Splitski partizanski odred
Prvi splitski narodnooslobodilački partizanski (NOP) odred je ime za skupinu dragovoljaca - komunista iz Splita koji su u avgustu 1941. pokušali da se prebace iz grada Splita na Dinaru gde je (kako je bilo planirano) trebalo da se priključe drugim partizanskim jedinicama, ali su na putu upali u italijansko-ustašku zasedu.
Ratne prilike i pripreme za ustanak[uredi | uredi izvor]
Aprilski rat 1941. i kapitulacija Kraljevine Jugoslavije u Splitu je značio dolazak okupatorske italijanske vojske, aneksiju Splita i velikog dela Dalmacije Kraljevini Italiji. Nakon nemačkog napada na Sovjetski Savez, komunisti cele Evrope bili su pozvani na ustanak i otpor Nemačkoj i njenim saveznicama. U skladu sa pozivom Komunističke partije Jugoslavije da se u vim delovima okupirane Jugoslavije podigne ustanak protiv okupatora i domaćih saradnika, u Splitu se ubrzano pripremao oružani otpor. Još nekoliko meseci ranije, u kratkotrajnom Aprilskom ratu bilo je prikupljeno ponešto oružja, a tajno su se organizovale i udarne grupe. Zbog upornog traženja od strane vođstva KP Hrvatske, po dalmatinskim gradovima počeli su da se formiraju borbeni odredi sa zadatkom da se u što kraćem roku prebace na teritoriju u zaleđu Dalmacije. Iako je Pokrajinski komitet KPJ za Dalmaciju na čelu sa Vickom Krstulovićem smatrao da je zadani vremenski rok prekratak i da bi loša organizacija prebacivanja u zaleđe mogla biti pogubna, 11. avgusta 1941. godine iz Splita je krenuo odred dragovoljaca.
Tragičan kraj[uredi | uredi izvor]
Dva dana su napredovali prema cilju na Dinari, krećući se uglavnom noću. Na brzinu obavljene pripreme i loša organizacija pokazale su se u trenutku kada se nisu našli sa vodičima koji je trebalo da ih odvedu do glavnine partizanskih snaga. Odlučili su da nastave dalje, iako nisu imali zaliha. Trećeg dana, 14. avgusta došli su do sela Košute u blizini Trilja. Upali su u italijansko-ustašku zasedu.[1] Bitka je trajala ceo dan. Odmah u početku je poginuo komandant odreda Mirko Kovačević (1916—1941). Dolaskom noći, odred je krenuo u proboj. Jedan deo boraca uspeo je da se spase, a drugi deo je bio zarobljen. Svi zarobljenici su sprovedeni u Sinj, gde su nakon kratkog suđenja odlukom Prekog suda NDH proglašeni krivima i streljani 26. avgusta 1941. godine na predelu Ruduši pored Sinja.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Nikola Anić, Antifašistička Hrvatska: Narodnooslobodilačka vojska i partizanski odredi Hrvatske 1941—1945., Multigraf marketing-Savez antifašističkih boraca i antifašista Republike Hrvatske, Zagreb. 2005. ISBN 978-953-7254-00-1. str. 37.:
„ Mirko Kovačević je bio španjolski borac, kapetan, zapovjednik protuzračne baterije. On je postao zapovjednik Splitskog NOP odreda. Očito se nije mogao snaći u uvjetima dalmatinske stvarnosti i u partizanskom ratovanju. On je, da ne pretjeramo, nestručno vodio Splitski NOP odred, a svi su bili komunisti, Hrvati. Upali su u talijansko-ustašku zasjedu, zarobljeno je 24 partizana i potom su strijeljani u Sinju. ”