Bodež

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Za istoimeni film po romanu Vuka Draškovića, pogledajte Nož (film).
Borbeni nož Ferbern-Sajkes, savremeni bodež.

Nož ili bodež je hladno oružje sa jednom ili dve oštrice koje služi kao sporedno oružje u bliskoj borbi. Bodež je borbeni nož sa veoma oštrim vrhom i obično dve oštre ivice, tipično dizajniran ili podesan da se koristi kao oružje za ubadanje ili probadanje.[1][2] Bodeži su korišćeni tokom ljudske istorije za bliske borbene sukobe,[3] i mnoge kulture su koristile ukrašene bodeže u ritualnim i ceremonijalnim kontekstima. Karakterističan oblik i istorijska upotreba bodeža učinili su ga ikoničnim i simboličnim. Bodež u modernom smislu je oružje dizajnirano za borbu u neposrednoj blizini ili samoodbranu; zbog svoje upotrebe u istorijskim skupovima oružja, ima veze sa ubistvima i ubistvima. Noževi sa dve oštrice, međutim, igraju različite vrste uloga u različitim društvenim kontekstima.

Veliki broj noževa za zabijanje opisani su kao bodeži, uključujući noževe koji imaju samo jednu reznu ivicu, kao što je evropski bodež rondel ili avganistanski peš-kabz, ili, u nekim slučajevima, uopšte nemaju oštricu, kao što je renesansni stileto. Međutim, u poslednjih stotinu godina, u većini konteksta, bodež ima određene karakteristike koje se mogu definisati, uključujući kratku oštricu sa oštro suženim vrhom, centralni kičmu ili punilac, a obično dve rezne ivice naoštrene punom dužinu sečiva, ili skoro tako.[4][5][6][7][8][9] Većina bodeža takođe ima potpunu poprečnu zaštitu kako bi se sprečilo da se ruka zaleti napred na naoštrene ivice sečiva.[5][10][11]

Bodeži su prvenstveno oružje, tako da zakon o noževima na mnogim mestima ograničava njihovu proizvodnju, prodaju, posedovanje, transport ili upotrebu.[1][2]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Nož
Nož u vidu kandže

Kao i ratna sekira nož je nastao od praistoriskog alata. U početku su pravljeni od kamena (kremena), slonovače ili kostiju. Kao oružje se koristi još od nastanka najranijih civilizacija. Noževi se pojavljuju u bronzanom dobu oko 3000 godina p. n. e. kao preteča mača.

Iako nije mogao da se suprotstavi buzdovanu, koplju ili ratnoj sekiri, nož se mnogo puta pokazao kao korisnije oružje od mača, posebno kada je reč o bliskoj borbi.

Tu se u stvari radi o najstarijem oružju koje se razvijalo još o paleolitu. Poznati su noževi pre približno 20.000. godine p. n. e. U prvim formama nije išlo o ništa drugo osim o elipsoidnom ili klinastoj vrsti kandže koje je tako odvaljeno da stvara vrh i oštricu. Zadnja strana koja je bila određena da se formira drška bila je tupa. Postupno je drška specijalno formirana da odgovara dlanu. Noževi su bili izrađivani iz raznih materijala od kojih se mogla napraviti oštrica, kao drva, kosti, rog a poznati su i od poludragih kamenja kao ahat, nefrit koji se se upotrebljavali prilikom obreda.

Otkrivanje metala nastale su mogućnosti veće upotrebe različitog oblika noža i upotrebljavali su se materijali koji su bili podobni za ornamentalna ukrašavanja. Prvi upotrebljani materijal bio je bakar koja je bila prilično mekana da bi se dobilo oružje ali je kovanje dovelo do saznanja da se može otkovati oštra oštriva i vrh. Da bi ovakvo oružje bilo dovoljno snažno i čvrsto ono se kovalo u skoro trouglastim oblicima.

Približno oko 2.000.-te godine p. n. e. bronza je postepeno ustupila mesto gvožđu koje je bilo jednostavno za izradu ali je bilo još uvek jako mekano. Bolji rezultati su se dobijali kada se pronašlo kako očvrsnuti oštricu očeličavanjem i ponavljanim kovanjem. Čelik je bio u upotrebi sve do 12. veka kada je tehnikom iskovavanja u nekoliko pojaseva i kada je otkriven način da oštrica može da se oštri i ostane u ovakvom stanju.

Upotreba[uredi | uredi izvor]

Rimski Pugio

Skoro na samom početku istorije starog Egipta, postojali su ukrasni noževi koji su služili raznim ceremonijama. U početku su imali zlatne balčake, a kasnije javljaju još ukrašeniji noževi različitih oblika. Njih su nosili Egipatski oficiri kao znak svoje moći, dok je egipatska vojska bila opremljena običnim noževima.

Noževi su uvek smatrani sekundarnim ili čak tercialnim oružjem, a koristili su ih Vizantijci, Rimljani, antički Grci, Spartanci, Persijanci... Rimljani su napravili takozvani pugio (lat. pugio) koji su koristili njihovi legionari. Nož je bio veoma popularan za izvršenje atentata, jer je bio mali i teško se dao primetiti.

Pojavom baruta nož je počeo da gubi upotrebu u vojsci i zamenjen je kuburama i musketama.

Međutim za vreme Napoleonskih ratova, Američkog građanskog rata i Prvog svetskog rata nož se vraća u upotrebu u novom, posebnom obliku nazvanom bajonet (franc. baïonnette). Montiranjem bajoneta na vrh puške ona je mogla da se upotrebi i za ubadanje, poput koplja.

U 20. veku nož je postao popularan kao ukrasni deo vojničke uniforme, posebno u zemljama Trojnog pakta.

Kulturni simbolizam[uredi | uredi izvor]

Bodež je simbolički dvosmislen. Za neke kulture i vojne organizacije bodež simbolizuje hrabrost i odvažnost u borbi.[12]

Međutim, bodeži mogu biti povezani sa prevarom ili izdajom zbog lakoće prikrivanja i iznenađenja koje bi korisnik mogao da nanese žrtvi koja ništa ne sumnja. Zaista, mnoga ubistva su izvršena upotrebom bodeža, uključujući i Julija Cezara.[13] Napad plaštom i bodežom je napad u kojem lažni, izdajnički ili prikriveni neprijatelj napada osobu.[14] Neki su primetili faličnu vezu između bodeža i sukcesije kraljevskih dinastija u britanskoj književnosti.[15]

U evropskim umetničkim delima, bodeži su se ponekad povezivali sa Hekatom, drevnom grčkom boginjom veštica.[16]

Društvena stigma bodeža potiče od njegove periodične upotrebe u vršenju neuglednih i ubilačkih napada, od ubistva Julija Cezara 44. p. n. e. do upotrebe stileto bodeža od strane Crne ruke iz Amerike ranog 20. veka.[17] Shodno tome, razvila se javna asocijacija sa iznenadnim napadima kriminalaca i ubica sa namerom da izbodu bezazlene žrtve.[18] Do danas, krivični zakoni mnogih nacija i nekih američkih država posebno zabranjuju nošenje bodeža kao zabranjenog oružja.[2]

Umetnički noževi[uredi | uredi izvor]

Bodež Bastera Varenskog.

Bodeži su popularan oblik onoga što je poznato kao „umetnički nož“, delom zbog simetrije sečiva.[19] Jedan od noževa koji se zahteva od majstora Američkog društva zatlija koje prave noževe je konstrukcija „umetničkog noža“ ili bodeža u „evropskom stilu“.[20][21]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b State v. Martin, 633 S.W.2d 80 (Mo. 1982): This is the dictionary or popular-use definition of a dagger, which has been used to describe everything from an ice pick to a folding knife with pointed blade as a 'dagger'. The Missouri Supreme Court used the popular definition of 'dagger' found in Webster's New Universal Dictionary ("a short weapon with a sharp point used for stabbing") to rule that an ordinary pointed knife with four-to-five inch blade constitutes a 'dagger' under the Missouri criminal code.
  2. ^ a b v California Penal Code 12020(a)(24):"dagger" means a knife or other instrument with or without a handguard that is capable of ready use as a stabbing weapon that may inflict great bodily injury or death. The State of California and other jurisdictions have seized upon the popular-use definition of a dagger to classify items ranging from a pointed kitchen knife to a tent stake as a 'dagger' under the law.
  3. ^ Burton, Walter E., Knives For Fighting Men, Popular Science, July 1944, Vol. 145 No. 1, p. 150: The dagger is classified as a type of fighting knife, while a combat knife is a knife specifically designed for military use, and is thus only certain types of daggers designed for military use are considered to be combat knives. Thus, an ordinary dagger designed for civilian sale and use is only a fighting knife, while the U.S. Army M3 trench knife is both a combat knife and a fighting knife.
  4. ^ Emerson, Robert L., Legal Medicine and Toxicology, New York: D. Appleton & Co. (1909), p. 80
  5. ^ a b Cassidy, William L., The Complete Book Of Knife Fighting, ISBN 978-0-87364-029-9 (1997), pp. 9–18, 27–36
  6. ^ Draper, Frank W., A Text-book of Legal Medicine, Philadelphia: W.B. Saunders & Co. (1905), pp. 341–343
  7. ^ Gross, Hans, Criminal Investigation: A Practical Textbook for Magistrates, Police Officers and Lawyers, London: Sweet & Maxwell (1949), p. 185
  8. ^ Harding, David, and Cann, Jefferson (eds.), Weapons: An International Encyclopedia from 5000 B.C. to 2000 A.D., The Diagram Visual Group, New York: St. Martin's Press/Macmillan, ISBN 978-0-312-03950-9 (1990), pp. 32–33
  9. ^ Goddard, Wayne, The Wonder of Knifemaking, Iola, WI: Krause Publications, ISBN 978-1-4402-1684-8 (2011), pp. 50, 131–132
  10. ^ The New Werner Twentieth Century edition of the Encyclopædia Britannica, Volume 6, Akron, OH: The Werner Co. (1907), p. 669
  11. ^ Dagger Law & Legal Definition
  12. ^ Guido Rosignoli (1987). The illustrated encyclopedia of military insignia of the 20th century: a comprehensive A-Z guide to the badges, patches, and embellishments of the world's armed forces. Stanley Paul. str. 44. ISBN 978-0-09-172670-6. 
  13. ^ David Gray (2006). The History That Was Never Spoken. Lulu. str. 87. ISBN 978-1-4116-1703-2. 
  14. ^ Dickens, Charles (1841). Barnaby Rudge: A Tale of the Riots of 'Eighty. London: Chapman & Hall. str. 203. ISBN 0-14-043728-2. 
  15. ^ Pryke, Stuart (23. 10. 2020). Ready to Teach: Macbeth: A compendium of subject knowledge, resources and pedagogy (na jeziku: arapski). John Catt Educational. str. 145. ISBN 978-1-913808-42-6. 
  16. ^ Oskar Seyffert (1901). A Dictionary of Classical Antiquities: Mythology, Religion, Literature and Art (6 izd.). Swan Sonnenschein and Co. str. 271. Pristupljeno 2022-01-01. 
  17. ^ Watkins, John, The Big Stunts of Great Detectives: The Scrapbook, Vol. 4, No. 6, New York: Frank A. Munsey (December 1907), p. 1098: "The Black Daggers, with their double-edged blades signaling primary use as a fighting knife, became associated with offensive attacks made for purposes of killing."
  18. ^ Thompson, Logan (1999). Daggers and BayonetsSlobodan pristup ograničen dužinom probne verzije, inače neophodna pretplata. United Kingdom: Spellmount ltd. str. 54. ISBN 9781862270275. 
  19. ^ Edwards, Ethen (1990). „Images of Steel”. Blade Magazine. 27 (4): 40—43. 
  20. ^ „ABS Testing Rules and Guidelines for the Master Smith Rating” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 2018-10-03. g. Pristupljeno 2011-03-12. 
  21. ^ „Difference between knife and dagger”. Pristupljeno 2019-05-12. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Бодеж&oldid=27551814”