Vladan Arsenijević

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Vladan Arsenijević
Datum rođenja(1848-01-22)22. januar 1848.
Mesto rođenjaDeliblato, Austrijsko carstvo
Datum smrti14. novembar 1900.(1900-11-14) (52 god.)
Mesto smrtiKarlovac, Austrougarska

Vladan (Vasilije) Arsenijević (Deliblato, 22. januar 1848 — Karlovac, 14. novembar 1900) bio je profesor prirodnih nauka, novinar i etnolog.[1]

Aprila 1868. godine je (bez objašnjenja) promenio kršteno ime Vasilije u Vladan.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Vasilije je rođen u burno vreme Mađarske bune, 1848. godine u Deliblatu, od oca Petra sveštenika (rodom iz Orlovata) i majke Julijane. Otac pop Petar je bio obrazovan sveštenik; nakon studija mađarskih prava, završio je bogosloviju u Vršcu. Imao je dva brata; pop Dimitrija - Mitu pravoslavnog sveštenika, koji je zamenio oca u deliblatskoj parohiji, i Svetozara, učitelja neženju, koji je umro u Zaječaru, na službi u tamošnjoj gimnaziji i bavio se sa malo uspeha pisanjem.

Gimnaziju je Vasilije završio u Novom Sadu, a prirodne nauke izučio u Pešti. Voleo je medicinu i mnogo se bavio botanikom. Bio je tokom studiranja u Pešti pitomac "Tekelijanuma[1] i stanovao u tom srpskom internatu do 1869. godine. Kao student sekretar je peštanskog srpskog omladinskog društva "Preodnica", 1868-1869. godine.[2] Tada je i iznenada uzeo novo "srpsko" ime Vladan.

Bio je zatim nastavnik na gradskoj realci u Novom Sadu (1870—1875),[3] Kada je 1875. godine novosadska realka zatvorena, bio je godinu dana bez posla. Izabrao ga je Školski savet 1876. godine za predavača srpske ženske učiteljske škole u Gornjem Karlovcu. Upravitelj Preparandije bio je njegov zemljak, Banaćanin, profesor Petar Radulović, rodom iz Tomaševca. Tu će ostati, intenzivno se baveći umnim radom, predajući matematiku i prirodne nauke[4] do svoje prerane smrti u 51. godini - 1900. godine. U Karlovcu je profesor Arsenijević stanovao kod prote i kolege katihete Preparandije Manojla Grbića[5]. Ostao je neoženjen, kažu zbog prve (koja mu je bila i poslednja) nesrećne ljubavi. Imao je impresivnu biblioteku sa nekih 20.000 svezaka, koje je zaveštao institucijama: Preparandiji u Karlovcu, Srpskoj velikoj gimnaziji u Novom Sadu i Matici srpskoj.

U mladosti on je istaknuti član Ujedinjene omladine srpske, aktivni učesnik na petoj skupštini. Objavila je novosadska "Matica" 1869. godine njegov prevod sa nemačkog, delo "Na Mrtvom jezeru", od Hajca. Uređuje novosadski list "Glas naroda" 1872-1874. godine. Dok je živeo i radio kao profesor u Novom Sadu, postaje član Književnog odeljenja Matice srpske, i to će biti do smrti.[6] Prevodi on tada pozorišne igre: "Emilija Galotijeva" (1870) i "Šaljiva igra" (1869) za potrebe SNP u Novom Sadu.[7]

Bavio se književnim radom, a početak su obeležili njegovi prevodi članaka sa nemačkog i ruskog. A od 1869. godine njegovi prevodi su impresivno štivo. Tako je preveo poznati roman "Očevi i oci" (1882) od Turgenjeva, zatim naslove od istog pisca: "Ruđin", "Dnevnik zališnog čoveka" (1883)[1], "Lovčevi zapisci", "Muma", a sa nemačkog od Lesinga "Natan mudri".

Pisao je članke iz svoje prirodnjačke struke. Pokrenuo je ediciju "Iz prirode, za čitanje starom i mladom", u kojoj je izašao samo rad "O čoveku". Članak "O cvetu i i plodu", u "Matici" 1869. godine bio je kao ostali uvek nagrađen. Na nagovor Đorđa Natoševića Vladan je preveo i objavio značajna dela iz biologije. Bila su to dela naučnika iz Strazburga, objavljena 1879-1881. godine: "Zoologija" od Oskara Šmita, i "Botanika" od A. Bari. Sam je napisao "krasnu" knjigu - udžbenik: "Zoologija za više i ženske učiteljske škole", Novi Sad 1879. godine. Bio je on 1887-1888. godine u skladu sa svojim interesovanjima redovni član "Hrvatskog naravoslovnog (prirodnjačkog) društva"[8] u Zagrebu.

Bavio se u mladosti novinarstvom, a kasnije sakupljanjem folklora i leksikografske građe, koju je poklonio Srpskoj kraljevskoj Akademiji[1]. Kada je Đuro Daničić radio u Zagrebu na "Rječniku hrvatskog ili srpskog jezika" imao je odličnog, neumornog saradnika u Arsenijeviću. Postojala je intenzivna komunikacija između njih dvojice istraživača, u Zagrebu i Karlovcu. Vladan je navodno znao akcenat i tumačio značenje čak 50.000 srpskih reči. Rukopis sa tolikim skupljenim rečima, ostavio je akademiji u Beogradu.[9] Skupljao je i za svoju dušu, etnološku građu i narodne pesme u banatskom zavičaju. Pisao je o prošlosti Deliblata, te objavio zbirku starih narodnih pesama pod naslovom "Od sna do zapada".

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g „ARSENIJEVIĆ Vladan”. snp.org.rs. Pristupljeno 19. 1. 2024. 
  2. ^ "Srpski sion", nekrolog, Karlovci 1900. godine
  3. ^ Vuk St. Karadžić: "Srpske narodne pripovetke", Beč 1870. godine
  4. ^ "Školski list", Sombor 1900. godine
  5. ^ "Školski list", nekrolog, Sombor 1900. godine
  6. ^ "Letopis Matice srpske", Novi Sad 1875. godine
  7. ^ "Pozorišno uređenje", Novi Sad 1872. godine
  8. ^ "Stražilovo", Novi Sad 1888. godine
  9. ^ "Zvezda", Beograd 1900. godine

Literatura[uredi | uredi izvor]

Narodna enciklopedija, 1927 g.


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Владан_Арсенијевић&oldid=27061038”