Istorijski arhiv Požarevac

Istorijski arhiv Požarevac
Depo Istorijskog arhiva Požarevac
Osnivanje	24. april 1948.
Lokacija	Požarevac Srbija
Vrsta	arhiv
Direktor	dr Jasmina Nikolić
Adresa	dr Vojislava Dulića br. 10 Adresa depoa: ulica Moše Pijade bb
Veb-sajt	http://arhivpozarevac.org.rs/

Istorijski arhiv Požarevac, osnovan 1948. godine, predstavlja ustanovu kulture koja obavlja delatnost zaštite arhivske građe kao kulturne baštine od posebnog društvenog značaja na području Braničevskog okruga. Član je Međunarodnog arhivskog saveta i Međunarodnog instituta za arhivska istraživanja.

Istorijat

Istorijski arhiv Požarevac osnovan je, kao Arhivsko središte, 24. aprila 1948. godine, od strane tadašnjeg Gradskog narodnog odbora Požarevac. Potom su suosnivačka prava ove Ustanove prihvatili i drugi organi uprave Braničevskog okruga, čiji su današnji sledbenici Opštine Petrovac na Mlavi, Kučevo, Žagubica, Žabari, Golubac, Veliko Gradište i Malo Crniće.

Svoju rad arhiv je započeo u neadekvatnim uslovima u delu zgrada Gimnazije i Muzeja. Neophodnost hitnog rešavanja problema sa smeštajem arhivske građe rešavan je na najrazličitije načine. Tako je arhiv 1953. godine za smeštaj arhivske građe dobio prostorije Likovnog kluba, kafanu, kamenorezačku radnju, šupe, podrume, magacine, da bi do kraja 1963. godine arhivska građa bila raspoređena na čak osam lokacija. Zbog alarmantnog stanja u pogledu smeštaja arhivske građe, grad Požarevac kao osnivač, dodelio je arhivu 1969. godine neadekvatnu i ruiniranu zgradu vojne kasarne površine 1003 m² (izgrađene 1887. godine). Kako ni posle pedeset godina od osnivanja nije pronađen način da se arhiv i arhivska građa zbrinu na odgovarajući način, krajem 1996. godine krenulo se u realizaciju poslova na rekonstrukciji i adaptaciji zgrade vojne kasarne u objekat arhivskog depoa. U periodu od 1996. do 1998. godine izvršena je delimična unutrašnja adaptacija i privođenje nameni prostorija površine 350m², kao i spoljašnji radovi na uređenju prilaza zgradi.

U periodu od 2001. do 2011. godine izvedeni su radovi na konačnoj rekonstrukciji i adaptaciji objekta arhivskog depoa „Stara kasarna — paviljon 4”, čime je objekat dobio reprezentativni izgled i postao kulturna i turistička tačka grada i okruga. Od 2017. godine u dvorišnom kompleksu arhiva nalazi se izložba na otvorenom. U samoj zgradi otvorena je stalna izložba „Požarevac na starim fotografijama” i „Stara i retka knjiga 1752-1864”. Istorijski arhiv Požarevac nema nikakav građevinski objekat ili zemljište u svojini. Upravni (administrativni) deo ove ustanove u kulturi smešten je u delu zgrade Narodnog muzeja Požarevac, u ulici dr Voje Dulića broj 10.

Nazivi ustanove kroz istoriju:

• Arhivsko središte 1948-1951
• Gradska državna arhiva 1951-1955
• Arhiv Požarevca 1955-1973
• Međuopštinski istorijski arhiv 1973-1992
• Istorijski arhiv Požarevac 1992-trenutno

Arhivska građa

Arhivska građa čuva se u depoima arhiva, razmeštena u nekoliko grupa: uprava i javne službe, pravosuđe, prosvetne, kulturne i naučne ustanove, socijalne i zdravstvene ustanove, privreda i bankarstvo, društveno-političke organizacije, društva i udruženja, verske ustanove i organizacije, porodični i lični fondovi, zbirke.

U zgradi arhivskog depoa smešteno je i trajno se čuva 630 arhivskih fondova i zbirki u količini od oko 5000 dužnih metara građe, koja obuhvata vremenski period od 17. do 20. veka. Arhivski fondovi i zbirke kategorisani su u dve grupe kulturnih dobara: kulturna dobra od izuzetnog i kulturna dobra od velikog značaja. Najznačajniji arhivski fond je Načelstvo Sreza Zviškog Kučevo, 1839-1944. i sadrži podatke o radu lokalnih, policijskih i sudskih vlasti, prepisku o političkim prilikama u srezu, poternice sa ličnim opisima, razne objave, izveštaje, uputstva, licitacije, naredbe, obligacije i finansijska dokumenta.

Najstariji dokument koji arhiv čuva je pasoš iz 1791. godine, a tu su i pisma Knjaza Miloša, dokumenta o njegovoj abdikaciji i njegova naređenja o načinu sklapanja braka iz 1817, berat turskog sultana, molba jedne majke upućena Tomi Vučić Perišiću da joj zaposli sina, obaveštenje da su Turci bombardovali Beograd 1862. i da građani Šutulove bare (dela Požarevca) traže da se svi Turci isele iz grada 1869, odlikovanja koje je dodelio crnogorski knez Nikola, svedočanstva o žrtvama Prvog svetskog rata, poternice za Titom i Dražom, naredbe Krajskomandanture iz Drugog svetskog rata, poziv za prvo glasanje žena 1945, svedočanstva o izgradnji države posle oslobođenja, zatim Zbirka starih i retkih knjiga među kojima je i rukopis iz manastira Manasije s kraja 17. veka, Mesecoslov iz 1777, Svešteno Jevanđelje iz 1843, Zakonik građanski za Knjažestvo Srbsko iz 1844...

Arhiv je preuzeo više fondova ličnosti koje su obeležile kulturni i politički život Požarevca 19. i 20. veka. Posebno se izdvajaju fondovi Pavla Bogdanovića Dušmanića, Stojana Jovanovića Ribarca, Josifa Čečelskog, Milana Deskaševa, Kolomana Bergmana, Aleksandra Purnova, Vojislava Živkovića. Najveći lični fond u arhivu je fond Aleksandra Saše Markovića.

U arhivu se mikrofilmuju i digitalizuju značajni arhivski fondovi i zbirke u cilju zaštite od ratnih razaranja, elementarnih nepogoda i mehaničko-hemijskih oštećenja, kao i u cilju zamene tj. zaštite originala od upotrebe. Zbirka mikrofilmova sadrži 165.700 mikrofilmskih snimaka originala i 225.700 diazo kopija. Zbirka digitalizovane građe sadrži 754.000 digitalnih zapisa.

Biblioteka

Biblioteka Istorijskog arhiva Požarevac raspolaže bogatim i raznovrsnim knjižnim fondom od oko 10.000 bibliotečkih jedinica čiji su tekstovi nastali u periodu od 1650. do 2013. godine. Spada u red specijalnih biblioteka zatvorenog tipa. Kao kulturno dobro od posebne važnosti izdvaja se „Fond stare i retke knjige 1752-1864”.

Izdavačka delatnost

Višedecenijski rad Istorijskog arhiva Požarevac na prikupljanju i obradi arhivske građe rezultirao je publikovanjem značajne građe za zavičajnu istoriju, tradiciju i kulturu. Ustanovljene su edicije Istorijskog arhiva Požarevac i to:

• Posebna izdanja (2004. godine)
• Izložbeni katalozi (2003. godine)
• Naučno-informativna sredstva o arhivskoj građi (2009. godine)
• Zbornici naučnih radova (2005. godine)
• Zbornici dokumenata (2011. godine)
• Kulturna baština (2004. godine)
• Elektronska izdanja i virtuelne izložbe (2007. godine).

Časopis nacionalnog značaja „Zapisi - Godišnjak Istorijskog arhiva Požarevac” izlazi redovno od 2012. godine. Od 2004. godine objavljeno je 112 publikacija od čega 40 knjiga, 28 kataloga, 9 časopisa, 18 elektronskih izdanja i 17 setova arhivskih fotografija/razglednica.

Izložbe

Istorijski arhiv Požarevac intenzivnije priprema i organizuje izložbe od 2003. godine. U ovom periodu realizovano je 106 arhivskih i arhivsko-muzeoloških izložbi. Pored toga, arhiv je pripremio i 18 virtuelnih izložbi.

Stalne izložbene postavke:

• Dva veka vojske u Braničevu
• Požarevac na starim fotografijama
• Zbirka postera izložbi Istorijskog arhiva Požarevac 2003-
• Zanatstvo okruga Požarevačkog (na otvorenom)
• Moda u Požarevcu 1880-1929 — susret Istoka i Zapada (na otvorenom)

Upravnici i direktori

1. Dr Igor Pletnjev 1948-1949
2. Todor Ilić 1949-1952
3. Vojislav Živković 1952-1953
4. Lazar Dimović 1953-1954
5. Tihomir Nikolić 1954-1956
6. Radmila Dinić 1956-1957
7. Nadežda Krečov 1957-1958
8. Vlastimir Radivojević 1958
9. Vladimir Božinović 1958-1959
10. Nadežda Krečov 1959-1963
11. Jovanka Nikolić 1963-1969
12. Predrag Jevremović 1969-1996
13. Vukadin Josić 1997-2001
14. Živorad Sarafinović 2001-2003
15. Dr Jasmina Nikolić 2003-

Spoljašnje veze

• Internet prezentacija Istorijskog arhiva Požarevac Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. januar 2021)
• Objavljene publikacije
• Otvorena izložba povodom 70 godina postojanja Istorijskog arhiva Požarevac