Njasviški zamak

Arhitektonski, stambeni i kulturni kompleks porodice Radzivilj u Njasvižu
Nяsvі́žskі zamak
Arhitektonski, stambeni i kulturni kompleks porodice Radzivilj u Njasvižu; Nяsvі́žskі zamak
Svetska baština Uneska
Mesto	Belorusija
Koordinate	53° 13′ 22″ S; 26° 41′ 30″ I / 53.222878° S; 26.691736° I
Kriterijumi	Prirodno dobro: ii, iv, vi
Referenca	1196
Upis	2005 (-1976. sednica)
Ugroženost	ne
Veb-sajt	niasvizh.by

Njasviški zamak (blr. Нясвіжскі замак, rus. Несвижский замок, polj. Zamek w Nieświeżu, litv. Nesvyžiaus pilis) plemićke porodice Radzivilj u beloruskom gradu Njasvižu je izvrstan primer srednjoevropskog zamka iz 17. veka, građenog u renesansnom i baroknom stilu koji su se savršeno uklopili stvorivši znamenit spomenik koji je snažno uticao na arhitekturu šireg područja. Od 2005. godine dolazi na UNESKO-v spisak mesta Svetske baštine u Evropi.^[1]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Njasviški zamak

Njasviški zamak na karti Belorusije

Gradnju dvorca započeo je vojvoda poljsko-litvanske unije, Mikolaj Krištof Radzivilj, 1584. godine, čije je vojvodstvo bilo najbogatije i najuticajnije u kraljevstvu. Gradnja je potrajala 20 godina u renesansnom stilu.^[2]

Godine 1706, tokom Velikog severnog rata, švedski kralj Karl XII zauzeo je dvorac i znatno ga oštetio. Od tada više nije imao odbrambenu funkciju, a u 18. veku porodica Radivilj ga je obnovila u današnjem baroknom izgledu zahvaljujući nemačkim i italijanskim arhitektama.

Grad s dvorcem pripojen je 1722. godine Ruskom carstvu. Napoleon je 1807. stvorio Varšavsko vojvodstvo, ali i posede porodice Radzivilj koji su 1865. godine ponovno dobili i Njasviški zamak. Kraljević Antoni Radzivilj je u periodu 1881–1886. godine obnovio stambeni deo zamka i proširio park, 90 hektara, s engleskim parkom.

Sporazumom Hitler-Staljin iz 1939. godine, Njasviž je pripao Sovjetskom Savezu i svi plemićki posedi su nacionalizovani. Njasviški zamak je služio kao sanatorijum, a park je propadao, sve do 1994. godine kada ga je novoosnovana Republika Belorusija zaštitila kao nacionalni spomenik kulture. Godine 2002. gornje spratove je zahvatio požar i još uvek traje opsežna obnova celog kompleksa. Uprkos delimičnoj obnovi, kompleks je 2005. godine upisan na UNESKO-v spisak Svetske baštine u Evropi.^[1]

Odlike[uredi | uredi izvor]

Porodica Radzivilj, koja je gradila zamak u Njasvižu od 16. veka do 1939. godine, dala je mnoge važne osobe u evropskoj istoriji i kulturi. Zahvaljujući njima grad Njasviž je postao jako uticajan u nauci, umetnosti, obrtima i arhitekturi. Kompleks se sastoji od stambenog zamka, crkve-mauzoleja Tela Hristova (Corpus Christi) i deset zgrada koje su spojene kao celina oko šestostranog dvorišta. Crkva je spojena s dvorcem branom preko jarka koji je služio kao mauzolej porodice Radzivilj. Tu se nalaze 72 jednostavna sanduka od breze s reljefom poljskog državnog grba na poklopcu.

Crkva Tela Hristova (1587–1593) jedna je od najranijih jezuitskih crkvi na svetu i prva barokna građevina u Uniji Poljske i Litvanije i uopše Istočnoj Evropi. Dizajnirao ju je italijanski arhitekta Đanmarija Bernardoni (1541–1605) po uzoru na prvu jezuitsku crkvu, Il Gesu u Rimu. Ova bazilika, pored baroknog pročelja, ima i baroknu kupolu, kasnobarokne freske (izvedene 1760-ih) i oltar Svetog Krsta koji su izveli mletački vajari 1583. godine.

Zamak i crkva s kupolom i krstom su postale važan prototip prema kom se razvijala arhitektura u celoj središnjoj Evropi, a posebno u Belorusiji, Poljskoj, Litvaniji i Rusiji.

Engleski park Njasviškog dvorca iz 19. veka je, svojom veličinom od preko 1 km², jedan od najvećih u Evropi.