Isidor Stojanović
| Isidor Stojanović | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1809. |
| Mesto rođenja | Kanjiža, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 12. jun 1849. (39/40 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Kneževina Srbija |
| Naučni rad | |
| Polje | istorija, filozofija |
| Institucija | Liceum Knjažestva serbskog (kasnije Beogradski Licej) |
Isidor Stojanović (Kanjiža, 1809 — Beograd, 12. juna 1849) bio je jedan od prvih profesora istorije u Srbiji, rektor Liceuma Knjažestva serbskog (kasnije Beogradskog liceja) 1840/41. i 1845/46. i pisac prvog udžbenika iz istorije u Srbiji Pre'odnica sveobšte istorije sveta, koji je objavljen u Beogradu 1844. godine.[1]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Isidor Stojanović rođen je 1808. godine u Starom Bečeju, u Bačkoj. Njegov deda, takođe Isidor, bio je bečejski trgovac i 1818. „nadziratelj školski”. Zajedno sa sinom Jakovom, bio je pretplaćen na Vukov čuveni Srpski rječnik.[2]
Stojanović je osnovnu školu završio u mestu rođenja, a gimnaziju i licej u Segedinu. Pravne nauke studirao je na Univerzitetu u Pešti, gde je još na prvoj godini, 1833, objavio knjigu Naravoučitelne basne,[3][1] koju je posvetio svojoj babi Anastaziji i ocu Jakovu Stojanoviću.
Godine 1835, na poziv kneza Miloša, dolazi u Srbiju, gde radi prvo kao profesor prve gimnazije u Srbiji, a zatim profesor Liceja, prve visoke škole u Srbiji, direktor Gimnazije i u dva navrata rektor Liceja.
Od 1842. godine bio je član Društva srpske slovesnosti.[4] Bio je takođe i član Odbora prosveštenija, član Deputacije glavnog fonda školske uprave i deputat Liceja na Petrovskoj skupštini 1848. godine. Jedan je od osnivača Nedeljne škole za opismenjavanje odraslih. Objavio je u Beogradu 1846. godine knjigu Brzouki bukvar[5] namenjenu nedeljnim ili poftornim školama.
Pisao je pesme, članke iz istorije i prevodio sa nemačkog jezika. Sarađivao je u Zabavniku, Uraniji, Podunavki, Novinama srpskim, Glasilu Društva srpske slovesnosti i dr. Bio je pobratim Sime Milutinovića Sarajlije, kome je održao posmrtni govor. Sakupljao je i obavljivao izvore za istoriju Prvog srpskog ustanka. Išao je od sela do sela i rekonstruisao događaje po sećanjima svedoka. Deo te građe objavljen je posebno, u II i III knjizi Glasnik, glasila Društva srpske slovesnosti.
Isidor Stojanović je bio oženjen Katarinom, bogatom Vlahinjom, kćerkom Gice Nikolajevića. Njihova kuća građena od naboja bila je 1842. godine jedina na zapadnom Vračarskom platou.[6] Iza kuće se nalazila „Vračarska rupa”, nastala vađenjem zemlje, u kojoj je Vučić Perišić držao zarobljenike tokom Vučićeve bune.
Profesor Isidor Stojanović umro je relativno mlad, od kolere,[7] u Beogradu, 12. juna 1849. godine.
Pedagoška karijera[uredi | uredi izvor]
Na poziv kneza Miloša, kao student III godine, 1835. došao je u Srbiju za profesora Kragujevačke gimnazije. Najpre je bio profesor Poezije. Predavao je starijim„ klasama čovečnosti” i bio veoma cenjen i omiljen.
Polovinom marta 1839. godine prelazi u Liceum Knjažestva serbskog, odnosno Licej, prvu visoku školu u Srbiji, gde zauzima mesto Atanasija Teodorovića i predaje filozofiju i opštu istoriju sve do juna 1849. Kao profesor Liceja vršio je i dužnost direktora Gimnazije.[2] Školske 1840/41. godine bio je rektor Liceja. Kada je 1841. godine prestonica premeštena u Beograd, a sa njom i Licej[8] i Isidor Stojanović prelazi u Beograd, gde je školske 1845/46. godine ponovo bio rektor Liceja.[1]
Objavljene knjige[uredi | uredi izvor]
- Predajući opštu istoriju na Liceju, Stojanović je kao profesor imao zadatak da zadovolji potrebu ondašnjih škola za jednim savremenim udžbenikom istorije. Od Popečiteljstva prosveštenija (tadašnjeg Ministarstva prosvete) dobio zadatak da napiše udžbenik iz istorije „po ugledu na autora Tecnera, a može tražiti pomoć i od Roteka i Pelica”, kako stoji u zahtevu Ministarstva iz 1840. godine. Njegov udžbenik „Pre'odnica sveobšte istorije sveta”, koja ima 140 strana i sadrži 8 kraćih članaka, prvi je srpski udžbenik iz istorije, objavljen u Beogradu 1844. godine. Članci su prevođeni iz spisa Karla Venceslava Roteka, nemačkog istoričara iz Frajburga. Jedini originalan rad je članak Karađorđeva smrt, pisan po ugledu na Istoriju Sime Milutinovića Sarajlije. Taj rad je usmeren protiv kneza Miloša, a rađen je s namerom da zabavi čitaoce.
- Mnogo je značajniji njegov rad na objavljivanju izvora iz naše prošlosti. U njegovoj redakciji je 1848. godine izašao Protokol Karađorđev.
- Godine 1846. objavio je Brzouki bukvar, namenjen srpskoj omladini.
Stojanović je svojim beleškama i građom koju je objavljivao u Glasniku društva serbske slovesnosti ostavio vidan trag u srpskoj nauci.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Radovanović, Boriša (20. 2. 2022). „STARI KRAGUJEVAC - Isidor Stojanović”. InfoKG - Gradski portal. Pristupljeno 2024-06-08.
- ^ a b Vuk St. Karadžić: "Srpski rječnik istolkovan njemačkim i latinskijem riječima", Beč 1818.
- ^ Isidor Stojanović: "Nravoučiteljne basne u stihovi", Budim 1833.
- ^ Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1849. godine
- ^ Isidor Stojanović: "Brzouki bukvar ili novij sposob...", Beograd 1846.
- ^ Branislav Nušić: "Stari Beograd", Beograd 1984.
- ^ "Godišnjak grada Beograd", Beograd 14/1967.
- ^ „Pravni fakultet u Kragujevcu - Istorijat”. www.jura.kg.ac.rs. Pristupljeno 2024-05-20.