Smog
Smog je aero-zagađenje. Naziv potiče od kombinacije dve engleske reči smoke - dim i fog - magla. Javlja se u velikim gradovima, u jesen i zimi, gde postoji mnogo aero zagađivača na relativno malom prostoru (industrija, kotlarnice, izduvni gasovi motornih vozila, individualno grejanje...). Nedostatak vetra pogoršava zagađenje. Odgovarajuće državne institucije stalno prate stepen zagađenja i po potrebi alarmiraju.
U Srbiji ima više gradova gde zagađenje prelazi dozvoljene granice. To su Pančevo, Bor... Smog je naročito opasan za astmatičare, decu i starije.
Kiseli smog[uredi | uredi izvor]
Obično se javlja u mesecima kada se zbog loženja povećava koncentracija sumpor-dioksida (SO2) u vazduhu, a samim tim, i koncentracija sumporne kiseline (H2SO4), koja nastaje oksidacionim i drugim procesima u vazduhu. Pored sulfatne, mogu se javiti i druge kiseline, koje nastaju reakcijom kiselih oksida prisutnih u smogu, kao i sve ostale supstancije koje se unose u vazduh iz različitih izvora.[1]
Sprečavanje delovanja kiselog smoga u velikim svetskim gradovima vrši se smanjivanjem pa čak i obustavljanjem proizvodnje i saobraćaja, koje traje sve dok se ne izmene meteorološki uslovi.
Fotohemijski smog[uredi | uredi izvor]
Fotohemijski smog je stanje koje nastaje kada primarne zagađujuće supstance (azotni oksidi i isparljiva organska jedinjenja nastala sagorevanjem fosilnih goriva) interaguju pod dejstvom sunčeve svetlosti dajući smešu od stotina opasnih hemikalija poznatih kao sekundarne zagađujuće supstance. Fotohemijski smog se javlja u toplim mesecima, kada je vreme sunčano, odnosno pri povećanom nivou ultraljubičastog B (srednjetalasnog) zračenja u nižim slojevima atmosfere[2] i kada dolazi do unošenja ugljovodonika i NOx (NO+NO2) iz različitih izvora.[1] U atmosferi zasićenoj izduvnim gasovima i dimom iz automobila i fabričkih dimnjaka isparljiva organska jedinjenja se kondenzuju praveći gustu izmaglicu, obično u obliku beličasto-plave magle, koja deluje nadražujuće na sluzokožu očiju i nosa kod ljudi i ima oksidaciona svojstva. Pod uticajem fotohemijskog smoga lišće biljaka žuti i vene, boje na mnogim predmetima blede, a predmeti od gume gube elastičnost.[3]
| Glavne komponente fotohemijskog smoga i njihovi efekti: | |||
|---|---|---|---|
| Komponenta | Izvor | Efekti | Primedba |
| azotni oksidi (NO i NO2) | sagorevanje fosilnih goriva u industriji i vozilima, aktivnost bakterija u zemljištu, šumski požari, vulkanske aktivnosti, munje | smanjena vidljivost zbog žućkaste boje azot-dioksida (NO2), azot (IV)-oksid dovodi do srčanih i respiratornih problema, NO2 može uticati na rast biljaka, smanjuje otpornost na infekcije, može doprineti širenju kancera | svim procesima sagorevanja u atmosferu se oslobađa svega 5% NO2, veći deo nastaje reakcijama koje uključuju azot-monoksid (NO), koncentracije će u budućnosti verovatno rasti |
| volatilna organska jedinjenja (VOJ) | isparavanje rastvarača, isparavanje goriva, nepotpuno sagorevanje fosilnih goriva, iz prirodnih izvora (izopren, terpeni) | iritacija očiju i pluća, neki od njih su kancerogeni, smanjenje vidljivosti zbog plavičasto-mrke magle | efekti zavise od vrste hemijske supstance, u uzorcima vazduha se nalazi preko 600 VOJ, koncentracije će u budućnosti rasti |
| ozon (O3) | nastaje fotolizom NO2, ponekad dospeva iz stratosfere | bronhijalna stezanja, kašalj, šištanje, respiratorna iritacija, iritacija očiju, smanjen rast i prinos poljoprivrednih kultura, oštećenje plastike, pucanje guma, oštar miris | koncentracija od 0.1 ppm može redukovati fotosintezu za 50%, najviše su pogođeni ljudi sa astmom i respiratornim problemima, može se formirati samo pri dnevnoj svetlosti |
| peroksiacetilnitrat (PAN) | nastaje reakcijom azot-dioksida (NO2)sa VOJ | iritacija očiju, visoka toksičnost za biljke, respiratorna iritacija, oštećenje proteina | veća toksičnost za biljke od ozona |
Smog u Londonu[uredi | uredi izvor]
Najteže zagađenje vezano za pojavu smoga je događaj koji se desio početkom decembra 1952. godine u Londonu, usled koga je umrlo preko 1000 ljudi. Niska temperatura, visok vazdušni pritisak, visoka vlažnost vazduha i odsustvo vetra, je uslovila da se poveća koncentracija čađi i sumpor-dioksida (vrednost je dostizala i do 4 mg/m3). Vidljivost se drastično smanjila tako da je saobraćaj morao da se obustavi a ljudi su teško nalazili put do kuće. Većina stanovnika je umrla usled bolesti pluća i srca (bronhitis, koronarne bolesti, miokardiodistrofija).[1]
| Promena koncentracije sumpor-dioksida od 4. do 10. decembra 1952. godine | |
|---|---|
| Datum | Koncentracija SO2 (mg/m3) |
| 4. decembar | 0,52 |
| 5. decembar | 1,98 |
| 6. decembar | 2,18 |
| 7. decembar | 3,30 |
| 8. decembar | 3,67 |
| 9. decembar | 1,30 |
| 10. decembar | 1,25 |
| Maksimalna izmerena koncentracija | 4,46 |
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Zagađenje vazduha, Viša politehnička škola, Beograd 2005.
- ^ Krvavac & Jovanetić 2010, str. 5.
- ^ Krvavac & Jovanetić 2010, str. 22.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Krvavac, Ljubljanka; Jovanetić, Vesna (2010). Vodič kroz zaštitu i unapređivanje životne sredine (PDF). Užice: Užički centar za prava deteta. Arhivirano iz originala (PDF) 19. 08. 2016. g. Pristupljeno 2. 6. 2018.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Mediji na Ostavi
Definicije iz Vikirečnika
Podaci na Vikipodacima