Škrelji

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Sjeverna Albanija i njena plemena. Na mapi se nalazi i pleme Škrijelji.
Karta plemena sjeverne Albanije 1918, pleme Škrelji se nalazi pod brojem 56.

Škrelji (Škrijelji) su naziv za pleme, selo i prostor sjeverne Albanije, koji to pleme naseljava. Širenjem Osmanskog carstva, deo plemena se preselio u Rugovu, poševši od 1700. godine, nakon čega su nastavli da migriraju u region Sandžaka (danas u Srbiji i Crnoj Gori). Škrelji su prešli u islam u 18. veku, dok su Škrelji u Sandžaku (poznati kao Škrijelji) tokom vremena islamizacije su bili izloženi slovenizaciji, tako da se većina Škrijelja u Sandžaku izjašnjava Bošnjacima. Postoji manji broj porodica koji su i dalje ostali u hrišćanstvu što su Ćilerdžići.

Nekadašnja opština Škrelj je nekada obuhvata sva naselja ovog plemena, a danas su ona deo opštine Velika Malesija. Oblast Škrelja se na severozapadu graniči sa plemenom Kastrati, na istoku sa klimentskim barjakom Boge i plemenom Plani na istoku i sa plemenom Lohja na jugu.[1]

Škrelji zajedno sa Hotima, Keljmendijima i Kastratima smatraju se velikim plemenima u Malesiji.[2]

Etnografija[uredi | uredi izvor]

Poreklo[uredi | uredi izvor]

Postoje različite teorije o poreklu Škrelja. Nekoliko antropologa i istoričara zabeležilo je različite teorije o poreklu premena:

  • Prema Edit Duram, Škrelji su poreklom iz Bosne.[3]
  • Antropolog Kartlon Stivens Kun je zabeležio predanje o poreklu Škrelja koji su mu ispričali Albanci iz tog plemena. Ispričali su mu da su došli iz Bosne oko 1600. godine i da su naselili selo u severnoj Albaniji čije je staonvništvo bilo ubijeno, a crkva spaljena. Ime crkve je bilo je sveti Šen Kerli od kojeg potiče ime plemena Škrelji (Škrijelj).[4][5][6]
  • Francuski konzul Ijasnit Hekuard je zabeležio da Škrelji potiču od stare albanske porodice u regionu Peći, čiji se rodonačelnik zvao Kerli.[3]
  • Prema Franc Nopču, Škrelji su se doselili iz Novog Pazara, a ne iz Bosne.[7]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Ime plemena je prvi put zabeleženo 1416. godine kao "Škrelji". Neki drugi raniji oblici koji se pominju u dokumentima su Skarglieli (1614. godine) i Skrieli (1703. godine).[8] Ime "Skarglieli" pominje Marino Baci 1614. godine kao deo skadarskog sandžaka. Pleme je bilo katoličko, imalo je 20 kuća i 43 muškaraca sa oružjem na čelu komande sa Đon Porubom.[9] U kasnom osmanskom periodu pleme Škrelji se sastojalo od 180 muslimanskih i 320 katoličkih domaćinstava.[10]

Tokom albanske pobune 1911. godine, 23. juna albanska plemena i drugi revolucionari okupili su se u Crnoj Gori i izradili memorandum Geče koji je zahtevao albanska sociopolitička i jezička prava, memorandum su potpisali četiri pripadnika plemena Škrelji.[11] U kasnijim pregovorima sa Osmanlijama, dogovoreno je da se plemena amnestiraju i vlada da će izgraditi jednu do dve osnovne škole u nahiji Škrelj i platiti platu nastavnicima koji su im dodeljeni.[11]

Pre prelaska na islam u 18. veku, većina Škrelja su bili katolici, a mnogi su ostali u katolicizmu sve do dan danas, posebno na Kosovu i jugoistočnoj Crnoj Gori (Ulcinj). Albanci koji potiču iz ovog plemena na Kosovu su uglavnom zadržali albanski jezik kao svoj maternji jezik i imaju slične varijante prezimena: (pretežno muslimani) i Škrelj/Škrijelje (pretežno katolici). S druge strane, potomci plemena koji ispovedaju pravoslavnu veru ostali su i dan danas u pravoslavlju. Prema rečima Marka Miljanova njihova slava bila je sveti Nikola 19. decembra.[12][13]

Ivan Jastrebov je zapisao da žitelji sela Škrelji (Schrieli) zimi silaze do rijeke Bojane do crkve Sv. Sergija. Ljeti njihova stada idu na ispaše na planini Veliček koja im pripada. [14]

Emigracije[uredi | uredi izvor]

Deo plemena Škrelj je verovatno bio ugrožen od ostalih plemena u Albaniji, tako da je emigrirao na različite lokacije: Crnogorsko primorje, Sandžak i Rugovu (lociranu na severozapadnom Kosovu blizu grada Peći). Neke od Rugovskih Škrelja preselili su se na teritoriju Rožaja i Tutina 1700. godine nakon velike seobe Srba.[15] Osnovali su selo Škrijelje (nastavljajući da žive u Sandžaku, prisvojivši vokal jat od slovenskih jezika, prezime se promenilo tako da su Škrelji postali Škrijelji). Kasnije su naselili Donji Pešter i grad Novi Pazar. Škrelji su nastavlili da migriraju iz Rugove na teritoriju Peštera sve do 19. veka.[16] Velika većina Škrelja asimilovana je od strane slovenske populacije u regionu Sandžaka. Međutim, u selima Boroštica i Gradac na Gornjoj Pešterskoj visoravni uspeli su da do dan danas zadrže originalni albanski jezik. Posle Drugog svetskog rata, a posebno početkom jugoslovenskih ratova Škrelji su počeli da migriraju u Zapadnu Evropu, Sjedninjene Američke Države i Australiju.

Danas ljudi koji nose prezime Škrijelj žive na sledećim lokacijama:

  • Crna Gora: Bar, opština Petnjica (u selima Dašča Rijeka, Javorovo i Murovac), Bijelo Polje (u selo Ćosoviće), Herceg Novi, Nikšić, Podgorica, Rožaje, Tivat i Ulcinj.
  • Kosovo:Đakovica, Kosovska Mitrovica, Peć i Priština.
  • Srbija: Beograd, Novi Pazar (takođe u selima Požega i Rajčinoviće), Sjenica (u selima Bioc, Kamešnica, Međugor i Ugao), Temerin i Tutin (u selima Boroštica, Crnoča, Gradec, Ljeskova, Naboje, Šaronje i Škrijelje).
  • Severna Makedonija:Skoplje (u selima Batinci, Dračevo, Indžikovo, Ljuboš, Ljubin, Kjojlija, Konjare, Petrovec, Ržaničino), Veles (u selima Crkvino i Gradsko), Prilep (u selima Desovo, Lažani i Žitoše) i Tetovo.
  • Hrvatska:Split, Sisak i Zagreb
  • Slovenija: Ljubljana
  • Turska:Istanbul, Ankara, Izmit, Izmir, Eskišehir i Sakarija (prezimena Škrelja u Turskoj promenjena su u Šenijel, Albajirak, Bajrak, Bujukbajrak, Esen (Šemsović), Sandžak, Jener i Jenibajrak)
  • Rusija: Moskva
  • Zapadna Evropa:Austrija, Belgija, Danska, Engleska, Francuska, Nemačka, Italija, Luksemburg, Holandija, Švedska i Švajcarska.
  • Sjedinjene Američke Države: Njujork.
  • Australija

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Poglavar plemena Škrelji 1906. godina.
    Poglavar plemena Škrelji 1906. godina.
  • Muškarac iz plemena Škrelji u Skadru 1906. godina
    Muškarac iz plemena Škrelji u Skadru 1906. godina
  • Grupa muškaraca iz plemena Škrelji, 1906. godina.
    Grupa muškaraca iz plemena Škrelji, 1906. godina.
  • Grupa muškaraca iz plemena Škrelji, 1906. godina.
    Grupa muškaraca iz plemena Škrelji, 1906. godina.


Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ elsi, Robert (30. 5. 2015). The Tribes of Albania: History, Society and Culture. I.B.Tauris. str. 81. ISBN 978-1-78453-401-1. 
  2. ^ Istorijski glasnik. Naučna knjiga. 1960. str. 189. Pristupljeno 9. 5. 2013. „U "brđane" u Malesiji spadaju....” 
  3. ^ a b The Tribes of Albania:History, Society and Culture. Robert Elsie. str. 183. 
  4. ^ Carl Coleman Seltzer; Carleton Stevens Coon; Joseph Franklin Ewing (1950). The mountains of giants: a racial and cultural study of the north Albanian mountain Ghegs. The Museum. str. 45. Pristupljeno 13. 5. 2013. „The people of Shkrelli, comprising a whole bayrak, are said to have come from Bosnia en masse about 1600 and taken over a valley whose inhabitants had been killed off and whose church, Shen Kerli (St. Charles hence Shkrelli) destroyed” 
  5. ^ M. Edith Durham (30. 6. 2009). High Albania. ECHO LIB. str. 466. ISBN 978-1-4068-2855-9. Pristupljeno 13. 5. 2013. „Skreli is situated in the valley of the Proni Thaat. It is mainly Catholic, and traces its origin from Bosnia.” 
  6. ^ M. Edith Durham (30. 6. 2009), High Albania, ECHO LIB, str. 454, 455, ISBN 978-1-4068-2855-9, „All four of these tribe (Skreli, Hoti, Gruda, Kilmeni) tell that their ancestors came from Bosnia or the Herzegovina, precise district unknown....Skreli and Hoti, which say they come from Bosnia” 
  7. ^ The Tribes of Albania:History, Society and Culture. Robert Elsie. str. 83. 
  8. ^ Elsie, Robert (19. 3. 2010). Historical Dictionary of Albania. Scarecrow Press. str. 415. ISBN 978-0-8108-7380-3. Pristupljeno 13. 5. 2013. 
  9. ^ Early Albania: A Reader of Historical Texts, 11th-17th Centuries. Otto Harrassowitz Verlag. 2003. str. 147—. ISBN 978-3-447-04783-8. 
  10. ^ Gawrych 2006, str. 31.
  11. ^ a b Gawrych, George (2006). The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913. London: IB Tauris. str. 186—187. ISBN 9781845112875. 
  12. ^ Đerković, Vukale, „P. A. Rovinski i crnogorsko-albanski izvori o stanovništvu slovenskog porijekla u Sjevernoj Albaniji”, Stanovništvo slovenskog porijekla u Albaniji : zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa održanog u Cetinju 21, 22. i 23. juna 1990, Titograd: Istorijski institut SR Crne Gore ; Stručna knj., OCLC 29549273, ISBN, „U njegovim kučko-arbanaškim narodnim izvorima ...zabilježio je da su sjeverna arbanaška plemena... slovenskog porijekla,... u proslavljanju istih krsnih imena... i da su istoslavljenici istoga roda - Hoti slave Ivanj dan, ... Škrijelji - Nikolj dan, i sl.” 
  13. ^ Balkanistica. 13-14. Slavica Publishers. 2000. str. 41. 
  14. ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 348. Beograd: Službeni glasnik. 
  15. ^ Mušović, Ejup (1985). Tutin i okolina. Serbian Academy of Science and Arts. str. 27. 
  16. ^ Glasnik Etnografskog instituta. 20. Naučno delo. 1980. str. 74. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Шкрељи&oldid=27053042”