Savez izviđača Srbije

Znak Saveza izviđača Srbije

Savez izviđača Srbije je dobrovoljna, samostalna, nepolitička, društvena i vaspitna organizacija dece, omladine i odraslih. Savez izviđača Srbije čine članovi, njihove jedinice i savezi. Savez predstavlja i zastupa starešina saveza.

Ciljevi i zadaci

Odlikovanja Saveza izviđača Srbije - Srebrni Javorov list i Izviđač Orao. Zlatni Javorov list je isti kao i srebrni, samo naravno druge boje.

• doprinosi razvoju svojih članova kao pojedinaca na dostizanju njihovih umnih, fizičkih, duhovnih i društvenih mogućnosti i kao odgovornih građana lokalne, nacionalne i međunarodne zajednice;
• podstiče svoje članove da tragaju za sopstvenom duhovnošću;
• razvija kod izviđača ljubav prema prirodi i životu u njoj, razumevanju njenih zakona, uči ih da čuvaju floru i faunu i ostala bogatstva prirode i uključuje ih u sve akcije zaštite prirode i čovekove radne i životne sredine;
• svestrano vaspitava svoje članove i razvija kod njih pozitivne osobine kao što su: radinost, skromnost, istrajnost, snalažljivost, hrabrost, poštenje, štedljivost i smisao za život u manjim i većim kolektivima;
• razvija kod svojih članova poštovanje ljudi, prijateljstvo među ljudima i narodima i poštovanje njihovog ličnog, verskog i političkog ubeđenja.

Savez izvićača Srbije svoje ciljeve i zadatke ostvaruje:

• organizovanjem rada i života u radnim, osnovnim i organizacionim jedinicama izviđača i savezima, a na osnovu inicijativa, sklonosti i želja članova u okvirima programske orijentacije;
• upoznavanjem prirodnih, istorijskih i kulturnih bogatstava Srpskog i drugih naroda koji žive u njihovoj otadžbini;
• organizovanjem izleta, tabora, pohoda, sletova, smotri i drugih oblika rada;
• organizovanim savlađivanjem programa Saveza uz razvijanje unutrašnje discipline i stvaranjem uslova za rad u manjim i većim kolektivima;
• osposobljavanjem i školovanjem izvićačkih kadrova;
• saradnjom sa izviđačkim i programski srodnim organizacijama u zemlji i svetu;
• saradnjom sa vaspitno-obrazovnim ustanovama, organima vlasti, lokalnom samoupravom, institucijama kulture i sporta i verskim zajednicama;
• sistematizacijom i očuvanjem izvićačkih materijalnih, duhovnih i pisanih vrednosti, kao i izdavanjem prigodne literature.

Kategorije članstva

Članovi Saveza izviđača Srbije se dele u četiri kategorije:

• poletarci (dečaci) i pčelice (devojčice)-(7 -11 godina starosti / I – IV razred osnovne škole);
• mlađi izviđači (dečaci) i mlađe planinke (devojčice)-(11 - 15 godina starosti / V – VIII razred osnovne škole);
• izviđači (mladići) i planinke (devojke)-(15-20 godina starosti / uzrast srednje škole)i
• brđani (muški i ženski članovi)-(članovi preko 20 godina starosti).

Zajednički naziv za sve članove je izviđač.

Organizacija

U Srbiji postoje dva roda izviđača: izviđači i porečani (izviđači što plove po rekama). Članstvo se organizuje u jedinice. Postoje radne jedinice, osnovne jedinice i organizacione jedinice.

Radne jedinice imaju do 12 članova. Radna jedinica može biti:

• jato (kada su u pitanju poletarci, odnosno grupa dečaka od 7 do 11 godina starosti);
• roj (kada u u pitanju pčelice, odnosno grupa devojčica od 7 do 11 godina starosti) i
• vod (kada su u pitanju mlađi izviđači i planinke / izviđači i planinke, odnosno dečaci i devojčice od 11 do 15 godina starosti / mladići i devojke od 15 do 20 godina starosti. Vodovi mogu biti organizovani po polu članova, a mogu biti i mešoviti)

Osnova jedinica je četa / kolo / posada. Četa / kolo /posada se sastoji od najmanje dve radne jedinice. Naziv četa se koristi za jedinice u kojima se nalaze članovi muškog pola, a naziv kolo za jedinice u kojima su članovi ženskog pola. Naziv posada se koristi za osnovne jedinice koje su deo odreda izviđača porečana. U zavisnosti od kategorije članova, četa / kolo / posada se može organizovati kao:

• četa / posada izviđača;
• kolo / posada planinki;
• četa / kolo / posada poletaraca i pčelica

Klub brđana je osnovna jedinica brđana i broji oko 20 članova.

Organizacione jedinice su odred ili samostalna četa. Odred izviđača se sastoji od najmanje dve čete / posade. Ukoliko u nekom mestu nije moguće oformiti odred, izviđači mogu biti organizovani i kao samostalna četa izviđača.

Pod određenim uslovima više odreda ili samostalnih četa može oformiti i gradski, opštinski, okružni ili pokrajinski savez izviđača.

Ostale organizacije izviđača na teritoriji Srbije

U Republici Srbiji deluje još:

• Savez izviđača Vojvodine
• Savez izviđača Kosova i Metohije
• DESMOS – Međunarodna organizacija pravoslavnih izviđača

Savez izviđača Vojvodine

Članovi Saveza izviđača Vojvodine, i ujedno i članovi Saveza izviđača Srbije su svi odredi i samostalne čete koje se nalaze na teritoriji Autonomne pokrajine Vojvodine. Sedište Saveza izviđača Vojvodine je u Novom Sadu.

Savez izviđača Kosova i Metohije

Članovi Saveza izviđača Kosova i Metohije, a ujedno i članovi Saveza izviđača Srbije su svi odredi i samostalne čete koje se nalaze na teritoriji Autonomne pokrajine Kosova i Metohije. Nažalost, nakon rata na Kosovu i Metohiji 1999. Godine i proterivanja na desetine hiljada Srba sa tog područja, veliki broj jedinica je prestao sa radom.

Savez mađarskih skauta u Vojvodini

U cilju očuvanja mađarskih običaja i kulture u Srbiji osnovan je Savez mađarskih skauta. Većina odreda koji su članovi ove organizacije se nalazi na severu Vojvodine, gde i živi najveći broj Mađara. Savez mađarskih skauta u Vojvodini nije član Saveza izviđača Srbije i Svetske skautske organizacije.

DESMOS - Međunarodna organizacija pravoslavnih izviđača

DESMOS je međunarodna organizacija pravoslavnih izviđača. Rasprostranjen je uglavnom u zemljama istočne i jugoistočne evrope, ali i u nekim drugim zemljama.

• 
  Znak Saveza izviđača Vojvodine
• 
  Znak Organizacije mađarskih skauta u Vojvodini
• 
  Znak DESMOS-a

Izviđački zaveti i zakoni

Svaki građanin može biti član Saveza izvićača Srbije. Učlanjenjem u Savez, izvićač prihvata i primenjuje zavete i zakone izvićača, odnosno obećanje i zakone poletaraca, čime stiče različita prava i obaveze.

Izviđački zakoni:

• Izviđač je dobar drug, vedar, društven i nesebičan.
• Izviđač je koristan član zajednice u kojoj živi.
• Izviđač je čestit, učtiv i klini se štetnih navika.
• Izviđač ceni i razvija duhovne i kulturne vrednosti.
• Izviđač je iskren, govori istinu i bori se za nju.
• Izviđač poštuje roditelje i starije, a pomaže mlađim i slabijim.
• Izviđač stalno uči i primenjuje stečena znanja.
• Izviđač je vredan, istrajan i ceni rad.
• Izviđač voli prirodu, upoznaje je i čuva.
• Izviđač odgovorno izvršava zajedničke odluke.

Zakoni poletaraca:

• Poletarac je dobar drug, pravedan i hrabar.
• Poletarac poštuje roditelje i starije.
• Poletarac dobro uči, vredan je i nesebičan.

Zavet izviđača glasi:

Dajem časnu reč,

Da ću čuvati svoju otadžbinu,

da prrihvatam duhovnu stvarnost i da ću tragati za njenim punim značenjem;

da ću pomagati drugima;

i da ću živeti i raditi po izviđačkim zakonima.

Zavet poletaraca glasi:

Obećavam da ću voleti svoju otadžbinu;

da ću tragati za najvećom istinom i ljubavlju;

da ću dobro učiti i biti vredan

i da ću svakoga dana učiniti nešto korisno.

Istorijat

Ideja o osnivanju izviđačkog pokreta nastala je u Južnoj Africi 1899. Godine. Izviđački pokret je osnovao engleski General – major Robert Stivenson Smit Baden Pauel (engl. Robert Stephenson Smyth Baden-Powell, 1907. Godine u Engleskoj.

U Srbiji, izviđači postoje od 1911. Godine. Osnivač i tadašnji vođa pokreta je bio Dr Miloš Popović. Osnova za nastajanje izviđačkog pokreta u Srbiji je prevod Baden Pauelove knjige Izviđaštvo za dečake (engl. Scouting for boys) koja je prevedena na srpski jezik.

Rađanje saveza (1911—1941)

Znak Saveza skauta Kraljevine Jugoslavije. U sredini znaka nalaze se obeležja tri naroda koja su činila tadašnju državu: srpska ocila, hrvatska šahovnica i slovenački nacionalni znak

1911. godine se pri Savezu trezvene mladeži osniva najpre odsek za izvidništvo pod imenom Mali četnici i planinke. List Saveznik, objavljuje 22 stranice o izviđačima.

20. juna 1911. godine niški student Panta Ranđelović osniva prvu četu izviđača pod nazivom Beli orao. Prva aktivnost čete je bila marš trasom Niš – Gabrovac – Manastir Svete trojice – Denska – Berbatovo – Niš, a do 17. jula 1911. godine četa je izvela još osam jednodnevnih marševa. Iste godine se u Beogradu osnivaju čete „Četnik“, „Lasta“, „Vuk Mandušić“ i „Soko“, u Valjevu „Labud“ i „Carić“, u Kragijevcu „Borba“ i „Sloboda“ i u Vranju „Lav“.

Godine 1912. na kongresu Saveza trezvene mladeži održanom u Kragujevcu, donosi se odluka o odvajanju izvidnika i formiranju nove organizacije pod nazivom Mali četnici i planinke Kraljevine Srbije. Na čelu novostvorene organizacije bio je Dr Miloš Popović.

Srpski izvidnici učestvuju u borbama za oslobođenje zemlje od Turske vlasti i formiraju Kor malih dobrovoljaca

Godine 1913. izviđačka organizacija dobija naziv Savez izvidnika i planinki Kraljevine Srbije.

Po izbijanju Prvog svetskog rata i povlačenju vojske i naroda iz zemlje i izviđači su prinuđeni da dele istu sudbinu. Ovoga puta jedinice izviđača su delovale kroz Društvo za zaštitu dece u Vodeni u Grčkoj, kao i kroz Treću četu Srpskih izviđača u Londonu.

Godine 1919. izviđački pokret se obnavlja i deluje u okviru Sokolske organizacije, a Velika Britanija prima jedan broj naše dece na školovanje i učlanjuje ih u izviđački pokret Velike Britanije u znak zahvalnosti srpskoj vojsci na pobedi u Prvom svetskom ratu. Nakon nesuglasnica, izvidničko rukovodstvo se 1920. Godine odvaja od ove organizacije. 1. oktobra Iste godine se osniva prvi steg (današnji naziv je odred) sa više četa, koji je stacioniran u zgradi na ulasku u Vojni muzej na Kalemegdanu. Osim nekoliko iskusnijih izvidnika (Miloš Popović, Aleksandar Kostić i Vita Pavlović ) prvo članstvo su bila deca, ratna siročad, i izbeglice od kojih su neki učestvovali na prvom džemboriju u Londonskoj Olimpiji 1920. godine.

Tokom 1921. godine beogradski izvidnici pomažu osnivanje:

• stega broj 2 u Tuzli (5. februara);
• stega broj 3 u Osijeku (27. februara);
• stega broj 4 u Splitu (1. marta);
• stega broj 5 u Ogulinu (10. aprila);
• stega broj 6 u Banjaluci (1. oktobra).

Nakon osnivanja ovih stegova stvoren je Savez skauta Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Godine 1922. Savez skauta Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca u Parizu postaje član Svetske organizacije izviđačkog pokreta i inicira formiranje Sveslovenskog izviđačkog pokreta 6. maja 1923. godine održana je osnivačka skupština Saveza skauta Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Godine 1940, po odvajanju hrvatskih skautskih župa od Kraljevine Jugoslavije, u Srbiji počinju pripreme za osnivanje Srpskog saveza izvidnika i planinki.

28. januara 1941. Godine je osnovan Srpski savez izvidnika i planinki. Posle svega nekoliko meseci rada izvidnici se priključuju masovnim demonstracijama u Beopgradu protiv Trojnog pakta. Izvidništvo u Srbiji zamire.

Izviđači u socijalizmu

Postoje određene razlike između današnjih izviđača i izviđača iz vremena socijalističke Srbije i Jugoslavije. U vreme socijalizma izviđači su mnogo više podsećali na vojsku, kako po uniformama (nosile su se maslinastozelene košulje i kape partizanke), tako i po obuci u kojoj su forsirali oblasti kao što su gađanje iz puške, prva pomoć, odbrana i zaštita i sl. U današnje vreme više se forsiraju stvari kao što su npr. ekologija, ljudska prava i sl.

Socijalistička federativna Republika Jugoslavija nikada nije bila članica međunarodnih izviđačkih organizacija, iako komunikacija sa inostranim izviđačima nije bila zabranjena. Od 1995. godine dolazi do značajnih promena u Savezu izviđača Srbije. Današnja organizacija organizacija izviđača u Srbiji je izgrađena na novim temeljima - principima Svetske organizacije izviđačkog pokreta.

Znak Saveza izviđačkih organizacija Jugoslavije

20. oktobra 1944. Godine nakon oslobođenja Beograda formiran je centar za slanje izvidnika u NOB, a 21. novembra iste godine je održan i sastanak predratnih skauta koji su formirali akcioni odbor u cilju registracije saveza. Pošto su nove vlasti preuzele sovjetski sistem vaspitanja mladih nije bilo moguće delovanje saveza, ni izvidničkih jedinica. Izviđači iz Vranja su se dosetili i osnovavši KUD „Spartak“ koji 1948. godine menja ime u Mladi borac, a koji radi po izviđačkom programu. Ostali izviđači se priključuju pionirskoj organizaciji ili planinarskom podmaltku.

Nakon razlaza tadašnje Federativne narodne Republike Jugoslavije sa SSSR-om, napušta se i sovjetski model i CK SKJ na trećem plenumu donosi odluku o osnivanju više dečjih i omladniskih organizacija. Tokom leta 1951. godine izvidnik Neca Stanković – Hrabro srce, organizuje na Durmitoru školu planinarskog podmlatka, a 2. decembra 1951. godine je u Beogradu oformljen inicijativni odbor za osnivanje saveza.

Godine 1952. u Košutnjaku u Beogradu je održano prvo zimovanje i vodnički tečaj izviđača Srbije. Prvi tečajci već u februaru osnivaju Beogradski steg i inicijativne odbore u Nišu, Boru, Novom Sadu, Prokuplju i Zrenjaninu.

4. februara 1952. nakon izbora privremene uprave, i osnivanja više jedinica i inicijativnih odbora, 16. novembra 1952. u Beogradu je održana osnivačka skupština Saveza izviđača i planinki Narodne Republike Srbije.

Beogradski steg

2. - 14. decembra 1951. godine donete su odluke o formiranju Beogradskog stega. Predvođeni predratnim izvidnicima, pedeset novih članova učestvuje na prvom zimovanju u Pionirskom gradu na Košutnjaku u Beogradu, gde je sproveden i prvi vodnički tečaj.

19. januara 1952. godine na početku vodničkog tečaja, tečajac Milena Lisavac otvara prvu knjigu članstva i upisuje se pod rednim brojem 1. U narednih deset dana je osnovano ukupno četrdeset i pet vodova, po devet vodova izviđača, planinki i pionirki, četrnaest vodova pionira i četiri voda poletaraca i pčelica.

24. februara 1952. Godine četrdeset predratnih izvidnika bira upravu stega. Za prvog starešinu stega je izabran Novica Ranković, pomoćnik starešine je bio Dr Dragoslav Petrović, blagajnik Milivoje Jovanović, ekonom Vladeta Vučković, sekretar Žarko Pantelić, vođa Steva Mladenović, pomoćnik vođe Nikola Bojović, predsednik kluba brđana Sergej Dimitrijević i potpredsednici Ljubica Davidović i J. Pantić.

9. marta 1952. godine u dvorištu Treće muške gimnazije održan je prvi zbor stega., za prvoomajske praznike u Košutnjaku organizovan je reklamni logor i polaganje zaveta.

4. novembra 1952. Godine broj članova stega premašuje cifru od 800. Donosi se odluka o reorganizaciji stega, odnosno o formiranju više odreda. U decembru 1952. godine iz stega se izdvajaju odredi „Sava Kovačević“, „Leka Ranković“, „Vasa Čarapić“, i „Zemun“ koji je kao zemunski steg delovao samostalno. Od ostatka beogradskog stega se tokom 1953. godine formiraju odredi „Ilija Birčanin“, „Ivo Lola Ribar“ i „Ivan Gundulić“. Upravo ovi odredi uz dodatak „Kosmajskog odreda“ su predstavljali stalan izvor novih jedinica na prostoru Beograda, Srbije i Jugoslavije.

Izviđaštvo u Srbiji nakon raspada SFRJ

Početkom 1990. Godina velika većina odreda u Srbiji je prestala sa radom.

1993. Godine Savez izviđača Srbije ponovo počinje da jača, a u saradnji sa Savezom izviđača Crne Gore je održan kontinuitet Saveza izviđača Jugoslavije.

1997. Godine održana je sedma po redu Smotra izviđača Jugoslavije, prva nakon raspada SFRJ.

2000. Godine održana je šesta po redu Smotra izviđača Srbije, prva nakon raspada SFRJ.

Od 1995. Godine obnovljen je rad mnogih jedinica, a Savez izviđača Jugoslavije (kasnije Srbije) je ponovo postao član Svetske organizacije izviđačkog pokreta

Fotografije

Ovo su samo neke od fotografija izviđača iz perioda od pre Prvog svetskog rata.

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Smotre izviđača Srbije

• Prva Smotra Saveza izviđača Srbije – trajala je od 1. do 8. septembra 1955. godine. Održana je u Novom Sadu (u Kameničkom parku ). Na smotri je učestvovalo četrdesetsedam odreda sa 1006 izviđača i planinki.
• Druga Smotra Saveza izviđača Srbije – trajala je od 2. do 16. jula 1964. godine. Naselja smotre bila su u Velikoj Plani, Svilajncu, Lapovu i Batočini. Na smotri je učestvovalo 1935 izviđača i planinki.
• Treća Smotra Saveza izviđača Srbije – trajala je od 1. do 12. jula 1981. godine. Održana je na rečici Čadavici kod Krupnja. Na smotri je učestvovalo preko 3000 izviđača i planinki iz 123 odreda.
• Četvrta Smotra Saveza izviđača Srbije – trajala je od 29. juna do 10. jula 1989. godine. Održana je na Divčibarama. Na smotri je učestvovalo 2800 izviđača i planinki.
• Peta Smotra Saveza izviđača Srbije – trajala je od 28. juna do 25. avgusta 1996. godine. Smotru je činilo pet akcija saveza izviđača: „Vidovdanski izviđački susreti“ u Lomnici kod Kruševca, „Republička kolonija poletaraca“ u Pionirskom gradu u Beogradu, „Međunarodna kolonija izviđača sliakra“ u Kovačici“, Plovidba porečana Srbije"Tisa - Dunav“ od Kanjiže do Beograda i „Susreti brđana Srbije“ na Goču kod Kraljeva.
• Šesta Smotra Saveza izviđača Srbije – trajala je od 1. do 11. jula 2000. godine, pod nazivom „Izviđaštvo je cilj“. Smotra je održana na adi na Begeju u Zrenjaninu i okupila je preko 3000 izviđača i planinki.
• Sedma Smotra Saveza izviđača Srbije - održana je u Nišu na terenu Spomen parka Bubanj od 21-31. jula 2006. Na smotri je učestvovalo oko 2000 izviđača i planinki od kojih je skoro polovina bila iz inostranstva (većina je bila iz Velike Britanije i Francuske).
• Osma Smotra Saveza izviđača Srbije - održana je u Šapcu, na terenu parka Letnjikovac. Smotra je trajala od 10. do 20. avgusta 2011. godine. Na njoj je učestvovalo oko 2000 izviđača i planinki. Ova smotra je bila posebna po tome što je bila organizovana i kao deo proslave stogodišnjice postojanja izviđačke organizacije u Srbiji (prve jedinice su osnovane 1911. godine).

Međunarodne izviđačke organizacije

• Svetska organizacija izviđačkog pokreta
• Međunarodna organizacija pravoslavnih izviđača

Ostali izviđački sajtovi

• Izviđačka literatura; forum
• Izviđačka literatura "Sa našeg tavana" - prvenstveno izviđačka literatura sa prostora čitave nekadašnje Jugoslavije (knjige od 1914. pa na ovamo)

Vidi još

• Dr Miloš Popović — osnivač izviđačkog pokreta u Srbiji
• Evropski izviđački region
• Evroazijski izviđački region
• Afrički izviđački region
• Arapski izviđački region
• Interamerički izviđački region
• Azijskopacifički izviđački region
• Svetska organizacija izviđačkog pokreta
• Odred izviđača „Narodni heroj Miodrag Milovanović Lune”
• Odred izviđača Bajina Bašta

Spoljašnje veze

• Savez izviđača Srbije
• Sto deset godina Saveza izviđača Srbije („Politika”, 12. novembar 2021)