Arnaut
Arnaut (osm. tur. آرناﺌود) je jedan od turskih naziva za narod koji je naseljavao Osmansku Albaniju u doba Osmanskog carstva.
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Reč „Arnaut” je turcizam u srpskom jeziku. Na turskom reč „Arnauti” (Arnavutlar, jedn. Arnavut) označava Albance (ili ljude iz Albanije). Smatra se da je ova reč u turski jezik došla iz grčkog jezika i da potiče od grčke reči „arnabitis”[1], mada se u grčkom jeziku za Albance koriste i reči „Arvanikos”, „Arbanikos”, „Alvanikos”, „Arvaniti”, „Arvanitas” i sl.[2]
Značenje[uredi | uredi izvor]
Reč „Arnaut” je tokom istorije imala različita značenja i na različite načine je bilo određivano njeno značenje.
Nekadašnje značenje[uredi | uredi izvor]
Pregled istorijske građe pokazuje da se reč „Arnaut” najčešće odnosi na Albance koji su služili u vojsci Osmanskog carstva, kako Albance muslimane tako i Albance hrišćane.[3]. Istorijska građa međutim takođe navodi da su Arnauti služili i u austrougarskoj vojsci[3].
Iako svi postojeći kognati ukazuju da se reč etimološki odnosi na Albance[3], u doba Osmanskog a zatim Austrougarskog carstva, ova reč se odnosila i na albanizovane Slovene, uglavnom Srbe. [3]. Iako se ova reč prvobitno najverovatnije odnosila na Albance, zanimljivo je primetiti da danas među Albancima nije zabeležen značajan broj prezimena koja u sebi sadrže koren reči „Arnaut”. Sa druge strane, postoji veliki broj današnjih Južnih Slovena koji se prezivaju Arnautović, Arnaut, Arnautalić, Arnautovski itd.
Teorija o poreklu Arnauta[uredi | uredi izvor]
Arnaut je stari turski naziv za Albance koji se koristio za celokupno albansko stanovništvo u Osmanskom carstvu, ali vremenom je počeo da se koristi isključivo za Slovene, najčešće Srbe, koji su primili islam i asimilovali se sa severnim Albancima.[4]
Britanski istoričar Harold Temperlej (Harold William Vazelle Temperley) je smatrao da su Arnauti islamizirani Srbi [5] .
Rasprava o Arnautima, kao albanizovanim Srbima može se naći i u knjizi Jovana Cvijića Balkansko poluostrvo (1922). Cvijić je i pre ove knjige napravio nekoliko etničkih karata Kosova, Metohije i okolnih oblasti na kojima je posebno označio Albance i Arnaute. Nažalost, u samoj knjizi Cvijić nije objasnio metodologiju koju je koristio pri izradi svojih karata odnosno razlučivanju da li je neko Albanac ili Arnaut. Međutim, u samoj knjizi je objašnjen proces „arnaućenja” koji se odvijao sa pojedincima/porodicama u nekoliko etapa, a nekada je bio rastegnut i preko više generacija: proces je počinjao zamenom srpske narodne nošnje albanskom (da bi se izbegla laka identifikacija u nesigurnoj sredini), zatim zamenom pravoslavne hrišćanske vere u islamsku, onda dvojezičnošću (učenje albanskog, upotreba istog van srpske sredine), i na kraju zvaničnom albanizacijom imena i prezimena i odbacivanjem srpskog jezika (i u domenu psihološkog, odbacivanjem svake veze sa srpskim poreklom i srpskom narodnom/nacionalnom pripadnosti). Cvijić je takođe prokomentarisao kako su potpuno albanizovani Arnauti bili najgori lokalni problem za preostale Srbe, jer su vršili daleko gora nasilja protiv bivših sunarodnika negoli pravi Albanci koji su se doselili iz Albanije [6] .
Karakter[uredi | uredi izvor]
Ruski novinar Vasilije Nemirovič Dančenko se u svojoj knjizi, objavljenoj u drugoj polovini 19. veka bavio Arnautima. Tako primećuje o karakteru Arnauta islamske vere: "Arnautin opet ostaje jedan isti Arnautin. On ipak u svojim neprelaznim gorama odnosi se potpunim prenebregavanjem prema svemu što je tuđe, što nije poniklo na usmenom predanju o nekakvim nepoznatim zakonima Skender-bega. On zna, da živi od rata i da nikad nije bio raja. Pravilo je Arnauta da svagda i u svim prilikama budu na strani jačega. Primili su islam kao veru jačega, da pod njenom maskom sačuvaju svoje narodne osobine, koje ničega opštega nemaju sa islamom. Raspoložili su Turke prema sebi, da se ne odnose prema njima kao k raji. To Turci dobro razumeju, kao i to da je arnautski islamizam samo fikcija, pa se zadovoljavaju time što u svoju korist eksploatišu njihovu strast ka ratu. Arnauti dobro shvataju svoj privilegovan položaj, i koriste se njime protiv drugih naroda."[7]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Škalić, Abdulah; „Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku“, „Svjetlost“ Sarajevo, 1989
- ^ „Electronic Dictionary, Electronic Translator, Software for Translation for 45 languages - ECTACO UK”. online.ectaco.co.uk. Pristupljeno 25. 08. 2019.
- ^ a b v g Malcolm, Noel (1999). Kosovo: A Short History. Harper Perennial. str. 145, 150-151. ISBN 978-0060977757.
- ^ „Ko su Arnauti i šta je Lekin zakonik kojim su se služili? - Na današnji dan - Dnevni list Danas” (na jeziku: srpski). 2022-08-13. Pristupljeno 2024-01-18.
- ^ Harold W.V. Temperly, „History of Serbia“, London 1917. str. 309..
- ^ [1] The Kosovo Chronicles, Dušan T. Bataković, Beograd: Plato. 1992. ISBN 978-86-447-0006-7.
- ^ "Zastava", Ruma 1904. godine
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Malcolm, Noel (1999). Kosovo: A Short History. Harper Perennial. str. 145, 150-151. ISBN 978-0060977757.