Jovan Stejić
| Jovan Stejić | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1803. |
| Mesto rođenja | Arad, Habzburška monarhija |
| Datum smrti | 1853. |
| Mesto smrti | Beograd, Kneževina Srbija |
| Prebivalište | Srbija |
| Nacionalnost | Srbin |
| Naučni rad | |
| Polje | Organizacija zdravstvene službe |
| Poznat po | Medicinskim i književnim delima, zbog kojih je došao u sukob sa Vukom Karadžićem |
| Lični lekar kneza Miloša Obrenovića | |
Jovan Stejić (Arad, 1803 — Beograd, 1853) bio je prvi Srbin svršeni doktor medicine, koji je iz Habzburške monarhije došao da radi u obnovljenu Srbiju. Bio je tvorac srpske medicinske terminologije, prvi srpski antropolog, glavni sekretar Državnog sovjeta, borac za reformu srpskog jezika i pravopisa, borac za prava pojedinca i građanina. Kao pripadnik prve generacije srpske stvaralačke inteligencije svoje znanje i trud uložio je u kulturno prosvećivanje Srba i izgradnju moderne srpske države u prvoj polovini 19. veka. Zajedno sa dr Karlom Pacekom jedan je osnivača srpskog građanskog saniteta i 1831. izdavač prvog medicinskog spisa u Srbiji.[1]
Život[uredi | uredi izvor]
Jovan Stejić rođen je u Aradu 1803. godine. Nakon što je dobio stipendiju Save Tekelije, školovao se u Segedinu gde je završio srednje obrazovanje. Medicinski fakultet studirao je u Pešti. Doktorirao je u Beču 1829. godine.[2]
Kako ga je pri kraju studija medicine stipendirao gospodar Jevrem Obrenović, dr Jovan Stejić je po povratku u Srbiju prvo došao kod njega u Šabac 1829. godine.[3] U Kragujevac je otišao 1830. godine, nakon što ga je Knez Miloš predložio za svog ličnog lekara i vaspitača svojih sinova Milana i Mihajla. Ovu dužnost obavljao je od 1830. do 1832. godine.[4] Posle njega je ovu dužnost obavljao lekar Nestor Mesarović koji je studije medicine završio u Pešti 1828. godine.[5][6]
Doktor Stejić je nakon štampanje svog prvog originalnog spisa, u kome je koristio moderno slobodoumno razmišljanje, „Sabor istine i pouke“, odstupio od novoprihvaćenog Vukovog pravopisa. Knezu Milošu se, na takav način Stejićevog pisanja, sa žalbom obratio Vuk Karadžić pismom u kom je naveo: „Taj spis je opasniji za Vas od proklamacije Čarapića i učitelja Mije.“ Stejić je prihvatio Vukovo pismo, ali je odbijao da se u pismo unose crkveno–slovenske reči a ortografija koju je napisao praktično je onemogućila uvođenje Vukovog pisma sve do 1868. godine.
Uvređen ovim postupkom Vuka Karadžića, dr Stejić je napustio Srbiju 1832. godine i prešao u Zemun gde se osam godina bavio privatnom lekarskom praksom. Povremeno je dolazio da pomaže dr Kunibertu u lečenju Miloševe porodice. Dok je živeo u Zemunu javlja se 1837. godine kao saradnik Tirolovog kalendara "Uranije".[7]
Konačno se vratio se u Srbiju 1840, nakon Miloševog proterivanja, kada je postavljen za šefa građanskog saniteta[8] (u Popečiteljstvu vnutrenih dela), a 25. juna 1845. godine i za glavnog sekretara Državnog sovjeta.[9] Ovu dužnost obavljao je sve do svoje smrti 1853. godine.[10]
Doktor Stejić je po povratku u Srbiju, u Beogradu 1845. godine podigao kuću sa elegantnim doksatom u Makedonskoj 21 u kojoj je živeo sa porodicom. Ova kuća u sebi skriva jednu suprotnost koja nije poznata i mnogim beograđanima. Naime, Stejić koji je za života bio zakleti naučnik i prosvetitelj, vrlo kritičan prema religiji, nije mogao ni da pretpostavi da će naslednici 1930. godine, njegovu kuću prodati beogradskim isusovcima, koji su je pretvorili u manastir. U ovom manastiru i danas živi troje isusovaca. [11]
Delo[uredi | uredi izvor]
Srbija je 1829. imala pet lekara. Pored Jovana Stejića, ovu petorku činili su Bartolome Silvestar Kunibert,[12] Đorđe Novaković iz Jagodine, Gligorije Ribakov, Rus koji je radio u Požarevcu (koji se izgovarao da je izgubio diplomu) i nepoznati turski lekar u Čačku. Među ovim lekarima, Jovan Stejić se isticao jer je bio ličnost izuzetnog kvaliteta. Te svoje sposobnosti, ne samo kao lekar već i kao književnika, ispoljio je kroz stvaranje srpskog lekarskog kadra, raznovrsne kulturne, zdravstvene i društvene delatnosti.
Zajedno sa Karlom Pacekom jedan je osnivača srpskog građanskog saniteta i 1831. izdavač prvog medicinskog spisa u Srbiji (Poučenije za lečenje bolesti holere).
Takođe je među prvima u Srbiji bio zagovarnik ideje o makrobiotičkom načinu ishrane i života. Preveo je sa nemačkog jezika knjigu „ Makroviotika, ili nauka o produženju života čovečeskog. Nije štamparska greška, jer je dr Stejić tako izgovarao reč makrobiotika.[13]
Jovan Stejić se može smatrati i pionirom transfuziologije o čemu govori citat doktor Budimir Pavlović, kustosa Muzeja medicine Srpskog lekarskog društva u Beogradu,
| „ | U knjizi pod nazivom „Makroviotika”. Jovan Stejić, je razmatrao šta bi se desilo kada bi se u telo starca ubrizgala krv mladića. Knjiga je iz 1856. godine, iz doba kada se u Evropi ni izdaleka nije razmišljalo o transfuziji, tako da to smatramo pretečom priče o transfuziji, koja je krenula da se primenjuje tek za vreme Prvog svetskog rata. | ” |
Objavljena dela[uredi | uredi izvor]
Književni rad dr Jovan Stejić na polju telesne i duhovne higijene može se upoznati kroz neke od naslova:[14]
- Makroviotika ili Nauka o produženію života čovečeskog, Stejićev prevod sa dodacima, dela autora Hristova Vilhelma Hufelanda (Beč, Tipografija kongregacija Mahitarista 1826)
- Mudra izrečenija iz raznih pisaca (1835),
- Umotvorine različitosti (1839),
- Šta treba jesti i piti (1842),
- O državi, iz Veberovog Demokrita (1847),
- Evropa, iz državnog rečnika Roteka i Velkera (1849),
- Kritika na Vukov prevod Novog Zavjeta (1850),
- Antropologija ili nauka o čoveku (1853),
- Predlog za Srbski riječnik i Srbsku gramatiku (1866),
- Domaći lekar i pravila za bolesnike 3. izdanje Beograd (1870).
- Zabave za razum i srce i drugo
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Prva strana četvrte knjige Zabave za razum i srce (1836) -
Prva strana Novog priloga za duševnu zabavu (1839) -
Kuća Jovana Stejića, Makedonska 23, danas Crkva Svetog Petra u Beogradu
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Ružić Z. Nedeljković R, et al. Istorija zdravstvene kulture Kragujevca i njen uticaj na savremenu zdravstvenu zaštitu ovog područja. Med Čas 1998; 1–2: 40–9.
- ^ Mihailović V. Prvi diplomirani lekari u obnovljenoj Srbiji. Srp Arh Celok Lek 1937; 128–43.
- ^ Vreme", Beograd 1941. godine
- ^ Stanojević V. Šabac i Podrinje u istoriji srpske medicine u devetnaestom veku. Srp Arh Celok Lek 1958; 399–403.
- ^ Brana Dimitrijević: Mostovi Vase Pelagića, pristupljeno 6. avgusta 2017.
- ^ Srpski biografski rečnik, tom 6, 2014. godine, strana 376.
- ^ "Vreme", Beograd 1937. godine
- ^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 1931. godine
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1910. godine
- ^ Arhiva. Kragujevac: Medicinski fakultet univerziteta u Kragujevcu, Kragujevac, 2012.
- ^ Nenad Novak Stefanović, Jedna kuća jedna priča, Manastir u centru grada, Politika on lajn, 25.12.2010.[1]
- ^ Dušan T. Bataković, Pogovor, u Dr. Bartolomeo Kunibert, Srpski ustanak i prva vladavina Miloša Obrenovića 1804-1850, Knjiga druga, Prosveta, Beograd 1988. pp. 311-328.
- ^ Hufeland K. V. (prevod i uređenje Stejić J). Makroviotika ili Nauka o produženію života čovečeskog Period: Beč, 1826
- ^ Arhiva Muzeja zdravstvene kulture. Kragujevac: Klinički centar „Kragujevac“, 2012.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
