Anglosaksonsko osvajanje Britanije

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Anglosaksonska seoba u 5. veku.

Anglosaksonsko osvajanje Britanije (engl. Anglo-Saxon settlement of Britain) bio je proces naseljavanja germanskih plemena na ostrvu Velika Britanija posle povlačenja Rimljana (407). Ovaj proces trajao je od početka 5. do kraja 8. veka, i završen je germanskim osvajanjem čitave današnje Engleske i južne Škotske, dok su Vels i severna Škotska ostali u rukama Kelta.[1]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Kraj rimske vlasti u Britaniji (383-410).

Britanija posle Rimljana[uredi | uredi izvor]

Britanija je bila provincija Rimskog carstva oko 350 godina, od 70-ih godina 1. veka do 407.[1] ili 410.[2] godine, kada su 3 rimske legije koje su je branile povučene u Italiju. Stanovnici rimske Britanije, većinom romanizovani Kelti koji su govorili keltskim i pisali latinskim jezikom, u literaturi se obično nazivaju Briti ili Keltski Britanci (engl. Celtic Britons), kako bi se razlikovali od modernih Britanaca, koji su većinom germanskog porekla.

Odmah posle povlačenja legija, škotska plemena iz Irske preplavila su Britaniju i uspostavila malena kraljevstva na njenoj zapadnoj obali. Jedan od ovih kraljeva, koji je vladao Irskom i delom Britanije, bio je polulegendarni Vortigern. Germanski najamnici, pozvani da odbrane provinciju od keltskih napadača, ubrzo su se pretvorili u pljačkaše, a zatim u naseljenike, koji su tokom 5. veka počeli da zauzimaju uporišta na istočnoj obali Britanije. Većina germanskih doseljenika došla je sa poluostrva Jiland, i dela Nemačke južno od njega: pripadali su plemenima Angla, Saksonaca i Jita, i međusobno su bili bliski po jeziku, običajima i tradiciji.[1]

Po legendi, 40 godina po odlasku Rimljana, britonski kralj Kenta, Vortigern, unajmio je dvojicu gusarskih poglavica, Hengista i Horsu, da brane njegov narod od upada Pikta i Škota. Ovi najamnici, poreklom Jiti iz Danske, oterali su napadače, a zatim sami osvojili Kent,[2] iako su borbe sa Britima iz Kenta potrajale punih 35 godina.[3]

Britanija oko 540, prema hronici britanskog (keltskog) monaha Gildasa, koji je ostavio jedinu sačuvanu hroniku iz tog vremena. Germanski posedi obeleženi su crveno.

Germansko osvajanje[uredi | uredi izvor]

Od povlačenja Rimljana 407. pa sve do 7. veka, o istoriji Britanije ima malo pisanih podataka. Najbolji izvor je hronika velškog monaha Gildasa, O uništenju Britanije (lat. De Excidio Britanniae), pisana sredinom 6. veka.[4] Tako nisu sačuvani pisani izvori o prvim borbama između Brita i Germana, ali se na osnovu trajanja germanskog osvajanja Britanije - puna 3 veka - može zaključiti da je otpor romanizovanih Britanaca osvajaču bio snažan i uporan. Ako ima istorijskih osnova za postojanje legendarnog kralja Artura, on je svakako bio jedan od britanskih vođa, koji ih je vodio u borbama za odbranu njihovih zemalja.[1]

Germani su najpre zauzeli rečne doline na istočnoj obali, dok su se romanizovani Britanci povlačili u više predele i prema zapadu. Malo pomalo Germani su napredovali na zapad: do 577. stigli su do reke Severn, razdvojivši Brite iz Devona i Kornvola - koji nije osvojen sve do 8. veka - od njihovih sunarodnika u Velsu i severozapadnoj Engleskoj. Godine 613. ove dve grupe razdvojilo je germansko osvajanje Čestera.[1]

Tako su do 615. godine, posle borbe od 150 godina, Germani držali čitavu današnju Englesku, izuzev Devona i Kornvola na zapadu, i Lankašira, Kamberlenda i Vestmorlenda na severozapadu zemlje.[a] Tako su ovim napredovanjem osvajača Kelti (Britonci), prozvani od osvajača Velšima (od germanske reči tuđinci), bili razdvojeni i potisnuti u tri odvojene oblasti: Kumbrija na severu, Vels na zapadu i Damnonija (Devon i Kornvol) na jugu zemlje.[1][2]

Britanija oko 800. godine: germanska kraljevstva obeležena su crvenim, a keltska crnim slovima.

Germanske države u Britaniji[uredi | uredi izvor]

Na osvojenim delovima Britanije, Germani su osnovali sopstvena mala kraljevstva. Mada je tri germanska plemena teško razlučiti, može se reći da su Jiti oko 450. godine osnovali kraljevstvo Kent, a Saksonci oko 477. Saseks, a dvadeset godina kasnije i Veseks (oko 500. godine). Najbrojnija grupa, Angli, su oko 520. osnovali Istočnu Angliju, oko 547. Nortambriju, a krajem 6. veka i Mersiju.[b][1][2]

Zapadni Saksoni su 577. u bici kod Deorama potukli tri britonska kralja i zauzeli njihove zemlje sve do ušća reke Severn − to je bila pobeda koja je razdvojila Damnoniju od Velsa. Angli iz Nortambrije su se 613. posle velike pobede na Devi (Čester) probili sve do Irskog mora, razdvojivši tako Vels od Kumbrije.[2]

Posedi i seobe Brita u 6. veku.

Damnonija, Kumbrija i Vels[uredi | uredi izvor]

Nakon što su napredovanjem Germana izolovani od ostatka hrišćanske Evrope, u preostalim hrišćanskim oblastima Britanije počelo je formiranje velške nacije. Stanovnici Velsa, Kumbrije i Dumnonije smatrali su sebe jedinstvenim narodom, sa zajedničkim jezikom i kulturom, različitim od došljaka i osvajača, i već od 7. veka nazivali su sebe Kimri (vel. Cymry), a svoju zemlju Kimru (vel. Cymru), kako Velšani i danas zovu sebe i svoju zemlju. Ime im dolazi od britonske reči combrogi, što znači zemljaci. Sama reč Velšani je egzonim, i dolazi od germanske reči Wealh, što je bio univerzalni naziv za Kelte i Rimljane. Reč Vlaška ima sličnu etimologiju.

Zapadni Saksonci potpuno su osvojili Damnoniju (keltski Devon i Kornvol) tek na početku vlade kralja Egberta (802−839). Veći deo Kumbrije pripojen je Nortambriji do 800. godine, dok je Stratklajd (njen najseverniji deo) tek oko 1030. priključen kraljevini Škotskoj.[5]

Keltske kraljevine u Velsu uspele da se održe sve do kraja 13. veka: kralj Ofa od Mersije (757−796) utvrdio je granicu prema Velsu dubokim jarkom poznatim kao Ofin Šanac.[5] Južni Vels pokoren je tek 1063−1093, a severni Vels tek 1284.

Posledice[uredi | uredi izvor]

U najvećem broju slučajeva, Anglosaksonci su porobili ili proterali Brite i uzeli njihovu zemlju. Oblasti Engleske koje su zauzete pre 615. godine, postale su zemlja germanskih sela, čiju su zemlju obrađivali Germani, slobodni seljaci.[1]

U oblastima koje su kasnije osvojene (Devonu, Kornvolu i keltskom kraljevstvu Stratklajd u severozapadnoj Engleskoj), Anglosaksonci su bili osvajači, koji su gospodarili nad potčinjenim narodom, a keltsko i britansko stanovništvo održalo se u položaju kmetova. Rimska civilizacija bila je uništena, izuzev hrišćanstva, a Britanija je podeljena između Kelta i Germana.[1] Dok se keltsko hrišćanstvo održalo u Velsu, Devonu, Kornvolu i Stratklajdu, Germani su dugo ostali pagani. Kent je primio hrišćanstvo direktno iz Rima tek 597. godine, za vlade kralja Etelberta (584−616), a Nortambrija iz Irske za vreme kralja Osvalda (633−641).[5]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Ove oblasti činile su keltsko kraljevstvo Stratklajd.
  2. ^ Ovde su navedena samo najvažnija anglosaksonska kraljevstva, koja su se održala do invazije Danaca sredinom 9. veka. Čitav niz manjih kraljevstava bio je kratkog veka, i brzo je apsorbovan od ovih većih država.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e ž z Peinter, Sidni (1997). Istorija srednjeg veka (284-1500). Beograd: Clio. str. 39—41. 
  2. ^ a b v g d Oman, Čarls (1920). Kratka istorija Engleske. London. str. 3—5. 
  3. ^ Gibbon, Edward, 1737-1794. (2003). Opadanje i propast Rimskog carstva. Vučićević, Gordana. Beograd: Službeni list SCG. str. 458—462. ISBN 86-81563-22-X. OCLC 441906435. 
  4. ^ „Gildas, O uništenju Britanije”. 
  5. ^ a b v Peinter, Sidni (1997). Istorija srednjeg veka (284-1500). Beograd: Clio. str. 96—103. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Англосаксонско_освајање_Британије&oldid=26810754”