Ratac
Ratac odnosno manastir svete Marije Ratačke (ital. Santa Maria de Rotezo) predstavlja ruševine velikog manastirskog kompleksa, koje se nalaze na morskom rtu između Bara i Sutomora. Manastirski kompleks je postojao i razvijao se od IX do XVI vijeka, a jedno vrijeme je bio pod zaštitom srpskih kraljeva. Danas se nalazi u ruševinama, ali ga i pored toga posećuju vernici iz okoline koji u njima pale sveće, dok se oko njega se spore rimokatolička[1] i pravoslavna crkva[2].
Prošlost manastira[uredi | uredi izvor]
Ratac se prvi put pominje 1247. godine, ali je sigurno da je i ranije postojao. Pavle Rovinski je zapisao da je taj pravoslavni manastir Uspenja Bogorodice, Jelena Anžujska pretvorila u katolički.[3] Početkom XIV vijeka kralj Milutin (1282—1321) potvrđuje poveljom darove svoje majke, kraljice Jelene manastiru. Tokom XIV vijeka manastir se češće pominje u Dubrovačkom arhivu. U ovo vrijeme na Ratcu se najviše gradilo, da bi se 1468. godine našao na udaru Mlečana koji su ga bombardovali sa brodova. Izgleda da je manastir napušten poslije jedne turske pljačke 1532. godine, a razoren je 1571. godine. Tokom Drugog svetskog rata, Italijani su deo manastira pretvorili u svoj bunker, što je dovelo do dodatnog rušenja kompleksa. Jedan od opata ratačkog manastira bio je i Đorđe Pelinović (sredinom 15. vijeka) koji je bio u službi i Venecije i Skenderbega. Radio je sve što je mogao da Bar ne padne pod Turke, a 1500.g. pri turskoj opsadi, okolni narod se skalanja u ratačku tvrđavu.[4] Vicko Zmajević, nadbiskup barski i Primas Srbije je zapisao da je manastir izgrađen 1473. godine, uništen od zemljotresa i zbog nepažnje katoličkih sveštenika kapela je uzurpirana od pravoslavnih, ali je angažovanjem biskupskog vizitatora vraćena katolicima. Tu se uz učešće čitave biskupije proslavljao dan Tijela Isusova sa dugom procesijom[5]. Mitropolit Melentije, raško-prizrenski i skenderijski je naredio 1865. godine da se pravoslavni Spičani ne mešanu sa katolicma pri ranijim zajedničkim bogosluženjima u manastiru Ratac. Prvo je služena liturgija pa misa. Prethodno je i Karlo Poten uvredio pravoslavne na jednoj misi, tako da su zajednička bogsluženja prestala 1860. godine.[6]
Unutrašnjost kompleksa[uredi | uredi izvor]
Unutrašnjost se sastoji od crkava i građevina drugih namjena. Najstarija građevina na Ratcu je crkva C podignuta najvjerovatnije početkom XI vijeka, koju moguće da je graditelj svetog Luke u Kotoru imao kao uzor. Kapela A je romanička građevina nastala u drugoj polovini XII ili prvoj polovini XIII vijeka i na njoj se ističe dobra zidarska tehnika. Nedovršena bazilika B, sa čijim zidanjem je započeto sredinom XIV vijeka, trebalo je da bude najveća crkvena građevina u kompleksu pa i bližoj okolini, uključujući srednjovjekovni Bar. Građena je u romansko-gotskog stilu, u južnom dijelu manastira i najprije je bila posvećena svetom Mihailu, a zatim svetoj Mariji (Bogorodici). Na očuvanom latinskom natpisu kaže se da je crkva zasnovana 1347. godine, u vrijeme opata Pavla Ruđera. Moguće je da su graditelji Dečana neposredno učestvovali u podizanju ove ratačke crkve, zbog visoke klesarske tehnike, dvobojne obrade fasada (u bijelom i crvenom kamenu), kao i načinu konstruisanja zidova i pilastera. Klaustar je podignut uz crkvu, u XII ili XIII vijeku, sa kulom G, koja je u odbrani manastira igrala značajnu ulogu, a sam je gotovo uništen u Drugom svetskom ratu.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Kotorska biskupija - svetilište: Marija Ratac Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. oktobar 2011), Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ^ Pravoslavna crkvena opština Bar Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. mart 2009), Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ^ Rovinski 2004, str. 239.
- ^ Dabović, Đoko (2006). Pleme Šestani, str. 49.,50.,60. Bar: Udruženje građana Šestani.
- ^ Dabović, Đoko (2006). Pleme Šestani, str. 108. Bar: Udruženje građana Šestani.
- ^ Jovović, Ivan (2010). MATICA CRNOGORSKA, jesen 2010., O JEDNOM UPRAVNOM SPORU OKO RATAČKIH ZIDINA S KRAJA XIX VIJEKA (PDF). str. 256., 257.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Antonović, Miloš (2003). Grad i župa u Zetskom primorju i severnoj Albaniji u XIV i XV veku. Beograd: Istorijski institut.
- Božić, Ivan (1979). Nemirno Pomorje XV veka. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Mitrović, Katarina (2010). „Ratačka opatija”. Leksikon gradova i trgova srednjovekovnih srpskih zemalja: Prema pisanim izvorima. Beograd: Zavod za udžbenike. str. 238—240.
- Spremić, Momčilo (1964). „Ratačka opatija kod Bara”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 8 (1): 191—215.
- Apolonovič Rovinski, Pavel (2004). Studije o Crnoj Gori. CID - Podgorica.
Napomena[uredi | uredi izvor]
- Napomena: Tekst ovog članka je delom, ili u potpunosti, preuzet sa ove stranice prezentacije Srednjevjekovni gradovi Crne Gore, uz odobrenje. Kao osnova za izradu prezentacije korišćena je knjiga Pavla Mijovića i Mirka Kovačevića „Gradovi i utvrđenja u Crnoj Gori“ (Beograd-Ulcinj 1975), čiji su pojedini delovi uključeni u nju, uz dozvolu autora.
