabı (na jeziku: turski). İstanbul: Doğan Kitap. str. 256. ISBN 9786050920901.
- ^ „Why scholars say Armenian Genocide was genocide but Obama won't”. Newsweek. 24. 4. 2015. Arhivirano iz originala 2016-10-05. g. Pristupljeno 10. 1. 2017.
- ^ „A list of genocide denial websites”. Southern Poverty Law Center. Arhivirano iz originala 2017-02-22. g. Pristupljeno 10. 1. 2017.
- ^ Bakir, Ali (3. 4. 2020). „Coronavirus: Why conspiracy theories have taken root in Turkey”. Middle East Eye (na jeziku: engleski). Pristupljeno 22. 4. 2022.
- ^ „Dünyayı sarsan komplo teorileri”. www.ntv.com.tr (na jeziku: turski). Pristupljeno 2. 11. 2020.
- ^ „Turgut Özal'ın ölümü davasında Ersöz'ün beraatine onama”.
- ^ Mustafa Akyol (31. 10. 2014). „The Middle East 'mastermind' who worries Erdogan”. Al-Monitor. Arhivirano iz originala 2017-01-07. g. Pristupljeno 10. 1. 2017.
- ^ Mustafa Akyol (19. 3. 2015). „Unraveling the AKP's 'Mastermind' conspiracy theory”. Al-Monitor. Arhivirano iz originala 2017-01-08. g. Pristupljeno 10. 1. 2017.
- ^ „AKP'li yorumcu 'La Casa De Papel'de 'Gezi' mesajı buldu: Ali Koç'a benzemiyor mu?”. Diken (na jeziku: turski). 8. 4. 2018. Arhivirano iz originala 21. 11. 2018. g.
- ^ „Uzun ülke gündeminde”. Bolu Gündem Gazetesi (na jeziku: turski). 26. 7. 2006. Arhivirano iz originala 20. 9. 2018. g.
- ^ Kiliç, Yusuf (9. 5. 2012). „Gaziantep bird stand up!”. Haberturk. Arhivirano iz originala 2016-03-24. g. Pristupljeno 1. 2. 2016.
- ^ „Turkey villagers see Israeli spy in migratory bird”. BBC. 16. 5. 2012. Arhivirano iz originala 2012-10-17. g. Pristupljeno 3. 10. 2012.
- ^ John L. Esposito, Emad El-Din Shahin (septembar 2013). The Oxford Handbook of Islam and Politics. Oxford University Press. ISBN 9780190631932. Arhivirano iz originala 2016-08-18. g. Pristupljeno 2016-07-17.
- ^ Danforth, Nick. „Notes on a Turkish Conspiracy”. Foreign Policy. Arhivirano iz originala 9. 5. 2020. g.
Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]
- Dumont, Paul (jul 2005). D'haen, Theo, ur. „Freemasonry in Turkey: A By-product of Western Penetration”. European Review. Cambridge and New York: Cambridge University Press. 13 (3): 481—493. ISSN 1474-0575. S2CID 145551813. doi:10.1017/S106279870500058X.
- Pipes, Daniel (1998). The Hidden Hand: Middle East Fears of Conspiracy
. St. Martin's Griffin. ISBN 978-0312176884. - Gürpınar, Doğan (2019). Conspiracy Theories in Turkey: Conspiracy Nation. Routledge. ISBN 978-0-429-67046-6.
