Burgundi
Burgundi (lat. Burgundiōnes, Burgundī) bili su istočnogermansko pleme ili grupa plemena. Oni su se selili iz Skandinavije do ostrva Bornholm čije je ime po starom pismu bilo Burgundarholmr (Burgundska zemlja) i odatle u druge delove Evrope. Prevod Orozija Alfreda Velikog koristi ime Burgundska zemlja. Oni su se pojavili u oblasti Rajne, u blizini Rimskog carstva, a kasnije su preseljeni u carstvo, u zapadnim Alpima i jugoistočnoj Galiji. Pretpostavlja se da su se pominjani mnogo ranije u vreme Rimskog carstva kao narod koji živi u delu regije Germanija koji je danas deo Poljske.
Burgundi se prvi put pominju zajedno sa Alamanima već u 11. panegiriku cara Maksimijana datom u Triru 291. godine, a odnose se na događaje koji su se morali dogoditi između 248. i 291. godine, i oni su očigledno vekovima ostali susedi.[1] Do 411. godine burgundska grupa utvrdila se na Rajni, između Franaka i Alamana, držeći gradove Vorms, Špejer i Strazbur. Godine 437, Flavije Aecije je uz pomoć hunskih snaga pobedio Burgunde na Rajni, a zatim je 443. godine ponovo naselio Burgunde unutar carstva, u Savoji u Galiji.
Ovaj galski domen postao je Kraljevina Burgunda, u regionu zapadnih Alpa, gde se susreću moderne Švajcarska, Francuska i Italija. Ovo je kasnije postalo komponenta Franačkog carstva. Ime ovog kraljevstva preživelo je u regionalnom nazivu Burgundija, koji je region u modernoj Francuskoj i predstavlja samo deo tog kraljevstva.
Drugi deo Burgunda ostao je u svojoj prethodnoj domovini u slivu Odra–Visla i formirao je kontingent u Atilinoj hunskoj vojsci do 451. godine.[2][3]
Pretpostavlja se da pre nego što su započeli jasno dokumentovani dokazi, Burgundi su verovatno prvobitno emigrirali iz kontinentalne Skandinavije na baltičko ostrvo Bornholm, a odatle u sliv Visle, usred današnje Poljske.[4]
Istorija[uredi | uredi izvor]
U prvoj polovini 3. veka, glavnina Burgunda se iselila iz svog boravišta (između srednje Labe i Nise) i naselila oblast kod reke Majne. Burgundi su oko 260. godine zauzeli rimska Dekumatska polja. Vandali su 406. godine prešli Rajnu. Pridružili su im se i Burgundi koji ostaju na levoj strani Rajne oko Vormsa. Tu su oko 416. godine primili arijanstvo. Burgundi su se kao rimski saveznici borili protiv Huna pod vojskovođom Aecijem. Nakon pobede su se naselili u pokrajinu Sabaudiju (Savoju). Nakon propasti Zapadnog rimskog carstva, Burgundi osvajaju područje između Ženeve, Liona i na jug do oblasti Provanse. Tu su osnovali državu koju su osvojili 534. godine njihovi najveći protivnici. Najveći protivnik sada su im bili Franci koji su 500. godine pokrenuli pohod na Burgundiju. On je završen neuspehom zbog pomoći koju su Burgundima pružili Vizigoti. Vizigoti su 507. godine proterani iz Galije, a 532. godine Franci ponovo napadaju Burgunde kako bi predupredili napad Ostrogota na Burgundiju. Dve godine kasnije Burgundska država je pripojena Franačkoj.
Poreklo plemena[uredi | uredi izvor]
Burgundsko predanje o skandinavskom podreklu potvrđuju dokazi kao što su imena mesta i pokrajina te arheološki dokazi (Sterna), te se zato može smatrati da je njihova predanja tačna.[5] Zbog toga što je Skandinavija bila vrlo daleko od horizonta ranih rimskih izvora, uključujući i Tacita (koji spominje samo jedno skandinavsko pleme, Sveare, lat. Suiones), nije poznato odakle su Burgundi došli nego samo da su živeli istočno od Rajne[6]. Rani rimski izvori navode da su verovatno bili jedno od istočnogermanskih plemena.
Oko 300. godine, stanovništvo Bornholma (ostrvo Burgunda) naveliko nestaje s ostrva. Većina se groblja prestaje koristiti, a ona koja su se još koristila imala su tek nekoliko pogreba (Sterna).
Godine 369, car Valentinijan I je poveo vojsku protiv germanskog plemena Alemana.[7] U to vreme, Burgundi su verovatno živeli oko reke Visle prema Jordanesu, istoričaru sredine 6. veka. Neko vreme nakon rata s Alemanima, Burgunde je pobedio Fastida, kralj Gepida te su bili pokoreni i skoro potpuno uništeni.
Otprilike deceniju kasnije, Burgundi su se ponovno pojavili. Pri povlačenju vojske Flavija Stilika u borbi protiv vizigotskog kralja Alarika I (406 - 408), severna plemena su prešla Rajnu te je počela velika seoba naroda. Među njima su bili Alani, Vandali, Svevi, i verovatno Burgundi. Burgundi su migrirali prema zapadu i smestili se u dolini Rajne.
Tamo su se Burgundi s vremenom sprijateljili s Hunima. Hunski običaj je bio da žene veštački produlje svoju glavu tako da ju čvrsto zavežu još dok su devojčice. Germanski grobovi su povremeno bili ispunjeni hunskim ornamentima, ali takođe i ženskim glavama koje su bile tretirane na taj način. Zapadno od Rajne samo burgundska groblja sadrže veliki broj takvih glava.[8]
Religija[uredi | uredi izvor]
Negde na istoku Burgundi su se prebacili na arijski oblik hrišćanstva, koji je bio izvor sumnji i nepoverenja između Burgunda te katoličkog Zapadnog rimskog carstva. Stanje se očigledno popravilo ili se popravljalo oko godine 500, kad je burgundski kralj Gundobad održavao blisko lično prijateljstvo s katoličkim biskupom Avitusom iz Beča. Štaviše, Gundobadov sin i naslednik Sigismund, je bio katolik te postoje mnogi dokazi da su mnogi Burgundi prešli na katoličanstvo uključujući i nekoliko ženskih članova vladajuće porodice.
Rana povezanost s Rimljanima[uredi | uredi izvor]
Burgundi su imali burne veze s Rimljanima. Carstvo ih je koristilo za sprečavanje prodora drugih plemena, za vršenje prepade na graničnim područjima, te da šire svoj uticaj kad je god to moguće.
Kraljevstvo Burgunda[uredi | uredi izvor]
Prvo kraljevstvo[uredi | uredi izvor]
Godine 411. je godine burgundski kralj Gundahar ili Gundikar u suradnji s alanskim kraljem Goarom postavio marionetskog cara Jovina. Autoritetom galskog cara koga je kontrolisao, naselio se na levoj odnosno zapadnoj (rimskoj) obali Rajne, između reka Lautera i Nahe, zauzevši Borbetomagus, Civitas Nemetum i Argentoratum. Prividno kao deo mira, rimski im car Honorije službeno „dao” tu zemlju.
Uprkos njihovom novom statusu kao federati, burgundski su upadi u rimsku gornju Galiju Belgicu postali nepodnošljivi i nemilosrdno privedeni kraju 436, kada je rimski zapovednik Flavije Aecije pozvao hunske plaćenike da osvoje Rajnsko kraljevstvo (s glavnim gradom u starom keltsko-rimskom naselju Borbetomagus/Vorms), što su i učinili 437. godine, a Gundahara je poginuo u borbi.[9]
Hunsko uništenje Vormsa i Burgundskog kraljevstva postalo je temelj junačke legende koja je kasnije bila opisana u Pesmi o Nibelunzima prema kojoj je Rihard Vagner bazirao svoj operski ciklus Prsten Nibelunga gde su kralj Gundahar (Gunter) i kraljica Brunhilda na svom dvoru u Vormsu, a Zigfried dolazi zaprositi Krimhildu. (Na staronordijskom imena su Gunnar, Brynhild i Gudrún). Zapravo, reč Atli koja se spominje u pesmi dolazi od imena hunskog vođe Atile.
Drugo kraljevstvo[uredi | uredi izvor]
Zbog nepoznatih razloga, Burgundi su po drugi put dobili status federata, i 443. su se naselili po Aeciju u regiji Sapaudija.[10] Kako Sapaudija ne odgovara ni jednoj današnjoj modernoj regiji, Burgundi su verovatno živeli pokraj Lugdunuma, danas poznatog kao Lion.[11] Smatra se da je novi kralj Gundiok, ili Gunderik, smatran Gundaharovim sinom, vladao nakon očeve smrti.[12] Sve u svemu, osam burgundskih kraljeva iz kuće Gundahar vladalo je kraljevstvom dok ga 534. godine nisu pregazili Franci.
Kao saveznici Rima u njegovim poslednjim decenijama, Burgundi su se borili na strani Aecija, Vizigotske konfederacije i drugih u borbi protiv Atile u bici na Katalaunskim poljima 451. Pretpostavlja se da je je savez između Burgunda i Vizigota bio vrlo jak, kad je Gundiok i njegov brat Kilperik I pratio Teodorika II u Španiju da se bore protiv Sveva 455.[13]
Jezik[uredi | uredi izvor]
Burgunde i njihov jezik je pesnik Sidonije Apolinarije opisao kao germane.[14] Hervig Volfram je ovo protumačio kao da su oni ušli u Galiju iz Germanije.[15]
Konkretnije, smatra se da je njihov jezik pripadao istočnogermanskoj jezičkoj grupi, na osnovu njihove pretpostavljene ekvivalentnosti sa Burgundima koje je Plinije nazvao mnogo ranije na istoku, i nekim imenima i nazivima mesta. Međutim, ovo se sada smatra neizvesnim.[16] Malo se zna o jeziku. Zabeležena su neka vlastita imena Burgunda, a smatra se da su neke reči koje se koriste u ovoj oblasti u modernim vremenima izvedene iz drevnog burgundskog jezika,[17] ali ih je često teško razlikovati od germanskih reči drugog porekla, i u bilo kom slučaj savremeni oblik reči retko je pogodan da se mnogo zaključi o obliku u starom jeziku.
Smatra se da je jezik izumro tokom kasnog 6. veka, verovatno zbog ranog prelaska Burgunda u latinsko hrišćanstvo.[17]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Nixon; Saylor Rodgers, ur. (januar 1994), In Praise of Later Roman Emperors: The Panegyrici Latini, str. 100—101, ISBN 9780520083264
- ^ Sidonnius Appolinarius, Carmina, 7, 322
- ^ Luebe, Die Burgunder, in Krüger II, p. 373 n. 21, in Herbert Schutz, Tools, weapons and ornaments: Germanic material culture in Pre-Carolingian Central Europe, 400–750, BRILL, 2001, p.36
- ^ „Burgundy: History”. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, Inc. Pristupljeno 17. 1. 2015.
- ^ (Musset, str. 62)
- ^ (inter alia, Amijan Marcelin, XVIII, 2, 15)
- ^ (Amijan, XXVIII, 5, 8-15)
- ^ (Werner, 1953)
- ^ (Prošper Akvitanski; Chronica Gallica iz 452.; Hidacije; i Sidonije Apolinar)
- ^ (Chronica Gallica iz 452.)
- ^ (Wood 1994., Grgur II, 9)
- ^ (Drew, p. 1)
- ^ (Jordanu, Getica, 231)
- ^ Sidonius Apollinaris, Epistulae, V, 5.1–3
- ^ Wolfram 1997, str. 5 "Goths, Vandals, and other East Germanic tribes were differentiated from the Germans and were referred to as Scythians, Goths, or some other special names. The sole exception are the Burgundians, who were considered German because they came to Gaul via Germania. In keeping with this classification, post-Tacitean Scandinavians were also no longer counted among the Germans...."
- ^ Wolfram 1997, str. 259 "For a long time linguists considered the Burgundians to be an East Germanic people, but today they are no longer so sure."
- ^ a b W.B. Lockwood, "A Panorama of Indo-European Languages"
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Srednjovekovno doba povijesnog razvitka 1, Miroslav Brant, Biblioteka povijesti, Zagreb, 1980. godina
- Buchberger, Erica (2018). „Burgundians”. Ur.: Nicholson, Oliver. The Oxford Dictionary of Late Antiquity. Oxford University Press. ISBN 9780191744457. Pristupljeno 26. 1. 2020.
- Bury, J. B. The Invasion of Europe by the Barbarians. London: Macmillan and Co., 1928.
- Dalton, O. M. The History of the Franks, by Gregory of Tours. Oxford: The Clarendon Press, 1927.
- Darvill, Timothy, ur. (2009). „Burgundians”. The Concise Oxford Dictionary of Archaeology (3 izd.). Oxford University Press. ISBN 9780191727139. Pristupljeno 26. 1. 2020.
- Drew, Katherine Fischer. The Burgundian Code. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1972.
- Drinkwater, John Frederick (2012). „Burgundians”. Ur.: Hornblower, Simon; Spawforth, Antony; Eidinow, Esther. The Oxford Classical Dictionary (4 izd.). Oxford University Press. ISBN 9780191735257. Pristupljeno 25. 1. 2020.
- Gordon, C.D. The Age of Attila. Ann Arbor: University of Michigan Press, 1961.
- Guichard, Rene, Essai sur l'histoire du peuple burgonde, de Bornholm (Burgundarholm) vers la Bourgogne et les Bourguignons, 1965, published by A. et J. Picard et Cie.
- Heather, Peter (11. 6. 2007). The Fall of the Roman Empire: A New History of Rome and the Barbarians. Oxford University Press. ISBN 978-0195325416. Pristupljeno 31. 5. 2015.
- Hitchner, R. Bruce (2005). „Burgundians”. Ur.: Kazhdan, Alexander P. The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press. ISBN 9780195187922. Pristupljeno 26. 1. 2020.
- Murray, Alexander Callander. From Roman to Merovingian Gaul. Broadview Press, 2000.
- Musset, Lucien. The Germanic Invasions: The Making of Europe AD 400–600. University Park, Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press, 1975. ISBN 978-0-271-01198-1.
- Nerman, Birger. Det svenska rikets uppkomst. Generalstabens litagrafiska anstalt: Stockholm. 1925.
- Rivers, Theodore John. Laws of the Salian and Ripuarian Franks. New York: AMS Press, 1986.
- Rolfe, J.C., trans, Ammianus Marcellinus. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1950.
- Shanzer, Danuta. 'Dating the Baptism of Clovis.' In Early Medieval Europe, volume 7, pages 29–57. Oxford: Blackwell Publishers Ltd, 1998.
- Shanzer, D. and I. Wood. Avitus of Vienne: Letters and Selected Prose. Translated with an Introduction and Notes. Liverpool: Liverpool University Press, 2002.
- Werner, J. (1953). "Beiträge sur Archäologie des Attila-Reiches", Die Bayerische Akademie der Wissenschaft. Abhandlungen. N.F. XXXVIII A Philosophische-philologische und historische Klasse. Münche
- Wolfram, Herwig (1997). The Roman Empire and Its Germanic Peoples. University of California Press. ISBN 978-0520085114.
- Wood, Ian N. "Ethnicity and the Ethnogenesis of the Burgundians". In Herwig Wolfram and Walter Pohl, editors, Typen der Ethnogenese unter besonderer Berücksichtigung der Bayern, volume 1, pages 53–69. Vienna: Denkschriften der Österreichische Akademie der Wissenschaften, 1990.
- Wood, Ian N. The Merovingian Kingdoms. Harlow, England: The Longman Group, 1994.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Mediji vezani za članak Burgundi na Vikimedijinoj ostavi- „History of Europe: The Germans and Huns”. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, Inc. Pristupljeno 16. 1. 2015.
| Državne | |
|---|---|
| Geografske | |
| Ostale | |
