Episkop budimski Dionisije
| Dionisije Novaković | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1705. |
| Mesto rođenja | Boka kotorska, |
| Datum smrti | 8. decembar 1767. (61/62 god.) |
| Mesto smrti | Sentandreja, Habzburška monarhija |
Dionisije Novaković (1705, Kninska Krajina [a] — 8. decembar. 1767, Sentandreja, kod Budimpešte) bio je budimski episkop, propovednik i crkveni pisac.[1]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Dalmatinac[2] Novaković bio je postriženik i jerođakon manastira Savine. Iz manastira se kao jerođakon uputio 1725. godine u Kijev, gde je završio gimnaziju i Duhovnu akademiju.[3] Bio je jedan od prvih Srba koji su završili Kijevsku Duhovnu akademiju. Na povratku iz Rusije gde je proveo čak deset godina[4] 1737. godine došao je u Novi Sad, i uskoro postao profesor filozofije i bogoslovije u duhovnoj akademiji, koju je u to vreme (1739) osnovao u Novom Sadu bački vladika Visarion Pavlović. Novaković je svoju pristupnu besedu u školi koja se nalazila u Petrovaradinu posvetio prazniku Začeće Presvete Bogorodice.
Jeromonah Dionizije je postao prefekt[5] škole koja se zvanično zvala "Varadinska, Visariono-Pavlovićeva kolegija". Bio je u to vreme nadaleko poznat po učenosti i slatkih svojih propovedi. Kao profesor duhovne akademije u Novom Sadu, Novaković je bio neobično revan i savestan radnik, te je nastojao da svome narodu omili nauku i dokaže njezinu važnost za progres čovečanstva. U tom smislu sastavljeno je i jedno njegovo predavanje od 8/9. 1744. godine O pohvalah i polzje nauk svobodnih. Osim toga ostalo je nekoliko Novakovićevih dela, filozofsko-etičkog, dogmatskog, polemičkog i liturgičkog sadržaja, u rukopisima patrijaraške biblioteke manastira Grgetega i Orahovice. Za predavane predmete napisao je ručne knjižice od kojih je jedna (iz 1741) i štampana, ali dve decenije docnije. Reč je o delu "Epitom ili kratkaja skazanija svjašćanago hrama...", koje objavljeno 1768. godine u Veneciji. Jedan od naslova priručnika na koji skreće pažnju Šafarik je napisan 1744. godine bio je "Katihizis ili Nauka Hristijanska". Ostao je Dionisije u Novom Sadu do 1746. godine, kada je otišao u Budim.
Neko vreme bio je i propovednik u Hrvatskoj i u Budimu. Dionizije je u Budimu bio duhovnik i učitelj nekoliko godina.[6] Srbi iz Budima su se zbog Novakovića zamerili sa svojim episkopom, što je dovelo čak do za izvesno vreme zatvaranja budimske crkve. Ali Budimci - poslanici iz Budima i Sentandreje su ga toliko rado imali, da su arhijerejski sinod gotovo prisilili da im da Novakovića za episkopa.
Za episkopa Budimske eparhije je posvećen 1748. godine. Carskim ukazom a bez znanja i "privoljenja" karlovačkog mitropolita i Sinoda, postavljen je istovremeno i za episkopskog vikara u Erdelju.[7] Godine 1761. godine dobio je na upravu i Transilvansku eparhiju, stekavši znatne zasluge za odbranu pravoslavlja među transilvanskim Rumunima. Dionisije je odlazio u Erdelj, a poslednje njegovo bavljenje desilo se i jesen 1767. godine. Bilo je to nadomak smrti koja ga je snašla po povratku 8. decembra 1767. godine u Sentandreji.
Izvod iz bibliografije[uredi | uredi izvor]
Važniji radovi:[1]
- Istorija naturalnaja filosofov, u pitanjima i odgovorima,
- O purgatoriji rimskoj, sije jest o ognju čistitelnomu,
- Osnovatelnoje pokazanije o ravnostjeh meždu vostočnoj i zapadneju cerkoviju,
- Sočinenije o proishoždeniji Sv. Duha,
- Privjetstvovanija različnaja vdni roždestva Hristova,
- Propedija blagočestija i dolžnostej hristijanskih.
Njegov Epitom ili kratkaja skazanija svjaščenago hrama, riz jego itd, koji je napisao 1741, štampan je u tri maha posle njegove smrti (1768, 1783. i 1805).
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 576.
- ^ "Sentandrejski zbornik", Beograd 1/1987.
- ^ "Istočnik", Sarajevo 15. septembar 1909.
- ^ Laza Čurčić: "Kazivanja o Biblioteci Matice srpske", Novi Sad 1996.
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 15. oktobar 1886.
- ^ "Glasnik Društva srpske slovesnosti", Beograd 1875.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 31. januar 1906.
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ O mestu rođenja Dionisija Novakovića postoje različiti podaci. Izvesno je da rođen u svešteničkoj porodici početkom XVIII veka, 1705. ili 1706. godine. Kao moguća mesta njegovog rođenja navode se Boka kotorska ili okolina Knina, mada više autora govori u korist dalmatinskog porekla
Literatura[uredi | uredi izvor]
- [1],Spisi o istoriji pravoslavne crkve u dalmatinsko istrijskuom vladičanstvu
- Narodna enciklopedija (1927. g.), članak R. Grujić, profesor Univerziteta Skoplje.
- Vukašinović, mr Vladimir (2006). „Dionisije Novaković, episkop Budimski - Biografija”. Srpsko-dalmatinski magazin (na jeziku: (jezik: srpski)). Zagreb: Prosvjeta. str. 147—160. ISSN 1846-3436. Nepoznati parametar
|coauthors=ignorisan [|author=se preporučuje] (pomoć)
