Ukulele
Ukulele je muzički instrument koji pripada žičanim instrumentima.[1] Uobičajeno se sastoji iz četiri najlonske strune, ali one mogu biti spojene što instrumentu daje šest do osam struna. ukulele je nastao u 19. veku kao havajska adaptacija malog instrumenta koji nalikuje gitari, a poreklo vodi iz Portugala, koji je na Havaje dospeo preko portugalskih imigranata, posebno iz Madeire i sa Azorskih ostrva.[2] Odatle se tokom 20. veka proširio po Sjedinjenim Američkim Državama, pa i ostatku sveta. Tonalitet i obim zvuka variraju u zavisnosti od veličine i konstrukcije instrumenta. Veličina ovog instrumenta najčešće varira od 53cm do 74cm, mada postoje i manje i veće verzije ovog instrumenta.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Ukulele se uglavnom povezuju sa havajskom muzikom i tamo se naziv instrumenta može grubo prevesti kao „skačuća buva”[3] zbog specifičnog načina na koji izgledaju ruke osobe koja svira ovaj instrument. Postoji legenda koja kaže da naziv potiče od nadimka Edvarda Vilijama Purvisa, jer je bio sitan rastom i konstitucijom, a izvanredno je svirao ovaj instrument. Jedno od prvih štampanih izdanja u kome se pojavljuje reč ukulele (engl. ukulele) u značenju muzičkog instrumenta jeste u Katalogu Krozbi Braun kolekcije muzičkih instrumenata svih nacija iz 1907. godine.
Poreklo ovog instrumenta ima korene u Portugalu, čiji su imigranti doneli par sličnih instrumenata na Havaje, i na osnovu njih 1880. godine razvili ovaj instrument.[4] Kao posebno značajni navode se stolari poreklom iz Madeire Manuel Nunjes, Hose do Espirito Santo i Avgusto Dijas.[5] Izveštavalo se da su u avgustu 1879. već dve nedelje nakon što su se iskrcali počeli da uveseljavaju stanovništvo večernjim uličnim koncertima.[6] Instrument je ubrzo dobio na popularnosti i zahvaljujući upotrebi kralja Kalakaue tokom kraljevskih svečanosti.[7]
Najpotznatiji proizvođač ukulela su Kamaka ukulele ili samo Kamaka. U pitanju je porodična firma osnovana 1916. na Havajima.
Na teritoriji Kanade je ovaj instrument uveden tokom 1960. kao muzički instrument koji se uči u školama, zbog svoje praktičnosti. Procenjuje se da je kroz ovu praksu 50 000 mladih naučilo da svira ovaj instrument.[3]
Na teritoriji Japana ovaj instrument je 1930. dobio na svojoj popularnosti kada je havajska muzika postala popularna istovremeno sa džezom. Međutim, tokom Drugog svetskog rata biva zabranjen zajedno sa svim što je bilo smatrano Zapadnom muzikom, pa se ovaj instrument svirao u tajnosti tokom ratnih godina. Danas je Japan drugi dom za havajske muzičare i virtuoze.[8]
Na teritoriji Ujedinjenog Kraljevstva najpoznatiji svirač ukulela je muzičar i komičar Džordž Formbi, mada je on često svirao banjo uke - kombinovani instrument od bendža i ukulela. Potražnja za ovim instrumentom porasla je jer ga je bilo lako naučiti svirati i zato što je lako prenosiv. Danas, ukulele orkestar Velike Britanije doprinosi na popularnosti ovog instrumenta.[9]
Na teritoriji Sjednjenih Američkih Država ukulele su popularizovane tokom izložbe održavane tokom 1915. godine u San Francisku. ukulele kao instrument postaje ikona džez ere tokom 1920-ih i 1930-ih godina. U ovom periodu proizvođači instrumenata poput Martina, Regala i Harmonija počeli su da proizvode ukulele i banjo uke pored gitara i sličnih muzičkih instrumenata. ukulele je počeo da se uključuje i u severnoameričku narodnu muziku kao i kantri muziku istovremeno sa mandolinom. Popularnost ukulela je počela da opada 1960-ih, da bi opet postale popularnije tokom 1990-ih. Muzičar Džim Belof se posvetio promociji ovog instrumenta stvorivši nekolicinu dela s kako novim kompozicijama unutar njih, tako i klasičnim delima za ovaj instrument. Najveću popularnost, ipak, ovaj instrument dobija zahvaljujući muzičaru Izraelu Kamakavivoolu i njegovim pesmama What a Wonderful World i Over the Rainbow iz 1993. godine koje su nakon toga korišćene u filmovima, reklamama i televizijskim programima.[10]
Izrada[uredi | uredi izvor]
ukulele se najčešće proizvode od drveta, ali postoje varijeteti koji se prave delom ili celokupno od plastike i drugih materijala. Jeftinije ukulele se uglavnom prave od šperploče ili laminata, ponekad i od specifične vrste drveta dobijenog od smrče. One skuplje se prave od mahagonije. Tradicionalno, ukulele se prave od Acacia-e Koa-e, endemske vrste koja raste na Havajima.
Što se tiče oblika, najčešće imaju sličan oblik kao gitara, oblik osmice. Postoje i u nestandardnim oblicima, poput „ananas ukulela” koje su patentirali Kamaka ukulele i ukulela u obliku brodskog vesla, kao i kockastih ukulela, najčešće napravljenih od drvenih kutija za cigare.
Instrument najčešće ima četiri strune, ali one mogu biti grupisane što instrumentu pruža šest do osam struna. One se uglavnom prave od iznutrica, mada modernije ukulele mogu imati strune od najlona, florougljenika i aluminijuma.[11]
Vrste i veličine[uredi | uredi izvor]
Četiri najčešće veličine bi bile soprano (standardne ukulele), concert, tenor i baritone. Manje ukulele od ove standardne četiri bile bi džepne (sopranino), a veće bass i contrabass. Soprano je standardna veličina na Havajima. Concert veličina je razvijena tokom 1920-ih, kao povećani soprano, malo veći, dubljih tonova i glasniji. Potom su razvijeni tenor i baritone (1940). Bass i contrabass su značajnije kasnije razvijeni (2010. i 2014. godine).[12]
| Vrsta | Drugi naziv | Veličina | Dužina skale |
|---|---|---|---|
| sopranino | džepna | 41 cm | 28 cm |
| soprano | standardna | 53 cm | 33 cm |
| concert | alto | 58 cm | 38 cm |
| tenor | 66 cm | 43 cm | |
| baritone | 74 cm | 48 cm | |
| bass | 76 cm | 51 cm | |
| contrabass | 81 cm | 53 cm |
Slični instrumenti[uredi | uredi izvor]
Hibridni varijeteti ukulela obuhvataju instrumente poput gitalela, banjo uka, harfa ukulela i ukelina. Veoma je česta pojava da se ukulele mešaju sa drugim žičanim instrumentima zbog količine struna i lakoće sviranja instrumenta. Još jedan od sličnih instrumenata jeste kavakinho (nazivan još i mašete). Takođe slični su i venecuelanski kvatro, kolumbijski tiple i timple sa Kanarskih ostrva, španska vihuela itd.[13]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Definition of UKULELE”. www.merriam-webster.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 21. 11. 2018.
- ^ Jim., Tranquada, (2012). The 'ukulele : a history. King, John, 1953-2009. Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 9780824865870. OCLC 809317586.
- ^ a b Beloff, Jim (2003). The ukulele : a visual history (Rev. & expanded izd.). San Francisco: Backbeat Books. ISBN 9780879307585. OCLC 52257754.
- ^ Richard., Nidel, (2005). World music : the basics. New York: Routledge. ISBN 9780415968003. OCLC 56355805.
- ^ Roberts, Helen (1926). Ancient Hawaiian Music. Bernice P. Bishop Museum. str. 9—10.
- ^ King, John (2003). Prolegomena to a History of the 'Ukulele. Ukulele Guild of Hawai'i.
- ^ „The Ukulele Hall of Fame Museum - David Kalakaua”. www.ukulele.org. Arhivirano iz originala 17. 12. 2017. g. Pristupljeno 21. 11. 2018.
- ^ Beloff, Jim (2003). The ukulele : a visual history (Rev. & expanded izd.). San Francisco: Backbeat Books. ISBN 9780879307585. OCLC 52257754.
- ^ Fladmark, Judy (19. 02. 2010). „"Ukulele sends UK crazy"”. BBC News.
- ^ „Home”. Ukulele Buzz (na jeziku: engleski). Pristupljeno 21. 11. 2018.
- ^ „Ukulele”. www.martinguitar.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 21. 11. 2018.
- ^ „The story behind the wildly popular Kala U-Bass, as told by founder MIke Upton”. For Bass Players Only (na jeziku: engleski). 07. 01. 2015. Pristupljeno 21. 11. 2018.
- ^ Jeremy., Wallach, (2008). Modern noise, fluid genres : popular music in Indonesia, 1997-2001. Madison, Wis.: University of Wisconsin Press. ISBN 9780299229030. OCLC 608691552.
