Bulevar kralja Aleksandra
  Bulevar
KRALjA ALEKSANDRA | |
|---|---|
  | |
| Opština | Palilula (Beograd), Vračar, Zvezdara |
| Početak | Trg Nikole Pašića i Ul. Kneza Miloša i Takovska ul. |
| Kraj | Smederevski put i Partizanska ul. |
| Dužina | 7000 m |
| Širina | 10 do 35 m |
| Stvorena | u Starom veku |
| Nazvana | 1997. |
| Stari nazivi | Bul. revolucije, Bul. oslobođenja, Ul. kralja Aleksandra Obrenovića, Ul. Fišekdžijska, Markova ul, Sokače kod „Zlatnog topa“ |
 | |
|
Bulevar zimi
 
| |
Bulevar kralja Aleksandra (ranije Bulevar revolucije) je, sa svojih 7,5 km dužine, druga po dužini ulica Beograda.[1] Bulevar je u potpunosti rekonstruisan 2006. i 2010. godine.
Od 2023. planirano je proširenje bulevara u delu od Cvetkove pijace do Malog Mokrog Luga.[2]
Ime ulice[uredi | uredi izvor]
Ova ulica je više puta kroz vekove menjala ime. U vreme rimskih osvajača pravac današnjeg Bulevara zvao se Via Militaris (Vojni put). Kasnije menja naziv u Carigradski drum, jer je spajao Singidunum (Beograd) sa Carigradom (Istanbulom). Tokom 19. veka, proširenjem grada, Bulevar dobija novo ime Sokače kod Zlatnog topa.[3] Kasnije se ovaj naziv menja u Markovu ulicu (1872-1895) deo od Terazija do ulice Dragoslava Jovanovića, a deo od Takovske do Beogradske dobija ime Fišekdžijska(1872-1895), po drvenim dućanima u kojima se prodavao barut u fišecima.
Ulica je krajem 20. veka dobila naziv po kralju Aleksandru Obrenoviću, ubijenom 1903. godine, a ispred zgrade studentskog doma "Kralj Aleksandar I", mu je podignut spomenik.
Posle Drugog svetskog rata menja naziv u Bulevar oslobođenja i Bulevar revolucije, a od početka 21. veka zove se Bulevar kralja Aleksandra.[4]
Znamenitosti ulice[uredi | uredi izvor]
Stambeni objekat na Bulevaru kralja Aleksandra 63, sagrađen je tokom prvih decenija dvadesetog veka u duhu akademizma. Situiran je na obodu Tašmajdanskog parka, a u neposrednoj blizini su Seizmološki zavod arhitekte Momira Korunovića (u dnu parka), koji je u proceduri za proglašenje u spomenik kulture, restoran „Madera“ (sa druge strane parka), crkva Svetog Marka, proglašena za spomenik kulture, zgrada Pravnog fakulteta arhitekte Petra Bajalovića, koja uživa status prethodne zaštite i u planu je za proglašenje u spomenik kulture u 2004. godini, spomenik kulture hotel „Metropol“ arhitekte Dragiše Brašovana.
Nalazi se u okviru prethodno zaštićene celine „Stari Beograd“.
U broju 15 je Ustavni sud Republike Srbije. Sledi zgrada nekada poznata po "Jatovoj" poslovnici, predratna Palata crkvene uprave.[5] Nakon pojasa parkovskog zelenila već sledi broj 43, sa restoranom "Madera", u zgradi građenoj pre rata kao Palata Penzionog fonda činovnika Agrarne banke.[5]
Na broju 20 nalazi se Poslastičarnica „Pelivan” (Beograd).
U broju 22 je ambasada Češke Republike. Ranije se tu nalazila kafana "Valjevo". Plac je kupljen početkom 1922. s namerom da se tu izgradi "jedno veliko kupatilo i hotel".[6] Čehoslovačka je kupila plac u broju 20, proširen 1931. Kamen temeljac diplomatskog predstavništva je postavljen na dan Sv. Vaclava 28. septembra 1925.[7][8]
Kolektivno-stambena zgrada 46, sagrađena je 1930. godine, prema planovima arhitekte Aleksandra Jankovića. Građena je za doktora Vladu Markovića, u duhu modernizma. Zgrada je prvobitno imala podrum, prizemlje, tri sprata i mansardu, a u dvorištu je bila podignuta garaža. Tokom Drugog svetskog rata, 1941. godine, zgrada je teško oštećena i tada je dat plan za obnovu prvog i drugog sprata i tavana, koji je pripremio arhitekta Janković. Pedesetih godina XX veka nadzidani su treći, četvrti i peti sprat. Na fasadi su prepoznatljivi elementi krajnje pojednostavljenog modernističkog oblikovanja, koji su uklopljeni u poslednjoj intervenciji. Objekat se nalazi u okviru prethodno zaštićene celine „Stari Beograd“.
Na broju 71 je zgrada Univerzitetske biblioteke, otvorena 1926. Nešto ranije, u vreme njene gradnje, bulevar dalje od Beogradske se opisuje kao pokriven vodom.[9]
Na broju 73 je Zgrada Tehničkog fakulteta, građena 1925-31, na mestu ranijeg Trkališta.
Spomenik Vuku Karadžiću je otkriven 1937. na uglu sa Grobljanskom/Geteovom/Ruzveltovom, po njemu je nazvan okolni kraj.
Na broju 75 nalazi se Studentski dom kralj Aleksandar I u Beogradu.
Na broju 199 nekada se nalazila kafana „Lion”, po kojoj se i danas zove ceo kraj - Lion.
Na broju 270 nalazi se kafana „Lipov lad”, čiju je slavu ovekovečio Dragan Nikolić u filmu Ko to tamo peva, u sceni kada se žali Nedi Arnerić da će zakasniti na audiciju za pevača u „Lipovom ladu”, koji je „najbolji restoran u Beogradu”.[10]
Krajem 1930-tih, ugao sa Batutovom, broj 235, naziva se dnom, tj. krajem ulice (mada se ulica odn. Smederevski drum protezala kao i danas); s obe strane u dolini su se zelenela žitna polja.[11]
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Bulevarom kralja Aleksandra saobraća veliki broj linija:
2 - Pristanište - Pristanište
3 - Tašmajdan - Kneževac (od 03.12.2012. linija saobraća na relaciji Omladinski stadion - Slavija - Kneževac)
5 - Kalemegdan - Ustanička
6 - Tašmajdan - Ustanička
7 - Ustanička - Blok 45
7L - Tašmajdan - Blok 45 (ukinuta 27.05.2012. godine, posle završenih radova nikad nije vraćena)
7N - Ustanička - Slavija - Blok 45 (ukinuta 01.01.2017)
12 - Omladinski stadion - Slavija - Banovo brdo (od 03.12.2012. linija saobraća preko Tašmajdana)
14 - Ustanička - Banjica
20 - Mirijevo 3 - Veliki mokri lug
24 - Dorćol - Neimar
25 - Karaburma 2 - Kumodraž 2
25P - Karaburma 2 - MZ Kumodraž (od 01.11.2011. linija saobraća na relaciji Mirijevo 4 - MZ Kumodraž)
26 - Dorćol - Braće Jerković
26N - Dorćol - Braće Jerković
27 - Trg Republike - Mirijevo 3
27L - Vukov spomenik - Mirijevo (ukinuta 01.11.2011)
32 - Vukov spomenik - Višnjica
46 - Gl. žel. stanica - Mirijevo
74 - Omladinski stadion - Bežanijska kosa (od 02.04.2012. linija saobraća na relaciji Mirijevo 3 - Bežanijska kosa)
79 - Dorćol - Mirijevo 4
202N - Trg Republike - Veliko Selo
301N - Trg Republike - Begaljica
302 - Ustanička - Begaljica
302L - Ustanička - Restoran Boleč (ukinuta 08.02.2010)
303 - Ustanička - Zaklopača
304 - Ustanička - Ritopek
304N - Trg Republike - Vinča - Leštane - Boleč - Ritopek
305 - Ustanička - Boleč
306 - Ustanička - Bubanj potok
306L - Ustanička - Leštane (ukinuta)
307 - Ustanička - Vinča
308 - Šumice - Veliki mokri lug
308N - Slavija - Veliki mokri lug
309 - Zvezdara - Kaluđerica
E4 - Ustanička - Bežanijska kosa (ukinuta 2016)
E8 - Dorćol - Braće Jerković (ukinuta 03.07.2016)
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Uništena nemačka kolona 1944. -
Izgled ulice 2022. pri zalasku Sunca.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Od Češke ambasade dva i po sata do „Kube” : Beograd : POLITIKA, Pristupljeno 14. 4. 2013.
- ^ Aleksić, Dejan; Mučibabić, Daliborka (21. 1. 2023). „Bulevar će se širiti od „Cvetka” do Malog Mokrog Luga”. Politika. Pristupljeno 22. 1. 2023. soft hyphen character u
|title=na poziciji 3 (pomoć) - ^ „Bulevar kralja Aleksandra”.
- ^ Leko, Milan (2003). Beogradske ulice i trgovi. Beograd: ZUNS. ISBN 86-17-10816-9.
- ^ a b "Vreme", 5. jan. 1938
- ^ "Politika", 5. feb. 1922.
- ^ Zgrada Ambasade Republike Češke u Beogradu. mzv.cz
- ^ "Politika", 29. sept. 1925.
- ^ "Politika", 30. dec. 1922., str. 7.
- ^ „VELIKA TAJNA ZVEZDARE: Kako je beogradsko brdo dobilo ime i zašto je to NAJPOSEBNIJA opština u Beogradu”. Telegraf. 26. 8. 2018. Pristupljeno 17. 9. 2021.
- ^ "Politika", 9. jun 1938.
