Gradina u Martinićima
Gradina u Martinićima (Gornjim, Donjim i Gradini) istočno od Spuža u Crnoj Gori, predstavlja ruševine utvrđenja iz prednemanjićke epohe. Smeštena je na jednom brežuljku, uz rub doline reke Zete.
Ne pominje se u istorijskim izvorima, a kao Gradina u Martinićima se javlja tek u novijoj literaturi. Nastala je najverovatnije u vreme seobe naroda odnosno dolaska Slovena na taj deo Balkana. U lokalnoj tradiciji pominje se kao mesto u kome je rođen otac Stevana Nemanje, Zavida, kao i Sveti Sava.[1]
Martinićka gradina se verovatno može identifikovati sa gradom Lontodoklom, koju Konstantin Porfirogenit pominje kao jedan od tri naseljena grada u Duklji. Moguće je da su ovo naselje, formirano samo na dva sata hoda od antičke Dokleje, osnovali njeni izbegli stanovnici u vreme doseljavanja Slovena. Vreme napuštanja naselja se ne zna, ali se pretpostavlja da se to moglo dogoditi vrlo rano, već krajem XII veka.
Gradina je formirana na prostranom vrhu brda koje skoro sa svih strana ima nepristupačne litice. Unutar bedema nalaze se ostaci jedne četvorougaone građevine, kao i jedan manji objekat koji podseća na rimske vojne logore (kastrume). Ovi ostaci je moguće da su postojali i pre nego što su bili izgrađeni bedemi.
U severnom delu Gradine, nalaze se ostaci velike trobrodne bazilike. Tokom arheoloških istraživanja, kod nje je pronađen veliki broj predromaničke plitkoreljefne kamene plastike, čijom analizom se potvrđuje da se radi o reprezentativnom sakralnom objektu, nastalom u X ili XI veku. U njenom središtu, pronađeno je postolje episkopskog prestola[2], a na pronađenim fragmentima ikonostasa postoje ostaci natpisa. Na njima se, na latinskom jeziku, pominje arhangel Mihajlo (kome je crkva verovatno bila posvećena) odnosno, na grčkom jeziku, izvesni Petar, koji je verovatno bio ktitor crkve, a koga pojedini autori izjednačavaju sa knezom Petrom Gojnikovićem (kraj IX—početak X veka)[2].
Poslednja arheološka istraživanja je 1972. godine obavila ekipa stručnjaka na čelu sa Vojislavom Koraćem. Od tada ovaj lokalitet i ostatke stare crkve čuva Milorad Saveljić, koji ima 83 godine (2021) i čija se kuća nalazi ispod same Gradine. Pismeno je za taj posao ovlašten od danilovgradskog muzeja. Tako je jednom prilikom morao da otera funkcionera udruženja Crnogorska pravoslavna crkva Stevu Vučinića, koji je tu došao u ilegalnu potragu za metalnim starinama. U ušima je imao slušalice, a u rukama detektor metala. Kako ga je Sveljić oterao, zbog nezakonitih radnji na tom lokalitetu, Vučinić ga je prijavio policiji.[1]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Vojinović, Rajo (2021). Svetigora, br. 294, avgust, Nemanjićko predanje na Gradini Martinićkoj. Cetinje: Svetigora. str. 17.
- ^ a b Janković, Đorđe (2007). Srpsko pomorje od 7. do 10. stoleća (PDF) (25,4 MB). Beograd. ISBN 978-86-904455-5-4.
Napomena[uredi | uredi izvor]
- Napomena: Tekst ovog članka je delom, ili u potpunosti, preuzet sa ove stranice prezentacije Srednjevjekovni gradovi Crne Gore, uz odobrenje. Kao osnova za izradu prezentacije korišćena je knjiga Pavla Mijovića i Mirka Kovačevića „Gradovi i utvrđenja u Crnoj Gori“ (Beograd-Ulcinj 1975), čiji su pojedini delovi uključeni u nju, uz dozvolu autora.