Građanski rat u Ruandi

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ovaj članak je o građanskom ratu od 1990. do 1994. godine. Za društvenu revoluciju vođenu od 1959. do 1962. godine pogledajte stranicu Ruandska revolucija. Za krvavi genocid koji se dogodio 1994. godine pogledajte stranicu Genocid u Ruandi.
Građanski rat u Ruandi

Karta Ruande sa označenim putevima i gradovima
Vreme1. oktobar 1990 — 18. jul 1994. (3 godine, 9 meseci, 2 sedmice i 4 dana)
Mesto
Ruanda
Ishod

Pobeda Patriotskog fronta Ruande

Sukobljene strane
Patriotski front Ruande (PFR)

Ruanda Oružane snage Ruande (OSR)
 Zair (1990—1991)
Francuska Francuska (do 1994)

Interahamve
Impuzamugambi
Komandanti i vođe
Fred Rvigjema†
Pol Kagame		 Ruanda Žuvenal Habijarimana†
Ruanda Teoneste Bagosora
Ruanda Avgustin Bicimungu
Zair Mobutu Sese Seko
Jačina
20.000 PFR[1] 35.000 OSR[1]
Žrtve i gubici
5.000 ubijenih 5.000 ubijenih

Građanski rat u Ruandi bio je sukob u afričkoj republici Ruandi između Oružanih snaga Ruande (OSR) i pobunjenika okupljenih oko Patriotskog fronta Ruande (PFR). Rat je bio vođen u dve faze. Prva faza je počela 1. oktobra 1990. godine invazijom PFR-a na severoistoku zemlje iz pravca Ugande. Ova faza je završena 4. avgusta 1993. godine potpisivanjem  Arušanskog sporazuma. Druga faza sukoba počela je 6. aprila 1994. godine nakon ubistva predsednika države Žuvenala Habijarimanea što je dovelo do početka genocida u Ruandi. PFR je nastavio sa borbama 7. april da bi ostvario pobedu 18. jula 1994. godine kojom je građanski rat okončan.

Rat je bio praćen dugogodišnjim sporom između dve etničke grupe Hutu i Tutsi koje su u sklopu etničkog sastava ruandskog stanovništva. Drevna Kraljevina Ruanda, kojom su vladali Tutsi kraljevi, sprovodila je anti-Hutu politiku u 19. veku koju su nasavile i evropske kolonijalne vlasti 1895. godine. Obe kolonijalne sile, Nemačka i Belgija, kontrolisale su Ruandom posredstvom kraljeva podržanih od strane Tutsija. Hutu stanovništvo se pobunilo 1959. godine, uz podršku Belgije, što je bio rezultat preokreta u odnosu na prethodnu podršku koja je bila pružana Tutsima. Hutu aktivisti su palili kuće Tutsima, pobili one koji su im se suprostavili i na kraju uspostavili nezavisnu dominantnu Hutu državu 1962. godine. Revolucija je naterala preko 100.000 Tutsija da zatraže utočište u susednim zemljama. Ove izbeglice su živele u izgnanstvu u roku od nekoliko decenija, agitujući za povratak u matičnu Ruandu ali nisu bili u stanju da ozbiljno napadnu. Nekoliko izbeglica, uključujući tada buduće PFR lidere Freda Rvigjema i Pola Kagamea, se borilo u građanskom ratu u Ugandi na čelu sa Joverijem Musevenijem, koji su postali viši oficiri vojske 1986. godine pod Musevenijevim predsedništvom. Odnosi između izbeglica i Ugandijaca, pod vođstvom Rvigjeme i Kagamea, su se izravnali  kasnih 1980-ih godina ali tadašnji predsednik Habijarimana je odbio da dozvoli povratak izbeglicama. Ta odluka je u izbeglicama stvorila još veću želju za povratak u domovinu stavivši na vojnu gotovost udružene borbene snage Rvigjeme i Kagamea u sklopu PFR-a.

Oktobra 1990. godine invazija je započela od strane PFR-a ali se dogodio preokret kada je Fred Rvigjema ubijen na borilištu drugi dan od invazije. OSR, potpomognut od strane trupa poslanih iz Francuske , pridobio je PFR-a i do kraja oktobra ih porazio. Pol Kagame je preuzeo komandu nad demoralizovanim PFR-ovim vojnicima koji su se povukli sa planina Virunga nekoliko meseci pre obnavljanja rata. PFR je otpočeo klasični gerilski „ubij i beži” način ratovanja koji je trajao do sredine 1992. godine, nijedna strana nije bila u stanju da stekne valjaniju prednost. Rat je doveo do talasa nasilja protiv Tutsi stanovništva u Ruandi koji su označeni kao uspostavljivači višepartijskog političkog sistema. Niz protesta sredinom  1992. godine, učinili su da Habijarimana otpočne mirovne pregovore. To je bio složeni proces u vezi njegove vlade, PFR-a, zvaničnika opozicije i grupe Hutu lidera. Hutu lideri su se usprotivili mirovnim pregovorima i osujetili iste nakon čega su inicirali masovni talas ubistava početkom 1993. godine što je podstaklo Pola Kagamea da povuče nove vojne poteze sa PFR-om koji je bio na ivici da zauzme ruandski glavni grad Kigali. Kagame je odlučio da ne zauzme prestonicu, međutim, obe strane su se vratile za pregovarački sto, sa ojačanom pozicijom koju je uživao PFR.

Usledio je teški mir praćen postepenim usklađivanjem stavki iz sporazuma. Trupe PFR-a su odvedene u logore u Kigaliju nakon čega je u Ruandu poslata misija organizacije Ujedinjenih nacija za sprovođenje mira (engl. UNAMIR). Pokret Hutu snaga je povećao svoj uticaj, nakon čega je počeo sa planiranjem konačne odluke koja se ticala „potpunog istrebljivanja” Hutu naroda. Ovaj plan je uspostavljen nakon ubistva predsednika Habijarimane 6. aprila 1994. godine. U roku od 100 dana, između 500.000 i 1.000.000[2] Tutsija i Hutu političkih protivnika su ubijeni u akciji koja je postala poznata kao genocid u Ruandi. Kada je počeo genocid OSR su nastavile sa građanskim ratom. PFR su zauzimali teritoriju sporo i metodično, oko grada time presecajući linije snabdevanja. Do sredine juna oni su opkolili prestonicu, Kigali, a 4. jula su ga zarobili. Rat je završen mesec dana kasnije, pobedom PFR-a, kada su privremena vlada i istrebljivači bili primorani da napuste Ruandu i odu u Zair. 

Pobednički PFR uspostavio je kontrolu nad zemljom na čelu sa Polom Kagameom koji je defakto postao lider. Kagame je bio na funkciji kao potpredsednik Ruande od 1994. godine do 2000. godine kada je postao predsednik osvojivši predsedničke izbore iste godine kao i, do sada, sve naredne predsedničke izbore u Ruandi 2003, 2010. i 2017. godine. PFR je nastavio sa sprovođenjem programa obnove države koja je uključila infrastrukturu i ekonomiju, koja je bila u delikatnoj situaciji nakon okončanja genocida, kao i da uspostavi promociju pomirenja između svih naroda u Ruandi, posebno Hutu i Tutsi naroda. Godine 1996. PFR je otpočeo ofanzivu protiv izbeglica u logorima širom Zaira, koji je bio dom za prognane lidere bivšeg režima i milione Hutu izbeglica. Ovom akcijom je počeo Prvi kongoanski rat kojim je zbačen sa vlasti dugogodišnji predsednik i diktator Mobutu Sese Seko. Rezultirajući sa 2018. godinom Kagame i PFR su i dalje dominantna politička i vojna snaga u Ruandi.

Pozadina[uredi | uredi izvor]

Prekolonijalni period Ruande[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Poreklo naroda Hutu, Tutsi i Tva
Rekonstrukcija palate kraljeva Ruande pretvorena u muzej u Njanzi

Najraniji žitelji koji su živeli na teritoriji Ruande jesu pripadnici naroda Tva, koji pripadaju grupi urođeničkih Pigmeja lovca–sakupljača, koji su se naselili na ovom području između 8000 i 3000 godine pre nove ere na kome su se održali sve do dan danas.[3][4] Između 700 godine pre nove ere i 1500 godine nove ere, značajan broj Bantu naroda je emigrirao u Ruandu baveći se krčenjem šume kao bi stvorio povoljno tlo za poljoprivredni uzgoj.[5][4] Šumski narod Tva su se nakon gubitka velikog dela njihovog staništa preselilo u planine.[6] Istoričari imaju nekoliko teorija o doseljavanju Bantu naroda na ovom području. Prema nekim podacima, prvi doseljenici su narod Hutu dok se za narod Tutsi smatra da su se doselili kasnije i formirali jasne rasne grupe, verovatno, Kušitskog porekla.[7] Alternativna teorija o naseljavanju kaže da se isto odvijalo polako i mirno (bez pretenzija za osvajanjem), sa dolazećim grupama naroda koji su se integrisali u postojeće društvo.[8][4] Prema ovoj teoriji razlikovanje Hutu i Tutsi naroda je nastalo kasnije, kao razlika po klasama, a ne kao prethodno navedena radikalna razlika.[9][10]

Stanovništvo je uglavnom bilo ujedinjeno u klanovima (ubwoko)[11] u oko osam kraljevstva do 1700. godine.[12] Zemlja je bila plodna i gusto naseljena sa kraljevstvima koji su striktno kontrolisali društvo.[13] Kraljevina Ruanda vladala je Tutsi–Njiginja  klanom koji je postao dominantan početkom i sredinom 18. veka.[14] Njegovo poreklo vodi od male toparhije u blizini jezera Muhazi,[15] kraljevstvo koje je krenulo putem osvajanja i asimilacije,[16] dostiže svoj vrhunac za vreme vladavine kralja (Mwami) Kigelija Rvabugirija između 1853. i 1895. godine. Rvabugiri je proširio kraljevstvo na sever i zapad,[17][14] sprovođenjem administrativnih reformi, koje su obuhvatile ubuhake (grupu naroda Tutsi koji čuvaju stoku i privilegovani Hutu ili Tutsi narod koji se bavio trgovinskom razmenom)[18] i uburetva (grupa naroda Hutu koja je kulučila za lidere naroda Tutsi).[17] Rvabugirijeve reforme su dovele do raskola između Hutu i Tutsi naroda.[17]

Revolucija, proterivanje Tutsija, i Hutu republika[uredi | uredi izvor]

Formiranje PFR i ratne pripreme[uredi | uredi izvor]

Tok rata[uredi | uredi izvor]

Invazija 1990. godine i smrt Rvigjeme[uredi | uredi izvor]

Reorganizacija Kagameovog PFR-a[uredi | uredi izvor]

Napan na Ruhengeri u januaru 1991. godine[uredi | uredi izvor]

Rat pobunjenika, 1991—1992. godine[uredi | uredi izvor]

Mirovni proces, 1992—1993. godine[uredi | uredi izvor]

Ofanziva PFR-a u februaru 1993. godine[uredi | uredi izvor]

Sporazum u Aruši i porast Hutu moći, 1993—1994. godine[uredi | uredi izvor]

Vojne operacije tokom genocida 1994. godine[uredi | uredi izvor]

Posledice[uredi | uredi izvor]

Unutrašnja situacija[uredi | uredi izvor]

Izbeglička kriza, pobuna i ratovi u Kongu[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b IPEP 2000, str. 50.
  2. ^ Henley 2007.
  3. ^ Chrétien 2003, str. 44.
  4. ^ a b v Mamdani 2002, str. 61.
  5. ^ Chrétien 2003, str. 58.
  6. ^ King 2007, str. 75.
  7. ^ Prunier 1999, str. 16.
  8. ^ Mamdani 2002, str. 58.
  9. ^ Chrétien 2003, str. 69.
  10. ^ Shyaka, str. 10–11.
  11. ^ Chrétien 2003, str. 88–89.
  12. ^ Chrétien 2003, str. 482.
  13. ^ Prunier 1999, str. 3.
  14. ^ a b Chrétien 2003, str. 160.
  15. ^ Prunier 1999, str. 18.
  16. ^ Dorsey 1994, str. 38.
  17. ^ a b v Mamdani 2002, str. 69.
  18. ^ Prunier 1999, str. 13–14.

Literatura[uredi | uredi izvor]


Vidi još[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Грађански_рат_у_Руанди&oldid=27674820”