Ćipur
Ćipur | |
|---|---|
 Dvorska crkva na Ćipuru iz 1886. godine, sa ostacima Manastira Crnojevića | |
| Administrativni podaci | |
| Grad | Cetinje |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 23′ 13″ S; 18° 55′ 25″ I / 42.38689° S; 18.92353° I |
.svg)  Ćipur Ćipur na karti sveta | |
Ćipur je lokalitet u Cetinju na koji je krajem 15. veka gospodar Zete Ivana Crnojevića, posle turskih osvajačkih pohoda, premestio sedište države. Na Ćipuru je početkom 1482. godine podigao sebi dvor, a dve godine kasnije i manastir, što je formalno označilo osnivanje grada Cetinja. Manastir je porušen krajem 17. veka, a godine 1890. kralj Nikola je, za potrebe dvorskih verskih ceremonija, na tom mestu sagradio dvorsku crkvu posvećenu Rođenju Bogorodice.
Na Ćipuru se danas nalazi Dvorska crkva sa ostacima Manastira Crnojevića..[1]
Lokacija[uredi | uredi izvor]
Lokalitet Ćipur nalazi se u najužem istorijskom jezgru Cetinja, između Njegoševe Biljarde i sadašnjeg Cetinjskog manastira[1]
Ime[uredi | uredi izvor]
Naziv „Ćipur” potiče od grčke reči „kupria” (grč. Κήπος) i znači vrt ili bašta.[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Krajem 15. veka osvajački pohodi Turaka primorali gospodara Zete Ivana Crnojevića da sedište države iz utvrđenog grada Žabljaka premesti najpre na Obod, a zatim u Cetinjsko polje. Na Ćipuru je početkom 1482. godine podigao sebi dvor, a dve godine kasnije i manastir, što je formalno označilo osnivanje grada Cetinja.[2]
Znamenitosti na Ćipuru[uredi | uredi izvor]
Manastir Crnojevića (stari Cetinjski manastir)[uredi | uredi izvor]
Kada je, pod napadom turske vojske 1478. godine, pala njegova prestonica Žabljak, Ivan Crnojević se našao u izgnanstvu u Italiji gde se u Ankoni, pred božanskim likom Bogorodice zavetovao da će, ako se ikad vrati u domovinu, podići hram u njenu čast. Svoj zavet je ispunio čim se vratio iz Italije, 1481. godine, i za kratko vreme ivicom Lovćenskog polja stvorio prestonicu. Na Ćipuru je početkom 1482. godine podigao sebi dvor, a dve godine kasnije i manastir, u koji je smestio Zetsku mitropoliju. U okviru manastirskog kompleksa nalazila se crkva posvećena Rođenju Bogorodice. Ovo je formalno označilo osnivanje grada Cetinja. U kraćoj verziji Povelje o osnivanju ove svoje zadužbine Ivan Crnojević kaže:
| „ | ... I sazdah hram na mjestu zvanom Cetinje, u slavu i hvalu gospođe matere Božje, u ime njenog roždenstva i manastir pri njoj stvorih za upokojenje misli, ali i mitropolija zetska da bude tu ako bude po volji milostivoj gospođi. (Godine 1482., pisa se mjeseca januara 4. dan na Rijeci...) | ” |
Najvjerovatnije je Cetinjski manastir od 1493. godine postao stecište štamparskih majstora, a predpostavlja se da je u jednom periodu i Štamparija Crnojevića radila u jednoj od zgrada manastirskog kompleksa. Manastir je 1496. godine bio napušten, kada je Đurađ Crnojević sa porodicom, kaluđerima i 60 konjanika napustio Cetinje i krenuo ka Budvi, a kasnije u Mletke. Život u Manastiru obnovljen je pola veka kasnije. Cetinjski manastir je srušen 1692. godine, za vreme Morejskog rata (1684 - 1699), u eksploziji koju su, napuštajući Cetinje, podmetnuli Mlečani, kako bi pobili turske komandante.[2] Devet godina posle rušenja Manastira Crnojevića, 1701. godine, vladika Danilo Petrović je podigao novi manastir, današnji Cetinjski manastir, nedaleko od starog na ruševinama dvorca Ivana Crnojevića.[3]
Dvorska crkva[uredi | uredi izvor]
Godine 1890. na mestu nekadašnjeg manastira tadašnji vladar Crne Gore Nikola I Petrović Njegoš, za potrebe dvorskih verskih ceremonija, podigao je Dvorsku crkvu, takoće posvećenu Rođenju Bogorodice. Krajem 80-ih godina 20. veka izvršena su arheološka iskopavanja na lokalitetu Ćipur i tada su otkopani i konzervirani stari temelji manastirskog kompleksa Crnojevića. Originalni stubovi i kapiteli dislocirani su sa lokaliteta i uvršteni u stalnu postavku tada novoosnovanog Istorijskog muzeja, a na njihovo mesto su postavljene kopije koje se mogu i danas videti.[4]
U blizini crkve se nalazio "brijest" pod kojim je knez Nikola delio pravdu. Kasnije se na tom mestu nalazio spomenik poginulima za ujedinjenje Crne Gore i Srbije na Badnji dan 1918..[5]
Ličnosti sahranjene u Dvorskoj crkvi[uredi | uredi izvor]
Godine 1989. iz ruske crkve u San Remu su na Ćipur preneti posmrtni ostaci crnogorskog kralja Nikole i kraljice Milene.[6] Zajedno sa zemnim ostacim crnogorskog vladarskog para preneti su i posmrtni ostaci njihovih ćerki, crnogorskih princeza Ksenije (prvobitno sahranjene u ruskoj pravoslavnoj crkvi u Kanu) i Vjere. Sahranjeni su u Dvorskoj crkvi 1. oktobra 1989. godine.[7]
Prilikom arheoloških iskopavanja 1986. godine ispod Dvorske crkve pronađen je grob iz 15. veka. U grobu, koji se nalazio u naosu crkve, građenom identično kao i grobnice mnogih srednjovekovnih vladara, pronađen je kovčežić luksuzne izrade sa, kako se pretpostavljalo, zemnim ostacima gospodara Zete Ivana Crnojevića. Kovčežić je, zatvoren, prenesen u Zavod za zaštitu spomenika. Postojao je dogovor rukovodilaca Crne Gore i Cetinja da se zemni ostaci Ivana Crnojevića vrate na mesto gde su nađeni kada se završi prenos ostataka kralja Nikole i kraljice Milene u Crnu Goru 1989. godine. Svečani čin, uz odgovarjući verski obred, planiran je za maj 1990. godine, kada se navršavalo 500 godina od upokojenja prvog gospodara Crne Gore.[8]. Međutim, umesto inhumacije, zemni ostaci Ivana Crnojevića su „iz bezbednosnih razloga” pohranjeni u trezor Službe društvenog knjigovodstva. Posle petnaest godina provedenih u trezoru, kovčežić sa kostima prenešen je u depo Narodnog muzeja Crne Gore.[9] Zemni ostaci gospodara srednjovjekovne države Zete, prvog gospodara Crne Gore i osnivača Cetinja Ivana Crnojevića prenešeni su u obnovljenu grobnicu u Dvorskoj crkvi na Ćipuru 2010. godine, gde se i danas nalaze.[10]
- Ličnosti sahranjene u Dvorskoj crkvi na Ćipuru
-
-
-
-
-
.jpg)
Kulturno dobro[uredi | uredi izvor]
Odlukom br. 01-738/1 od 3. jula 1961. godine crkva na Ćipuru je proglašena kulturnim dobrom. Stupanjem na snagu novog statuta Narodnog muzeja Crne Gore 2012. godine ušla je u sastav Istorijskog muzeja Crne Gore. Zajedno sa konzerviranim temeljima starog manastira Prečiste Bogorodice danas predstavljaju integralnu arhitektonsku celinu i izuzetnu turističku atrakciju.[6] Kompleks Dvorske crkva sa arheološkim ostacima manastirskog kompleksa Crnojevića je jedan od brojnih zaštićenih objekata u Istorijskom jezgru Cetinja, koje je kao spomenička celina kandidat za upis na listu Svetske baštine Uneska.[2]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Ulaz u Dvorsku crkvu -
Replike stubova Manastira Crnojevića, koji se nekada nalazio na ovom mestu -
Pogled iz crkvenog dvorišta na Dvorac Kralja Nikole -
Crkva, ostaci manastira i dvorac
Vidi još:[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Istorijski leksikon Crne Gore 2006
- ^ a b v g Petanović, Z. (17. 8. 2014). „Dvorska crkva na Ćipuru, na Cetinju – zavjet prvog gospodara Crne Gore”. Zvanični veb-sajt. PRAVOSLAVNA MITROPOLIJA CRNOGORSKO-PRIMORSKA. Pristupljeno 28. 5. 2020.
- ^ Malbaša, Predrag. „CETINjSKI MANASTIR NA ĆIPURU”. Montenegrina. Pristupljeno 28. 5. 2020.
- ^ „DVORSKA CRKVA NA ĆIPURU”. zvanični veb-sajt. Narodni muzej Crne Gore. Arhivirano iz originala 21. 07. 2018. g. Pristupljeno 28. 5. 2020.
- ^ "Politika", 12. maj 1938
- ^ a b „DVORSKA CRKVA NA ĆIPURU”. zvanični veb-sajt. Narodni muzej Crne Gore. Arhivirano iz originala 21. 07. 2018. g. Pristupljeno 28. 5. 2020.
- ^ „MUZEJ KRALJA NIKOLE”. Zvanična prezentacija. Narodni muzej Crne Gore. Arhivirano iz originala 02. 02. 2018. g. Pristupljeno 31. 3. 2020.
- ^ Savo, Gregović (11. 10. 2009). „Prazan grob prvog gospodara Crne Gore”. Politika. Pristupljeno 29. 5. 2020.
- ^ „Ivanbeg čeka opijelo u depou”. ProNEN. 1. 7. 2007. Pristupljeno 29. 5. 2020.
- ^ Prelević, Č. (12. 11. 2010). „Ivan Crnojević opet na Ćipuru”. Novosti. Pristupljeno 29. 5. 2020.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Grupa autora:Istorijski leksikon Crne Gore, knjiga 3, - „Daily Press-Vijesti“, 2006.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Malbaša, Predrag. „CETINjSKI MANASTIR NA ĆIPURU”. Montenegrina. Pristupljeno 28. 5. 2020.