Spomen-groblje u Donjoj Trnovi
Partizansko spomen-groblje sa spomen-kosturnicom u Donjoj Trnovi, opština Ugljevik, Republika Srpska — BiH, je memorijalni kompleks, parkovska cjelina, u kome su pohranjene kosti 567 partizanskih boraca, pretežno iz Srema i istočne Bosne, pali u Drugom svjetskom ratu. U okviru ovog kompleksa nalazi se i Spomenik borcima Srema i istočne Bosne.
Donja Trnova u Drugom svjetskom ratu[uredi | uredi izvor]
Donja Trnova je, u toku Drugog svjetskog rata, bila značajno partizansko uporište. Za razliku od većine sela Semberije i Majevice, koja su bila četnički opredijeljena, stanovništvo Trnove je bilo okrenuto partizanima. Zbog svog komunističkog predznaka Trnova je od strane lokalnih četnika prozvana Malom Moskvom. Trnova, kao takva, iskorištena je kao partizanska baza i značajan pozadinski centar za partizanske akcije. Selo naročito dobija na značaju kada su u njega, krajem 1942. godine, došle partizanske jedinice iz Srema. Pristizanje Sremaca je nastavljeno i tokom čitave 1943. godine. Postoji mišljenje da ne postoji borac iz Vojvodine, koji je bio prebačen u Bosnu, a da nije boravio u Donjoj Trnovi. Prve vojvođanske brigade i divizije formirane su u okolini Donje Trnove. Trnova je značajan period bila baza i Šeste istočnobosanske proleterske brigade. U selu je djelovala partizanska bolnica i štamparija.
Najveće stradanje stanovništva i vojnika u Trnovi desilo se u toku Sedme neprijateljske ofanzive, kada su u aprilu i maju 1944. godine, jedinice 13. SS „Handžar“ divizije likvidirali oko 70 mještana i 200 ranjenika i tifusara, koji nisu bili evakuisani nego su bili skriveni u podzemne baze, od kojih je većina otkrivena.
Uređenje Spomen-groblja[uredi | uredi izvor]
Nakon završetka rata, u ljeto i jesen 1945. godine skupljene su kosti poginulih boraca i sahranjeni su u zajedničku grobnicu. Od 1960. do 1964. godine uređeno je, ispred već postojećeg spomenika, Partizansko spomen-groblje sa kosturnicom na lokalitetu zvanom Jovića brdo. Na ovom prostoru postavljeno je preko 400 mermernih ploča na kojima su uklesana ime 3278 boraca izginulih u trnovskoj bolnici. Na mermernim pločama su uklesana i imena sremskih boraca koji su pali na Majevici, u Semberiji i širom istočne Bosne. Utvrđeno je da je u Spomen-groblju i među imenima uklesanim na mermernim pločama ima boraca iz preko 150 mjesta bivše Jugoslavije.
U spomen-kosturnici je sahranjeno 567 partizana — ranjenika, koje su aprila 1944. godine likvidirali pripadnici 13. SS „Handžar“ divizije.
Spomenik borcima Srema i istočne Bosne[uredi | uredi izvor]
Spomenik borcima Srema i istočne Bosne palim u oslobodilačkom ratu od 1941-1945. godine je monumentalni spomenik koji se nalazi u okviru spomen-groblja. Prvobitna inicijativa mještana bila je da se podigne spomenik Trnovcima palim u borbu za slobodu. Na ideju Cvijetina Mijatovića Maje i Rodoljuba Čolakovića odlučeno je da se napravi spomenik posvećen borcima Srema i istočne Bosne i njihovoj zajedničkoj borbi.
Projekat Spomenika izradio je inž. Leon Kabiljo iz Beograda, a vajarske radove Jovan Kratohvil, poznati vajar. Sredstva za izgradnju spomenika su obezbijedili Savezni odbor SUBNOR-a Jugoslavije, Ministarstvo za nauku i kulturu Savezne vlade i lokalne zajednice Ugljevika i Bijeljine. Radovi na izgradnji spomenika počeli su u proljeće 1951. godine, a završeni su u ljeto 1952. godine. Spomenik je svečano otvoren na Dan ustanka naroda i narodnosti BiH, 27. jula 1952. godine.
Izgled spomenika[uredi | uredi izvor]
Kompoziciju spomenika čine: bronzana statua borca prirodne veličine postavljena na kamenom stubu visokom 8 metara i reljef od bronze ugrađen u postolje Spomenika koji simbolizuje prelaz preko rijeke Save i zajedničku borbu partizana Vojvodine i istočne Bosne.
Postoji mišljenje da je ovaj spomenik u ovom položaju jer je okrenut prema Fruškoj gori i sličnom spomeniku na Iriškom Vencu, jer jedan drugog, navodno, pozivaju u zajedničku borbu.
Stanje spomen-groblja poslije rata u Bosni i Hercegovini[uredi | uredi izvor]
Početkom ratnih dejstava u Bosni i Hercegovini, spomen-groblje je zanemareno od strane lokalnih vlasti Ugljevika i Bijeljine. Ipak, mještani Donje Trnove preuzeli su na sebe brigu o kompleksu, i čuvanje sjećanja na žrtve NOR-a, tako da je spomen-groblje očuvano i nije pretrpjelo napade vandala, kao što je to bio slučaj u drugim mjestima, nakon pobjede nacionalističkih stranaka. Donacijom građana spomen-groblje je nakon rata i rekonstruisano. U isto vrijeme, uz veliki uticaj SPC, a naročito Vladike Zvorničko-tuzlanskog Vasilija, na ovo okupljalište pristalica NOP-a i groblje partizana raznih nacionalnosti, postavljen je i pravoslavni krst, čije je postavljanje nailazio na oprečne reakcije građana. Od 2009. godine krst više ne stoji na tom mjestu.
Ponovo se, kao i prije rata u Bosni, svakog 26. jula, veče pred proslavu Dana ustanka naroda i narodnosti BiH, na ovom mjestu okupljaju preživjeli borci, potomci ratnika i ostali poštovaoci NOP-a iz čitave regije, uz organizovane dolaske delegacija iz Vojvodine, da odaju počast žrtvama.
Ovaj lokalitet, naveden kao „Spomen kompleks u Donjoj Trnovi“, nalazi se na Listi peticija za proglašenje dobara nacionalnim spomenicima kod Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
|
Ovaj članak je deo članka o Spomenicima posvećenim Narodnooslobodilačkoj borbi 1941—1945.
|
- „Kad su Sremci krenuli sa te Fruške gore“
- Srem u Narodnooslobodilačkoj borbi 1941-1945
- Spisak spomenika NOB u Bosni i Hercegovini
Literatura[uredi | uredi izvor]
- „Donja Trnova — Monografija“; Boro Đurković, Milan Stevanović i Bojo Pantić; Donja Trnova, oktobar 1980. godine
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Radio televizija Republike Srpske: Dan pobjede nad fašizmom, 09.05.2011. (jezik: srpski)
- Spomen kompleks u Donjoj Trnovi na Listi peticija za proglašenje dobara nacionalnim spomenicima, Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika.[mrtva veza]
