Hidroelektrana Bočac 2

Hidroelektrana Bočac 2
Hidroelektrana Bočac 2
Osnovni podaci
Država	Republika Srpska, Bosna i Hercegovina
Najbliže naselje	Bočac kod Banje Luke
Reka	Vrbas
Početak izgradnje	2018.
Prva sinhronizacija	2018.
Podaci o jezeru
Stvara	Bočačko jezero
Zapremina	52,1 km³
Podaci o elektrani
Broj turbina	2
Tip	branska, akumulaciona
Instalisana snaga	8,76 MW. MW
Tip turbine	Francisova vertikalna
Godišnja proizvodnja	41,603 GWh

HE Bočac 2 ili u punom nazivi Mala hidroelektrana Bočac 2 (MHE Bočac 2) je pribransko postrojenje sa instalisanom snagom elektrane koje iznosi 8,76 MW, i očekivanom godišnjom proizvodnjaom od 41,6 GWh električne energije.

Izgrađena je na postojećoj brani kompenzacionog bazena HE Bočac. Izgradnja objekta trajala je od 20. jula 2015. godine do njenog puštanja u rad 20. avgusta 2018. godine. Novoizgrađena mala hidroelektrana „Bočac 2“ po svojim specifičnim karakteristikama predstavlja jedinstven objekat u okviru sistema Elektroprivrede Republike Srpske.

Položaj

HE Bočac 2 se nalazi na reci Vrbas sedam kilometara nizvodno od HE Bočac 1, koja je izgrađena 37 godina ranije.

Reka Vrbas

Reka Vrbas čiji sliv se nalazi u zapadnom delu Bosne i Hercegovine, na teritoriji opština Gornji Vakuf, Bugojno, Donji Vakuf, Jajce, Banja Luka (grad), Laktaši, Srbac i Gradiška, u kojima živi preko 500.000 stanovnika.

Na celokupnom svom toku, Vrbas je stvorio idealne uslove za razvoj biodiverziteta. Litice kanjona Vrbasa su dom orlovima, sokolovima i jastrebovima. Njegovim zelenim vodama plivaju lipljen, pastrmka i mladica, što je svrstava u jednu od najatraktivnijih za ribolovni turizam.

Geografske karakteristike

Sliv reke Vrbas, koja jednim delom teče kroz Federaciju BiH, a drugim delom kroz Republiku Srpsku

Reka Vrbas izvire ispod planine Zec (planina kod Fojnice) i nakon 235 km dugog toka uliva se u reku Savu kod Srpca, na 96 m nadmorske visine. Na svom putu od izvora do ušća rteka Vrbas svojom vooodom usekla je kompozitnu dolinu, prolazeći kroz Skopljansku kotlinu, Vinačku klisuru, Jajačku kotlinu, kanjonsku dolinu Tijesno, Banjalučku kotlinu i Lijevče polje.

Na svom toku ona stvara tri karakteristične celine, u:

• gornjem toku od izvora do Jajca reka Vrbas je tipična planinska reka s mnogo brzaka i slapova,
• srednjem toku, od Jajca do Banje Luke, reka Vrbas je sa naglašenim padom korita kao probojnica formira duboki krečnjački kanjon,
• donjem toku, od Banje Luke do ušća, reka Vrbas ima karakteristike tipične ravničarske reka.

Pre Banje Luke, Vrbas prolazi kroz kanjon i brojne klisure, koji su zaštićeni Zakonom o zaštiti prirodnih vrijednosti iz 1955. godine. Teče kroz: Skopljansku kotlinu, Vinačku klisuru, Jajačku kotlinu, kanjonsku dolinu Tijesno, Banjalučku kotlinu a donjim tokom preko svoje makroplavine Lijevče polje.

Jedna od klisura reke Vrbas

Sliv

Sliv reke Vrbasa koji ima površinu oko 6.386 km² je izduženog oblika dužine 150 km i prosečne širine 70 km. Prosečna nadmorska visina sliva je 690 m.n.v., a najviša tačka u slivu je na oko 2.100 m.n.v.

Prosečne godišnje padavine u podrućju sliva kreću se odo oko 800 l/m2 pri ušću Vrbasa u Savu do oko 1500 l/m2 na južnom delu sliva.

Prosečno višegodišnje oticanje sa sliva reke Vrbasa iznosi oko 132 m³/s. Prosečno specifično oticanje iznosi oko 20,7 l/s/km².

Pored reke Vrbas njen sliv čine i:

• 36 direktne pritoke duže od 10 kilometara, među kojima su najznačajnije reke Pliva, Ugar, Crna rijeka i Vrbanja,

• mnogobrojne manje pritoke u gornjem toku, reke: Desna, Tušnica, Trnovača, Kruščica, Bistrica, Bunta, Vileški potok (Vileška rijeka), Vesočnica, Poričnica, Vitina (Vitinska rijeka), Duboka, Prusačka i Oboračka rijeka i Semešnica.

Hidroenergatski potencijal

• Prosječan pad glavnog toka reke Vrbas je 6 m/km, što ga čini atraktivnim za hidroenergetsko korišćenje. *Prosečna nadmorska visina je oko 690 m.n.m.
• Prosečne godišnje padavine kreću se odo oko 800 l/m² na ušću Vrbasa u Savu do oko 1.500 l/m² na južnom delu sliva.
• Prosečno višegodišnje oticanje sa sliva reke Vrbasa iznosi oko 132 m³/s.
• Prosečno specifično oticanje iznosi oko 20,7 l/s/km².
• Prosečni koeficijent oticaja je oko 0,59.
• Režim toka vode u slivu reke Vrbas je neravnomeran.
• Minimalni proticaji padaju na oko 22-23% od prosečnog višegodišnjeg proticaja.
• Ekstremno i do 10% na Vrbasu kod Gornjeg Vakufa i na ušću Vrbanje.
• Maksimalni proticaji su od pet puta veći od srednjih višegodišnjih proticaja.
• Velike vode pojavljuju se u periodu mart-maj, a najizraženije su u aprilu.
• Malovodni periodi se javljaju u periodu avgust-septembar, sa minimalnim proticajem u avgustu.

Tehničke karakteristike

Hidroelektrana „Bočac 2“ je izgrađena tako da zadovoljava savremene trendove i tehnološka dostignuća koja se danas primenjuju u svetu. Ugrađena oprema proizvedena je od strane renomiranih svjetskih proizvođača ki ispunjava evropske i svetske standarde, kako u delu efikasnosti, tako i delu zaštite na radu i zaštite životne sredine.

HE „Bočac 2“ ugrađena su dva kapsulna agregata, svaki od njih težak 55 tona i snage 5 MW, koji su danas među prvim agregatima ovog tipa ugrađenim na području bivše Jugoslavije.

Mašinska zgrada sa 2 agregata instalisanog protoka od 55 m³/s je locirana u levom boku profila. Prema predloženom rešenju sistem ima srednju godišnju proizvodnju energije od 41,603 GWh pri srednjoj snazi 4,746 MW.

Osnovni tehnički podaci

Naziv elektrane	MHE Bočac 2
Tip elektrane	Pribransko, protočna
Početak rada	28. septembar 2018. godine
Način upravljanjenj	Automatski/SCADA sistem
Tip turbine i proizvođač	Horizontalna kaplanova, ECOBulb, Andritz Hydro
Tip generatora i proizvođač	Sinhroni, sa trajnim magnetima, Andritz Hydro
Nivoi napona mreže na koju su priključeni objekti i postrojenja	[kV]	35
Broj agregata/blokova	kom	2
Nominalna prividna snaga na generatorimana prividna snaga na generatorima	[MVA]	I= 4,995; II=4,995; I+II=9,990;
Nominalna aktivna snaga na generatorima	[MW]	I= 4,995; II=4,995; I+II=9,990;
Normalni faktor snage	cos φ	1
Maksimalna reaktivna snaga agregata	[MVAr]	2,2
Minimalna snaga agregata	[MW]	0,90
Godišnja proizvodnja elektrane na pragu (ostvarena prosečna desetogodišnja zaključno sa poslednjom punom godinom)	[MWh]	41.603 planirana proizvodnja
Ukupni stepen korisnosti	[%]	88,5
Nazivna snaga transformatora	[MVA]	10
Sopstvena potrošnja iz branše (ostvareni prosek desetogodišnjice zaključno sa poslednjom punom godinom)	[MWh]	190 planirana
Potrošnja iz mreže (postignuti prosečan desetogodišnji period zaključno sa poslednjom punom godinom)	[MWh]	15 planirana
Instalirani protok agregata (hidroelektrane)	[m3/s]	110 (2 h 55)
Energija dobijena od 1[m3] vode	[kWh]	0,0276
Količina vode za 1 [kWh] energije	[m3]	36,159
Ekoliški prikvatljiv protok	[m3/s]	17 ranije poslato
Tip akumulacije	Veštačka sa dnevnim nivelisanjem
Ukupna zapremina akumulacije	[106 m³]	2,31 na koti 227,80
Korisna zapremina akumulacije	[106 m³]	2
Mrtav prostor akumulacije	[106 m³]	0,31 na koti 223,00
Energetska vrednost akumulacije za maksimalni radni nivo	[MWh]	51,66
Energetnska vredniost akumulacije za minimalni radni nivo	[MWh]	2,22
Radni nivo
*maksimalni	[m.n.m.]	227,80
*minimalni	[m.n.m.]224,30
Nivo donje vode	[m.n.m.]	216,71
Maksimalni bruto pad	[m.n.m.][m]	[m.n.m.]11,09
Kapacitet organa za evakuaciju vode	[m.n.m.][m3/s]	[m.n.m.]1500
Dimenzije cevovoda (unela)	[m.n.m.][m,D,Q]	[m.n.m.]2x(18,2[m];5,5[m]; 55 m³/s)
Dimenzije kanala	[m.n.m.][m,Q]	[m.n.m.]2x(35,5[m], 55 [m3/s])

Spoljašnje veze

• Hidroenergetski potencijal RS
• Razvojni planovi preduzeća "Hidroelektrane na Vrbasu" a.d. Mrkonjić Grad vezani su prvenstveno za hidroenergetsko iskorišćenje sliva rijeke Vrbas nizvodno od postrojenja HE „Bočac". Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. novembar 2021)