Crkve brvnare u Maramurešu

Crkve brvnare u Maramurešu
Svetska baština Uneska
Zvanično ime	Crkve brvnare u Maramurešu
Mesto	Marmaroš, Maramureš, Rumunija
Koordinate	47° 49′ S; 24° 04′ I
Površina	894, 54.976 ha (96.200.000, 5,9176×109 sq ft)
Uključuje	Budești Josani church Church of the Archangels Michael and Gabriel Church of the Archangels Michael and Gabriel Church of the Holy Archangels, Rogoz Church of the Presentation of the Virgin in the Temple in Bârsana Ieud Hill Church Saint Parascheva Church Wooden church in Desești, Maramureș
Kriterijum	Kulturna: iv
Referenca	904
Upis	1999. (23. sednica)
Veb-sajt	http://whc.unesco.org/en/list/904

Crkve brvnare u Maramaurešu nalaze se u severnom delu Tranislvanije, u regiji Maramureš. To je grupa od stotinak pravoslavnih i grko-katoličkih crkava. Najveći broj ovih crkava izgrađen je između 17. i 19. veka.

Arhitektura

Crkva sa grobljem u Plopišu

Austrougarske vlasti, pod čijom je teritorijom je bilo područje Maramureša od kraja 17. veka, nisu dozvoljvale Rumunima da crkve grade u kamenu. Zbog toga su crkve rađene u drvetu. U zavisnosti od perioda nastanka, ove crkve građene su različitim arhitektonskim stilovima. Gradili su ih lokalni graditelji, a veština gradnje je tokom vekova dosegla izvanrednu tehniku. Odlikuje ih visoka konstrukcija i vitak zvonik na zapadnoj strani građevine. To je jedinstveni spoj istočne i zapadne arhitektonske baštine Evrope. Osnova ovih crkava je vizantijska, dok su oblici najčešće gotski. Neke od crkava su gotovo minijaturne, dok nekoliko njih doseže zaista impresivne dimenzije. Za izgradnju ovih crkvi najčešće su korišćeni hrast i omorika. Visoko i vitko drvo omorike smatra se uzorom za oblik crkava. Obično su oslikane radovima lokalnih umetnika scenama iz Biblije i temama vezanim za lokalno područje na kojima se nalaze. U sklopu crkve obično se nalazilo i seosko groblje. Ono što je najkarakterističnije za ove crkve je veoma visok i velik krov u odnosu na samu građevinu.

Značaj

Rumunski deo istorijske regije Maramureš, na krajnjem severu Transilvanije na granici sa Ukrajinom, predstavlja svojevrsni muzej na otvorenom. Ovo područje najmanje je bilo pod uticajem savremene civilizacije. Arhitektura sela u Maramurešu veoma je dobro očuvana, a zanati poput tkanja, duboreza, slikanja na staklu i drvetu, mogu se i dalje videti među stanovništvom.

Crkve na UNESKO listi svetske baštine

Lokacija crkvi na listi UNESKO svetske baštine

Osam crkava iz ove grupe uključeno je na UNESKO-vu listu Svetske baštine 1999. godine. To su crkve u mestima: Barsana, Budešti, Desešti, Jeud, Plopiš, Rogoz, Pojenile Izej i Šurdešti. Najstarija među njima je crkva Svete Paraskeve u mestu Pojenile Izej, izgrađena početkom 17. veka.

Crkva Vavedenja Presvete Bogorodice (Barsana)

Sagrađena je 1720. godine. Toranj crkve visok je 62 metra. Veoma je mračna, jer na njoj gotovo i da nema prozora. U njoj se nalazi impresivna zbirka ikona na staklu i verskih knjiga. Prvobitno je bila manastir, i monasi su je koristili do 1791. godine. Početkom 19. veka preseljena je u selo i od tada se koristi kao seoska crkva. Posvećena je Vavedenju Presvete Bogorodice.

Crkva Svetog Nikole (Budešti)

Crkva Svetog Nikole u Budeštiju sagrađena je 1643. godine. Dimenzije ove crkve su nešto veće (18x8 m). Jedina ima 4 tornjića na ivicama donjeg dela krova, što je karakteristično za crkve u oblasti Lupus. Osnova crkve je pravougaonog oblika. U ovoj crkvi nalaze se vredne kolekcije ikona na drvetu i staklu, kao i verižnjača legendarnog Pintea Hrabrog.

Crkva Svete Paraskeve (Desešti)

Ikona Svete Paraskeve u najstarijoj crkvi

Sagrađena je 1770. godine. Osnova crkve je od kamena. Posvećena je Svetoj Paraskevi. Spoljašnjost crkve ukrašena je dekorativnim elementima, koji se uklapaju u homogenu celinu. Jedna je od retkih crkava čiji je osnovni oblik sačuvan i na koje nije dograđen trem.

Crkva Rođenja Svete Bogorodice (Ieud)

Ova crkva sagrađena je 1717. godine i nalazi se na brdu, na istom mestu na kojem se nalazila crkva koju su u 16. veku uništili Tatari. Glavni deo crkve ima krov sa dvostrukom nadstrešnicom. Arhitektura i slikarstvo su jako dobro očuvani. Crkva je prilično velika u odnosu na druge crkve građene u 17. veku. Posvećena je rođenju Bogorodice.

Crkva Arhanđela Mihaila i Gabriela (Plopiš)

Sagrađena u periodu između 1796. i 1798. godine. Posvećena je Arhanđelima Mihailu i Gabrielu. Harmoničnih je proporcija sa rezbarenom i slikanom dekoracijom. Pod crkve je od kamenih ploča. Na osnovi tornja, nalaze se četiri mala ukrasna tornja. Na crkvi se nalaze mali prozori. Prozori su aranžirani da formiraju parove koje čine jedan manji i jedan veći prozor. Manji prozori su stilizovani i nalaze se iznad većih.

Crkva Svete Paraskeve (Pojenile Izej)

Ovo je najstarija sačuvana crkva brvnara u Maramurešu. Sagrađena je 1604. godine i na njoj se mogu videti dva arhitektonska stila. Stariji, iz perioda nastanka crkve i noviji, karakterističan za 18. vek, tokom kojeg je crkva rekonstruisana. Prvobitno je to bila manja i niža crkva, građena od drveta jele. U 18. veku je proširena i podignut je krov. Slike su veoma dobro očuvane i nalaze se u jednostavnim okvirima. U njoj se nalaze zapisi iz perioda Habzburške vladavine. Posvećena je Svetoj Paraskevi.

Crkva Svetog Arhanđela (Rogoz)

Apsida crkve u Rogozu

Ovo je jedina od osam crkvi pod zaštitom UNESKO-a koja predstavlja arhitekturu severnog dela Tranislvanije. Sagrađena 1663. godine u mestu Suč, a u Rogoz je premeštena 1883. godine. Posvećena je Svetom Arhanđelu. Iznad ulaznih vrata stoji natpis: Iz vremena kada je Transilvanija bila okupirana. Krov ove crkve je širok i asimetričan. Okvir vrata ukrašen je motivom uvrnutog duplog konopca. Motiv se nalazi i u unutrašnjosti crkve. Apsida je poligonalnog oblika sa malim okruglim prozorima.

Crkva Svetog Arhanđela (Šurdešti)

Sagrađena je 1766. godine. Sa visinom tornja od 72 metra, jedna je od najviših drvenih građevina u Evropi. Ovo je Grko-katolička crkva posvećena Svetom Arhanđelu. Njena arhitektura predstavlja sam vrhunac gradnje crkvi brvnara. Krov je sa dve strehe između kojih se nalaze prozori.

Zanimljivosti

• U izgradnji ovih crkvi nisu korišćeni metalni ekseri.
• „Jevanđelje po Judi“ iz 1391. godine, za koje se smatra da je najstariji pisani dokumentom na rumunskom jeziku, pronađeno je na tavanu crkve u Ieudu.

Galerija

• 
  Crkva u Barsani
• 
  Crkva u Budeštiju
• 
  Crkva u Deseštiju
• 
  Crkva u Ieudu
• 
  Crkva u Plopišu
• 
  Crkva u Pojenile Izeju
• 
  Crkva u Rogozu
• 
  Crkva u Šurdeštiju

Vidi još

• Spisak mesta Svetske baštine u Evropi

Spoljašnje veze

• Crkve brvnare u Maramurešu. „UNESKO”. Pristupljeno 03. 05. 2015. (jezik: engleski)
• Tradicija sakralne gradnje. „Tracing a sacred building tradition”. Arhivirano iz originala 26. 01. 2008. g. Pristupljeno 06. 05. 2015. (jezik: engleski)