Jermenska umetnost
Jermenska umetnost je umetnička produkcija naroda Jermena i umetnost na području države Jermenije i jermenske dijaspore.[1]
Praistorijska i antička umetnost[uredi | uredi izvor]
Na području današnje Jermenije i Gruzije je nastalo mnogo originalnih umetničkih dela koja imaju odlike naroda koji su dugo vremena vladali ovim područjem – Persijancima i Rimljanima, propraćena vizantijskom umetnošću koiné iz 5. veka.[1]
Stara jermenska umetnost[uredi | uredi izvor]
Jermeni su bili prvi narod koji je hrišćanstvo proglasilo za državnu religiju (tokom 3. veka), čak pre Rimskog carstva, nakon čega je usledilo dugo bogato i sretno razdoblje do mongolske okupacije u 13. veku. U to vreme je nastalo mnogo originalnih građevina jedne arhitekture. Lokacija se nezavisno razvija, posebno oko 10. veka.[1]
Zahvaljujući naprednoj građevinskoj tehnici, posebno upotrebi betona za podizanje kupola i svodova poduprtih kamenim zidovima, nastali su mnogi značajni spomenici koji su uspeli da prežive čak i zemljotrese i ratna razaranja. Jermeni su graditelji pre svih primenili tlocrt koji je podrazumevao središnju kupolu nad četvrtastom osnovom. Model koji su kasnije mnogi ponavljali (vizantijska umetnost, islamska umetnost i arhitektura, i druge). Kupolu, podignutu na kružnom ili mnogougaonom tamburu, često podupiru četiri četvrtasta stuba koji su takođe smešteni u unutrašnjosti i nadsvođeni lukovima i nišama. Tlocrti nekih građevina prilično su složeni; npr. u crkvama s tlocrtom u obliku grčkog krsta krakovi se završavaju apsidom, a između krakova se nalaze ugaone niše.[1]
Širom Jermenije, ali i severnog Irana, zapadne Turske, Gruzije i istočnog Azerbejdžana, susrećemo crkve s pravougaonim i mnogougaonim tloctom, kao i crkve s kupolom, a ima i utvrđenih manastirskih kompleksa (kao što su ruševine Anija, stare jermenske prestonice).
Ukrasi su većinom isklesani u kamenu, katkada su to intarzije izvedene u stilu koji objedinjuje persijske, arapske, sirijske i vizantijske elemente. Jermenska arhitektura je ostavila trajan uticaj na kasnije stilove u kavkaskom području. Tako su brojni zaštićeni UNESKO-vi spomenici svetske baštine u Jermeniji:
- Manastir Hagpat i Sanahin
- Manastir Gegard i gornji deo doline reke Azat
- Katedrala i crkve Ečmijadzina i arheološki lokalitet Zvartnoc
A na pristupnoj listi zaštićenih spomenika nalaze se:
- Grad Dvin - arheološka lokacija
- Bazilika i arheološka lokacija grada Jererouka
- Manastir Noravank u gornjem delu doline Amagou
- Manastir Tatev i Tatevi Anapat kao i okolna dolina Vorotan
Poseban oblik starojermenske skulpture predstavljaju velike nadgrobne kamene stele s uklesanim krstom u plitkom reljefu, ali s bogatom ornamentalnom dekoracijom – tzv. hačkari. Oni su se očuvali i tokom mongolske i turske okupacije, duboko u 19. vek.[2]
Moderna jermenska umetnost[uredi | uredi izvor]
![[ikona]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Ranohrišćanstvo
- Vizantijska umetnost
- Islamska umetnost i arhitektura
- Predromanika
- Jermenska književnost
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g Jermenska umetnost Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. avgust 2011) – veb knjiga autora Dikrana Kojmijana, Državni univerzitet u Kaliforniji, Fresno (jezik: engleski) Pristupljeno 9. marta 2011. godine
- ^ Jean-Michel Thierry, Armenian Art, 1989, New York: Harry N. Abrams. ISBN 978-0-8109-0625-9.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Jean-Michel Thierry, Armenian Art, , New York: Harry N. Abrams. 1989. ISBN 978-0-8109-0625-9.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Jermenska umetnost – veb knjiga autora Dikrana Kojmijana, Državni univerzitet u Kaliforniji, Fresno (jezik: engleski) Pristupljeno 9. marta 2011. godine
- Jermenski moderni umetnici na veb-sajtu "areniarts.com"
