Zločin protiv mira

Zločini protiv mira, poznati pod terminom agresija, predstavljaju jedno od četiri krivična dela za koje se sudilo nacističkim zvaničnicima u Nirnbergu, posle Drugog svetskog rata. Ovi zločini će, preko Nirnberških principa, postati jedno od krivičnih dela na kojima se bazira današnje međunarodno krivično pravo.

Istorijat

Zločini proitiv mira prvi put su određeni u članu 6. Statuta Međunarodnog vojnog tribunala u Nirnbergu kao:

"planiranje, pripremanje, započinjanje ili vođenje agresorskog rata ili rata kojim se krše međunarodni ugovori, sporazumi ili garantije, ili učestvovanje u nekom zajedničkom planu ili zaveri za izvršenje ma kog od gorenavedenih dela"

Agresorski rat je i pre suđenja u Nirnbergu bio zabranjen Brijan-Kelogovim paktom iz 1928. godine, mada tim paktom nije bila uvedena potpuna zabrana svakog rata. To će se desiti tek usvajanjem Povelje UN koja dopušta isključivo odbrambeni rat i prinudne mere samih Ujedinjenih nacija. Sprečavanje sile u odnosima između država jedno je od osnovnih načela UN, a posebno se ovim pitanjima bave članovi 1, 2, 33 i 39 Povelje UN.

Stoga danas nije sporno da je agresija u svakom obliku zabranjena, a ujedno predstavlja i jedno od najtežih krivičnih dela. Za određivanje da li postoji agresija zadužen je Savet bezbednosti UN na osnovu ovlašćenja iz glave VII Povelje UN.

Za zločine protiv mira bio je nadležan i Tokijski tribunal, i otada niko nije bio osuđen za neko krivično delo protiv mira.

Definicija agresije Ujedinjenih nacija

Regulisanju ove oblasti svoj doprinos dale su Ujedinjene nacije i preko Rezolucije Generalne skupštine broj 3314 iz 1974. godine. Prema ovoj rezoluciji „prvootpočinjanje upotrebe oružane sile od jedne države protivno Povelji predstavlja prima facie dokaz izvršenja akta agresije“.

U članu 3. detaljno je navedeno šta predstavlja akte agresije, nezavisno od postojanja ratnog stanja:

• invazija ili napad oružanih snaga jedne države na teritoriju druge države ili svaka okupacija, makar i privremene, koja proizađe iz takve invazije ili napada, ili aneksija teritorije ili dela teritorije druge države upotrebom sile
• bombardovanje teritorije neke države od strane oružanih snaga druge države ili upotreba ma kog oružja od strane jedne države protiv teritorije druge države; blokada luka ili obala jedne države od strane oružanih snaga druge države
• napad oružanih snaga jedne države na kopnene, pomorske ili vazduhoplovne snage, pomorsku ili vazdušnu flotu druge države
• upotreba oružanih snaga jedne države koje se s pristankom zemlje prijema nalaze na teritoriji ove poslednje, protivno uslovima predviđenim u sporazumu, odnosno ostajanje tih snaga na teritoriji zemlje prijema i posle isteka sporazuma
• radnja jedne države koja svoju teritoriju stavi na raspolaganje drugoj državi da bi je ova iskoristila za izvršenje akta agresije protiv treće države
• upućivanje od strane, odnosno u ime jedne države oružanih bandi, grupa, neregularnih vojnika ili najamnika, koji protiv druge države vrše akte oružane sile toliko ozbiljno da se izjednačuju sa gore pomenutim aktima, odnosno značajno učešće jedne države u tome

SB UN može odlučiti i da drugi akti predstavljaju agresiju. Rezolucijom se dalje naglašava da nikakvi razlozi bilo koje prirode ne mogu služiti kao opravdanje za agresiju, te da agresija povlači međunarodnu odgovornost, a da agresorski rat predstavlja zločin protiv međunarodnog mira.

Zločini protiv mira u Rimskom statutu

Rimski statut Međunarodnog krivičnog suda predviđa da je ovaj sud odgovoran za ove zločine ali uslovno. To znači da će sud u praksi postati nadležan tek kada se Statut dopuni određivanjem pojma agresije i utvrde i drugi uslovi pod kojima će sud biti nadležan za ovo krivično delo. Nije jasno zašto Sud nije prihvatio definiciju agresije iz Rezolucije 3314 UN.

Zločini protiv mira u pravu Srbije

Krivični zakonik Srbije u članu 386. predviđa postojanje krivičnog dela agresivnog rata. Prema ovom članu:

1) Ko poziva ili podstiče na agresivan rat, kazniće se zatvorom od dve do dvanaest godina.

2) Ko naredi vođenje agresivnog rata, kazniće se zatvorom najmanje deset godina ili zatvorom od trideset do četrdeset godina.

Reference

• Stojanović Zoran, Međunarodno krivično pravo, Beograd, 2006. ISBN 978-86-86223-03-6