Čip (Mađarska)
| Čip (Mađarska) mađ. Szigetcsép | |
|---|---|
.JPG) | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Mađarska |
| Region | Centralna Mađarska |
| Županija | Pešta (županija) |
| Srez | Srpski Kovin |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 2.343 |
| — gustina | 128,74 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 47° 15′ 54″ S; 18° 58′ 06″ I / 47.26507° S; 18.96828° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 18,20 km2 |
  Čip (Mađarska) Čip (Mađarska) na karti Mađarske | |
| Poštanski broj | 2317 |
| Pozivni broj | 24 |
Čip (mađ. Szigetcsép) je selo u Mađarskoj, u Peštanskoj županiji. Čip potpada pod Srpskokovinski okrug.
Čip je važan kao jedno od 20-ak mesta u Mađarskoj sa postojećom srpskom manjinskom samoupravom. U selu postoji Srpska pravoslavna crkva.
Prirodne odlike[uredi | uredi izvor]
Čip se nalazi u severnoj Mađarskoj. Naselje je položeno na istoimenom Čepelskom ostrvu, velikoj adi Dunava, neposredno južno od Budimpešte. Veličina seoskog atara je 18,20 km2.
Istorija Srba u mestu[uredi | uredi izvor]
Srbi su u naselju prisutni još od srednjeg veka, ali je njihov broj posebno narastao posle Velike seobe.
Zapisan je 1826. godine kao mesni paroh, pop Atanasije Ostojić.[1]
Po državnom šematizmu pravoslavnog klira u Ugarskoj iz 1846. godine u Čipu ("Csep")je bilo 258 pravoslavaca. Mesno pravoslavno parohijsko zvanje je iz 1768. godine od kada se vode i crkvene matrikule. Paroh je tada pop Vasilije Janković, školski direktor pop Pavle Ristić paroh iz Srpskog Kovina.[2]
Na mestu prvobitne srpske pravoslavne crkve sa početka 18. veka podignuta je sadašnja - 1777. godine. Posvećena je Sv. Stefanu Dečanskom, a ikonostas je od 1907. godine.[3] Zvonik je prizidan 1815. godine. Pravoslavne matrikule su zavedene 1779. godine. Pominje se 1801. godine među pretplatnicima pop Jovan Dotić paroh mesni.
Broj stanovnika Srba u Čipu je u 19. veku porastao. Tako je 1847. godine bilo 203, dve decenije kasnije 1867. godine - 258 duša.[4]
Hram je obnovljen i osvećen 1897-1898. godine. Hram je posle dugogodišnjeg opadanja obnovio paroh Jovan Bešlić. Besedu izgovorenu na osvećenju obnovljenog hrama od strane budimskog protoprezvitera Kornela Čupića, maja meseca te godine, objavilo je crkveno glasilo "Srpski sion" 1898. godine. Ikonostas je rađen 1907. godine. Paroh u Čipu je 1856. godine bio pop Jovan Boljarić, kada se javlja kao prenumerant jedne strane knjige prevedene na srpski jezik. Uz njega su pretplatnici bili i zemljedelci Ilija Hajdžan i Gavril Ostojić.[5]Sledeće 1857. godine opet se javljaju kupci srpske knjige koju je napisao Bečejac učitelj. Bili su to žitelji Čipa: pop Jovan Voljarić paroh i skupljač, Miloš Ašaban knez, Živko Hajdžan mesni školski nadziratelj i Gavra Ostojić zemljedelac.[6] Pop Timotije Mihaldžić je bio paroh u Čipu oko 1860. godine[7] < Godine 1905. Čip je velika opština u Srpsko-kovinskom srezu. Tu živi 1215 stanovnika u 260 domova, Nemci dominiraju. Srba je malo; ima 284 pravoslavne duše (ili 23%) sa 64 kuće. Od srpskih javnih zdanja pominju se pravoslavna crkva i narodna škola. selo je povezano sa svetom preko pošte i željezničke stanice.[8]
U mestu je početkom 20. veka srpska crkvena opština, skupština je redovna pod predsedništvom Svetozara Subotina. Mestu pripada kao parohijska filijala Sigetsentmarton. Crkva je 1905. godine, spolja u dobrom a iznutra u lošem stanju. Ima srpsko pravoslavno groblje. Pravoslavna parohija je šeste klase, ima parohijski dom i parohijsku sesiju od 36 kj. zemlje.Petar Pavlović je kao prvu parohiju dobio da u njoj administrira upravo u Čipu krajem 1905. godine. Sledeći paroh je bio jedan kaluđer Vićentije Sebišanović jeromonah, rodom iz Vognja u Sremu.[9]
Još 1745. godine opština Čip je izdvajala godišnje po 5 f. za izdržavanje srpske škole.[10] Zabeležen je 1846. godine u mesnoj školi učitelj Georgije Bošnjak sa 22 učenika.[11] Postavljen je 1867. godine za učitelja sa kvalifikacijama u Čipu, Miloš Pavlović. Opština Čip je priložila za učiteljski fond 27 f. te godine. Umro je 1868. godine učitelj Georgije Tošković rodom iz Srpskog Almaša. Tošković je počeo karijeru u Čipu, na Čepeljskom ostrvu oko 1825. godine, i dobrim se pokazao za pet godina službe, i radio bi i dalje da ga nisu kada se pročuo, "preoteli" Srbi Komoranci. Posle mađarske revolucije vratio se u Čip i još nekoliko godina decu učio.[12] Učitelj Grigorije Tošković je 1868. godine u Čipu, srpskom selu na Čepeljskom ostrvu. Zanimljiva je i bogata naturalna ponuda učitelju koji je biran za čipsku školu 1881. godine. Prema stečaju učitelj je očekivao da dobije: osnovna godišnja plata 60 f, 18 merova raži, skoro 13 jutara oranice, ogrev, 25 funti govedine, 25 funti soli, 25 funti slanine, šest funti lojanih sveća, 50 holbi pasulja, 100 pirtli, četiri "kolska reda u vodenicu" i stan sa baštom. Bila je do zamisao i računica potpisanog garanta, predsednika crkvenog Živka Hajdžana.[13] Stečaj za srpskog učitelja raspisan je i 1898. godine u leto. Ponuđena mu je godišnja plata 132 f. plus i eparhijskog potpornog školskog fonda još u novcu - 70 f. Eugen Dumča slavni gradonačelnik Sentandreje setio se srpske narodne škole u Čipu i poslao joj 200 k na dar, 1900. godine.[14] Vladimir Radosavljević je 1900. godine bio privremeni čipovski učitelj, dok ne okonča ispite u Somborskoj preparandiji. Renoviranje škole izvršeno 1903. godine, izmenjen krov i prozori. Srpska narodna škola ima 1905. godine jedno zdanje. Školski upravitelj je Lavrentije Tomić. Učiteljica u Čipu je Sofija Stanković rodom iz Sombora, služi tu devet godina. Redovnu nastavu je pratilo 22 đaka, a u nedeljnu školu išlo devet učenika starijeg uzrasta.[9] Godine 1909. učitelj je tu Žarko Čičovački. Predstojala je 1912. godine gradnja novog školskog zdanja.
Posle Prvog svetskog rata veći deo Srba se iselio u srpske delove novoformirane Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Početkom 21. veka u Čipu je srpska pravoslavna crkva posvećena Sv. Stefanu Dečanskom. Nalazi se u centru sela, građena od opeke i kamena. Srpsko pravoslavno groblje u mestu u severnom delu naselja kod puta za Kovin i Tukulju, neposredno pored hrama. Dobro je uređeno i ograđeno, a deo površine je sada oranica. Najstariji se spomenik iz 1838. godine, a izbrojano ih je 238 komada. Tu se nalazi i mrtvačnica.[15]
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Većinsko stanovništvo u Čipu su Mađari, a manjine su Srbi i Nemci.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Serbski letopisi", Budim 1826. godine
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ..."Buda 1846.
- ^ "Nin", specijalni dodatak Dinka Davidova, Beograd 1990. godine
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1872. godine
- ^ "Eremit u Rusiji", prevod, Novi Sad 1856. godine
- ^ Ilija Popović: "Dva duha i Vuk Branković", Zemun 1857. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1895. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ a b Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1886. godine
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius...
- ^ "Školski list", Novi Sad 1868. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1881. godine
- ^ "srpski sion", Karlovci 1900. godine
- ^ Srpski institut, internet baza podataka, Budimpešta
