Korisnik:Putinovac/Radovi/Peloponeski rat

Peloponeski rat
Deo Istorije Antičke Grčke.
Vreme 431. p. n. e. - 404. p. n. e. Mesto Grčka, Mala Azija, Sicilija, Egejsko more i Jonsko more. Ishod Pobeda Peloponeskog saveza
Sukobljene strane
Delski savez na čelu sa Atinom	Peloponeski savez na čelu sa Spartom
Komandanti i vođe
Perikle Alkibijad Kleon † Formio Nikija # Demosten # Lamah † Tukidid	Arhidam II Brasida † Agis II Alkibijad Ermokrat Gilip Mindar † Lisandar

Peloponeski rat (Starogrčki Πελοποννησιακός Πόλεμος) (431. p. n. e. - 404. p. n. e.) je bio dugotrajni oružani sukob u Antičkoj Grčkoj između Delskog i Peloponeskog saveza. Delski savez je bio predvođen Atinom, dok Peloponeski savez je bio predvođen Spartom. Rat je počeo 431. p. n. e. između Atine i Sparte i završio se porazom Atine, 404. p. n. e. kada je Sparta ispostavila svoju dominaciju na Helenskim svetom. Razmere Peloponeskog rata su bile veće od bilo kog rata koji se dogodio do tada u helenskom svetu, i na taj način mnogi istoričari ga nazivaju Antičkim Svetskim Ratom. Razlozi rata ležali su u suparništvu izmeću Atine i Sparte tokom perioda posle grčke pobede nad Persijancima kod Plateje kada je Atina izrasla u veliku pomorsku silu i zabeležila niz pobeda protiv Ahemenidskog carstva. To je omogućilo Atini da postane vodeća sila u grčkom svetu i uzdrma dominaciju Sparte koja se smatrala do tada najvećom vojnom silom u Antičkoj Grčkoj. Pomorska ekspanzija, kao i kulturni i ekonomski procvat Atine tokom 5. veka p. n. e. nije prošao nezapažen od strane Sparte. Atina pod vođstvom ličnosti poput Temistokla i Kimona, a kasnije i Perikla, doživela je svoj najveći procvat u tom periodu koji je kasnije ostao poznat kao zlatno doba Atine. Naglo jačanje Atine je dovelo do povremenih sukoba između Delskog saveza koji se bio pretvorio u Atinsku imperiju i Peloponeskog saveza. Ti sukobi su se završili Tridesetodišnjim mirom, 446/445. p. n. e. koji je priznao ravniotežu sile između Atine i Sparte u Grčkoj. Međutim neprekidni sporovi između država-članica dveju saveza su doveli do manjih sukoba koji su se rasplamsali u veliki opštehelenski rat, 431. godine p. n. e.

Peloponeski rat je uglavnom podeljen na četiri istorijska perioda koja se dosta razlikiju između sebe. Prvi period je takozvani Arhidamov rat koji je trajao od 431. p. n. e. do 421. p. n. e. kada je potpisan Nikijin mir. Taj deo rata je dobio ime po spartanskom kralju koji je izvršio invaziju na Atiku, predvodeći Peloponesku vojsku. Drugi deo rata je bio takozvani, Srednji rat koji je trajao od 420. p. n. e. do 415. godine p. n. e. i vodio se između saveza Atine, Argosa i pojedinih gradova Peloponeza protiv Sparte. Treći deo Peloponeskog rata, se odvijao uglavnom na Siciliji tokom katastrofalnog Atinskog pohoda u južnoj Italiji, i gotovo kompletnom uništenju atinske ekspedicije. Četvrti i poslednji deo rata je bio takozvani Dekelijski ili Jonski rat koji se odvijao uglavnom na Egejskom moru i na obalama Male Azije. On je dobio ime po dekelijskom utvrđenju na severozapadu Atike, gde su se Spartanci utvrdili tokom 413. godine p. n. e. i po oblasti Joniji, na egejskim obalama Male Azije gde se odvijao veći deo ratnih operacija.

Arhidamov rat koji je trajao deset godina prekinut je mir iz 421. p. n. e. u kome je posredovao atinski general Nikija, i povratio status quo u Grčkom svetu posle deset godina neisvesnih borbi na kopnu i namoru koji su potvrdili atinsku superiornost na moru i peloponesku superiornost na kopnu. Nakon formiranja antispartanskog saveza od strane Argosa na Peloponezu, u kome se uključila i Atina, došlo je do sukoba ozmeđu tog saveza i Sparte, u kojoj su Spartanci odneli pobedu. Atinski vojni pohod na Siciliju bio je koban i završio se katastrofom 413. p. n. e. kada je uništena atinska vojska od strane Sirakuze i Spartanaca. Spartanci su iste godine utrvdili Dekeliju na severozapadu Atine i peuzeli potpunu kontrolu nad Atikom. Uprkos, oligarhijskom prevratu 411. p. n. e. u Atini, i konstantnim porazima Atina je uspela da se oporavi i da više puta pobedi Peloponesku flotu, koja se bila sagradila uz pomoć Persije. Međutim pod vođstvom admirala Lisandra, Spartanci će zadati odlučujući udarac Atinjanima, 405. p. n. e. u mestu Egospotami i sledeće godine primoraće Atinu na predaju.

Peloponeski rat je bez svake sumnje bio najveći rat Klasične Grčke i onaj koji je sudbonosno oslabio njegove učesnike. Taj rat se često smatra događajem koji je označio kraj Klasične Grčke, čije je slabljenje dovelo do propada grada-države i otvorila put za potonju dominaciju helenskog sveta u 4. veku p. n. e. od strane Tebe, ali uglavnom od strane Makedonije.

Uvod

Posle propasti Druge persijske invazije na Grčku, usledio je dugačak period mira koji je bio poznati kao Pentikontaetija, ili pedesetogodišnjica. Tokom 480 ih godina p. n. e. Atina pod vođstvom temistokla je izgradila moćnu flotu. Sa tom flotom Atina je igrala odlučujuću ulogu u porazu persijskom porazu na Salamini i kod Mikale. Godine 479. p. n. e. posle afere sa spartanskim kraljem Pausanijom, Sparta i njeni peloponeski saveznici su se povukli iz opštehelenskog saveza. Sledeće 478. p. n. e. Atina zajedno sa velikim brojem grčkih pomorskih država formirala je Delski savez, sa ciljem da oslobodi preostale delove helenskog sveta od ahemenidske dominacije. Na taj način Atina je postala vodeća sila u helenskom svetu, koja je u budućnosti počela da parira Sparti kao vodeća vojna sila. Sa druge strane, Sparta posle uspešnog okončanja Platejske i Mikalske bitke gde su Persijanci bili potučeni, imala je samo kratkotrajnu vodeću ulogu na čelu opštehelnskog saveza. Godine 479. p. n. e. Sparta se dobrovoljno povukla sa čela tog saveza, kada se ispostavilo da je spartanski general Pausanija imao kontakte sa Kserksom i bila je velika opasnost da pobednik kod Plateje postane lojalni saveznik Persije, radi jačanja sopstvene moći i zarad uspeha sopstvenih ciljeva. Taj redosled događaja povratio je Spartu na Peloponez, na kome je ona zadržala status lokalne supersile koji je imala pre početka Grčko-persijskih ratova ali jačanje Atine je mnogo uznemirilo Lakedemonjane.

Pentekontaetija

Istorijski period izmeću Grčko-persijskih ratova, (navodno bitke kod Plateje i Mikale) i početka Peloponeskog rata je ostao poznat kao Pentekontaetija. Taj period je bio poznat po tome što se u to doba utemeljila helenska kultura, koji je doživela tada svoj najveći procvat. Delski savez pod vođstvom Atine je vodio seriju uglavnom veoma uspešnih ratova protiv Ahemenidskog carstva. Tokom sredine 5. veka p. n. e. tenzija između Atine i Sparte je počela da raste. Ona se naročito ispoljila tokom Prvog peloponeskog rata (460. - 445. p. n. e.) kada su se Atina i Sparta našla u otvorenom sukobu. Proces pretvaranja Delskog saveza u Atinsku imperiju se naročito prikazao tokom 454. p. n. e. kada je Atina premestila savezničku blagajnu sa ostrva Delos na Atinski Akropolj. Prvi peloponeski rat je prođao bez većih posledica za Atinu i Spartu ali je međutim imao jedan odlučujući učinak. Godine 446/445. p. n. e. potpisan je između Atine i Sparte takozvani Tridesetogodišnji mir. Tim mirom je prvi put priznat Atini vodeći položaj u helenskom svetu i ona je bila tada izjednačena sa Spartom sa kojom je od tada delila status vodeće helenske sile.

Spoljašnje veze

• LibriVox: The History of the Peloponnesian War
• Richard Crawley: The History of the Peloponnesian War
• Peloponnesian war
• Peloponnesian war on Lycurgus.org