Inok Sava
Inok Sava, monah Sava ili Sava Dečanac (oko 1530. - posle 1597.), bio je srpski jeromonah, pisac i putnik koji je 1597. godine objavio prvi srpski bukvar.[1] Sačuvani fragmenti bukvara čuvaju se u Narodnoj biblioteci Srbije, u Zbirci retke knjige.[2]
Prva srpska knjiga koja je objavljena na ćirilici bio je Bukvar, koji je štampan u štampariji Giovanni Antonio Rampazeto Pres u Veneciji u dva izdanja 1597. godine, a sastavio ga je Inok Sava pod pokroviteljstvom Stefana Paštrovića.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Inok Sava bio je savremenik štampara Ivana Fjodorova koji je 1574. objavio ruski Bukvar u Lavovu, Carska Rusija, i još jedno izdanje četiri godine kasnije (1578) u Ostrogu, Kraljevina Poljska.[3]
Štampanje je kasno stiglo u Zetu (Crna Gora), prve štampane knjige - Cetinjski oktoih - pojavile su se 1494. godine, 55 godina nakon što je Johan Gutenberg 1439. godine štampao Bibliju na svojoj novo osmišljenoj, mehaničkoj štamparskoj mašini. Nakon oslobađanja srpskih zemljalja započeta je obnova pismenosti i kulture, izgradnja i obnova crkava i manastira za bogosluženje i obrazovanji, kao i nabavka knjiga za te potrebe. Većina dostupnih rukopisnih primeraka knjiga bila je puna grešaka prepisivača. Jeromonah Stefan Paštrović došao je na ideju da se rukopisi isprave i štampaju u knjigama poput onih koje postoje u severnoj Veneciji. Nameravao je da svog rođaka Inoka Savu, monaha u Visokim Dečanima pošalje na tu misiju.
O Inoku Savi znamo malo, osim da je rođen u Paštrovićima i da je bio vezan sa Visoke Dečane kao putujući monah, sakupljač milostinje. Takvog monaha su obično nazivali inok, što znači putnik. Inok Sava je bio dobro obrazovan i upoznat sa delom Ivana Fjodorova. Takođe je imao sreću da se obrazuje na Fjodorovom primeru.[4]
Na prvoj stranici bukvara nalazi se srpska azbuka, zatim samoglasnici, zatim slogovi, nazivi svih slova itd. Inok Sava potiče iz vremena kada je vrlo malo evropskih zemalja i kultura posedovalo sopstvena nastavna sredstva za škole. Nastavni bukvar najviše fascinira svojim nastavnim metodama jer je prvi u Evropi primenio princip fonetskog čitanja. Međutim, on je ostao zapostavljen i pomalo zaboravljen. U međuvremenu, Srbi su učili uglavnom iz uvezenih knjiga, bilo objavljenih u carskoj Rusiji, bilo sa teritorija Svetog rimskog carstva, kako se nekada zvalo Austrijsko carstvo. Ovi srpski primeri zasnivali su se na staroslovenskom i slavensko-srpskom, zajedničkom jeziku svih južnoslovenskih naroda Balkana.
Do 19. veka bukvar Inoka Save bio je poznat samo nekolicini akademika u to vreme. Nije iznenađujuće jer je doba prosvetiteljstva pokrenulo nove primere poput Bukvara Gavrila Stefanovića Venclovića iz 1717. godine; Pervoe učenie (Za početnike) Zaharije Orfelin, 1767; Pervoe učenie Teofana Prokopoviča doneto je iz Rusije u Srbiju 1724. godine, pod pokroviteljstvom Mojsije Petrovića iz Karlovačke mitropolije; Bukvar Jozefa Kurzbocka, štampano u Beču 1770; Bukvar Teodora Jankovića Mirijevskog, 1776. i noviji.
Godine 1893. ruski konzul u Skadru, Krilov, izdao je prvo izdanje, štampano u Veneciji 20. maja 1597. godine, kao poklon srpskoj novinarki Okici Gluščević, koja je u to vreme prevodila Lav Tolstojev "Rat i mir". Kasnije, 1921. godine, Milorad Dimitrijević, beogradski inženjer, kupio je drugo izdanje, objavljeno 25. maja 1597. godine u Dubrovniku, gde je bio na putovanju. Oba izdanja, prvo i drugo, predstavljena su Narodnoj biblioteci Srbije. Prvo izdanje koje se sastojalo od samo dva lista papira, od kojih danas imamo samo jedan primerak, spaljeno je u nemačkom bombardovanju Beograda i Narodne biblioteke 6. aprila 1941, a drugo izdanje, na četiri lista, srećom je sačuvano.[5]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ [1] Prvi srpski bukvar inoka Save, Venecija 1597 Inok Sava, Blečić Mihailo 1991
- ^ [2]| Encyclopedia of Library and Information Science: Volume 33 – the Wellesley College Library to Zoological Literature: A Review, CRC Press isbn=978-0-8247-2033-9. s=429 Kent Allen, Lancour Harold, Daily Jay E. 1982
- ^ [3] A Short History of the Ukraine Kondufor 1986
- ^ [4] Slavic Alphabet Tables: Volume 3 – Odds and Ends (1530–1963) University of Bamberg Press isbn=978-3-86309-446-1 s=8 Kempgen Sebastian 2016
- ^ [5] ZA NJEGA NIJE ZNAO NI VUK KARADŽIĆ: Pogledajte prvi srpski bukvar star 420 godina!
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
