Kubed
Kubed -.Còvedo | |
|---|---|
 | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Slovenija |
| Opština | Kopar |
| Stanovništvo | |
| — (2011) | 189 |
| Geografske karakteristike | |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 232,9 m |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 6272 Gračišče |
| Registarska oznaka | KP |
Kubed (ital.Còvedo Kòvedo, lokalno Čubed) naselje u severnoj Istri, na kraškom brdu iznad doline reke Rižane, opština Kopar. Pod Kubed spada i zaselak Mohoreče (S. Ermacora).
Geografija[uredi | uredi izvor]
Kubed se nalazi na području između bele (krečnjak) i sive (fliš) Istre u brdima Šavrina - Savrinia. Tako se na severu nalazi kraško (krečnjačko) brdo Krašca (Monte Crasca, 272 m n/v), a prema zapadu je flišno brdo Kubajsko Vardo (Monte Vardo, 390 m n/v). Selo je smešteno na prisojnoj padini ispod kaštela, a udaljeno je 16 km od Kopra, a 13 km od Gračišča.
Istorija[uredi | uredi izvor]
U literaturi[1] se spominje da je toponim keltskog porekla, Hubed, a u rimsko vrijeme je tu bio Castrum Cubitum; na rimskom putu koji je povezivao Kopar sa Buzetom koja je upravo u blizini Kubeda skretao prema jugu.
Kubed se prvi put spominje 1067. u darovnom ugovoru, s kojim je car Hajnrih IV. poklonio Kubed frajsburškoj biskupiji, a 1077. ustupa ga Akvilejskoj patrijaršiji. Barun Ulrich II iz Vajmara, 1102. postaje vlasnikom ovog feuda koji se naziva Codiba.
Upravo zbog važne strateške pozicije Kubeda (nepristupačnosti), mesto je ostalo sigurno čitav srednji vek. Prvi slovenski koloni spominju se 1195, kada je nekoliko porodica naseljeno na tom području.
1420. završava dominacija patrijarha kada se Kubed stavlja pod vlast Serenissime; Venečani grade na kamenom vrhu kulu retkog pentagonalnog oblika te bedeme visoke 5 metra koji su trebali zaustaviti tursku invaziju. Tada je severno od utvrde izgrađen i kaštel od koga su sačuvani zidovi i kule. Postaje operativni centar u ratovima sa habsburškim teritorijem pod komandom providura Andrea Civrana, sa pešadijom i konjicom. Čuvara utvrde se nazivalo “connestabile” (konestaabile).
1505. postaje vlasništvo porodice Bratti, a zatim u XVII. v. je feud koparskih biskupa koji ustupaju vlasništvo kući Vergerio iz Kopra. Godine 1615, za vreme rata za Gradišku Kubed opsedaju horde Uskoka pa se pojačavaju fortifikacije, a prestankom opasnosti od Uskoka smanjuje se važnost utvrde i počinje njeno propadanje[2].
Pod Austrijom je Kubed nakon napoleonskih ratova, a 1849. dolazi pod općinu Dekani. 1900. je selo je imalo vodenicu u Mostiščju na Rižani, a od 1909. je delovala Poljoprivredna štedionica.
Nakon prvog svjetskog rata dolazi pod vlast Kraljevine Italije da, po kapitulaciji Italije 8. IX. 1943. i opšteg narodnog ustanka u oktobru 1943, nastupa nemačka ofenziva pa su 2. oktobra 1943. spaljene 53 kuće. U NOB-u je u selu delovala partizanska škola. U spomen palima za slobodu su u Kubedu postavili dva spomenika. Jednog su podigli 1948,, a drugi 1978, na kojemu su uklesani stihovi: »V tej zemlji istrski ste pokopani junaki, Istri in svobodi vdani«[3].
Znamenitosti[uredi | uredi izvor]
- Kaštel - srednjovekovna utvrda koju je dao sagraditi Ulrich iz Weimara kako bi kotrolisao svoj feud i trgovački put koji je iz istarskog primorja vodio u unutrašnjost Istre.
- Toranj - zvonik. Toranj je služio kao sklonište stanovništvu od upada i pljačka Uskoka i Turaka u XV. i XVI. v., a 1833. je pretvoren u zvonik[4]..
- Srednjovekovna crkva sv. Florijana koja se nalazi na rubu brda, restaurirana je 1860.
Obrazovanje i kultura[uredi | uredi izvor]
1884. selo dobiva svoju čitaonicu, a 4 g kasnije osnivaju pevačo društvo 'Skala'. Na stotu godišnjicu društvo izdaje zbornik Kubeda u kome se dokumentovano prikazuje život tog istarskog sela.
Škola je delovala od 1851. sve do 1955. U 104 g. delovanja škole se je promijenilo 4 državnih tvorevina,
U Kubedu je živeo poznati pjesnik slovenske Istre Alojz Kocjančič.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Prema podacima Statističnog ureda RS Kuber je 2020, imao 189 stanovnika[5].
| Godina[6] | 1869. | 1900. | 1931. | 1961. | 1971. | 1981. | 1991. | 2002. | 2011. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Br. stan. | 335 | 386 | 343 | 209 | 176 | 165 | 165 | 165 | 179 |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Alberi Dario, Istria, storia, arte, cultura; Lint Editoriale Trieste
- ^ Tretjak, Donatella; Fachin, Niki, Istra: Cres: Lošinj: zgodovina in kultura 50 istrskih občin; Bruno Fachin Trst
- ^ Pucer, Alberto, Propotovanje po slovenski Istri. Libris Koper
- ^ Cerar Irena (2009). Pravljične poti v zgodovino. Sidarta. str. 256. COBISS 248421632. ISBN 978-961-6027-58-8
- ^ "Prebivalstvo po naseljih, podrobni podatki, Slovenija, 1. januar 2020".
- ^ „SURS”. www.stat.si. Pristupljeno 2022-03-29.