Istorijski arhiv „Srednje Pomoravlje“ Jagodina
| Naziv | |
|---|---|
 Istorijski arhiv "Srednje Pomoravlje", Jagodina, administrativna zgrada.
| |
| Osnovan | |
| Zemlja | |
| Direktor | |
| Sedište | |
| Adresa | |
| Sajt | |
Istorijski arhiv „Srednje Pomoravlje“, Jagodina osnovan je 6. decembra 1951. godine. Od svog osnivanja, funkcija ove ustanove kulture je da prikuplja, čuva i štiti, sređuje, obrađuje, publikuje važnu arhivsku građu i omoguće njenu naučnu, službenu i drugu upotrebu.[1]
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Odlukom Gradskog narodnog odbora Svetozarevo, od 6. decembra 1951. godine, osnovana je ustanova pod imenom Gradska državna arhiva. Reorganizacijom organa uprave (ukidanjem srezova) marta 1967. godine, Istorijski arhiv u Svetozarevu (danas – Jagodina) postaje međuopštinska ustanova i dobija jurisdikciju nad šest opština današnjeg Pomoravskog upravnog okruga: Svetozarevom (Jagodina), Ćuprijom, Paraćinom, Svilajncem, Despotovcem i Rekovcem.
Gradska državna arhiva[uredi | uredi izvor]
Na osnovu Opšteg i Republičkog zakona o državnim arhivima, Izvršni odbor Gradskog narodnog odbora sreza Svetozarevo je 6. decembra 1951. godine doneo Odluku o osnivanju Gradske državne arhive u Svetozarevu. Područje rada Gradske državne arhive obuhvatalo je gradove Svetozarevo, Paraćin i Ćupriju i belički, ravanički, paraćinski, resavski i despotovački srez. Gradska državna arhiva je zadržala prostorije nekadašnjeg Središta, u odeljenju površine 40 m² koje je bilo podeljeno na magacinski i službeni prostor. Arhivalije su povezivane kanapom i odlagane na patosu.[2]
Dve godine posle osnivanja, Gradski narodni odbor je odredio dve prostorije u ulici Boška Đuričića br. 10 (zgrada Trgovinske komore) za smeštaj arhivske građe. Jedan deo arhivske građe „republikanskog značaja u 15 sanduka i 23 kutije od amerikan. paketa” smešten je u zakupljenom prostoru u ulici Hajduk Veljka br. 9. Arhivom je rukovodio v.d. upravnik Ljubiša Vujić, dotadašnji rukovodilac Središta, čime je obezbeđen kontinuitet u radu.
Istorijski arhiv Sreza Svetozarevo[uredi | uredi izvor]
Gradsku državnu arhivu u pogledu finansiranja 1. januara 1956. godine preuzima Narodni odbor sreza Svetozarevo. Područje nadležnosti Arhiva je zadržano i prostiralo se na 26 opština sreza Svetozarevo. Uporedo sa ovom promenom Gradska državna arhiva 1957. godine menja naziv u Istorijski arhiv sreza Svetozarevo. Tada je donet prvi Statut koji je definisao Arhiv kao „stručnu i naučnu budžetsku ustanovu zasnovanu na načelima društvenog upravljanja”. Osnovna funkcija Arhiva je da „prikuplja, čuva i zaštićuje, sređuje, obrađuje, publikuje važnu arhivsku građu i omogućuje njenu naučnu, službenu i drugu upotrebu”. Krajem 1962. godine došlo je do statusne promene Arhiva pošto je Narodni odbor sreza Kragujevac preuzeo prava osnivača Istorijskog arhiva u Svetozarevu. Naredne godine Arhiv je useljen u nove prostorije prilagođene nameni na Skveru narodne omladine broj 1. Organizaciona struktura u Arhivu takođe je doživela preobražaj. Povećanjem broja radnika (deset) popunjeni su zapostavljeni odseci, a odsek sređivanja i obrade dobio je troje službenika. Navedene statusne i organizacione promene su postepeno utirale put ka profilisanju arhiva modernog tipa.
Savremeni arhiv[uredi | uredi izvor]
Zakon o upravljanju u oblasti kulture 1968. godine i novi Zakon o arhivskoj građi i arhivskoj službi 1967. godine, stvorili su uslove da se arhivska služba u potpunosti razvije u skladu sa novim političkim, državotvornim i kulturnim stremljenjima. Samoupravljanje je potpuno prodrlo u arhivske kolektive, čime je suštinski izmenjena organizacija rada i upravljanja. Organi upravljanja u arhivima bili su radna zajednica, savet, stručno veće i direktor. Istorijski arhiv sreza Svetozarevo je, pored navedenih promena, dobio novog titulara. Ukidanjem Sreza Kragujevac 31. marta 1967. godine, pravo i obaveze osnivača preuzela je Skupština opštine Svetozarevo, a suosnivača SO Ćuprija, Paraćin, Despotovac, Svilajnac i Rekovac. Nove prostorije arhiva u nekadašnjoj Učiteljskoj školi „Sreten Adžić” koje su useljene krajem aprila 1973. godine i adaptirana zgrada „paviljona” za poslovni prostor 1975. godine kao i promena naziva 14. decembra 1974. godine u Istorijski arhiv „Srednje Pomoravlje”, konačno su definisale Arhiv Jagodine kao arhiv modernog tipa.
Na teritoriji Pomoravskog okruga, koja je u nadležnosti Istorijskog arhiva u Jagodini, danas se nalazi 910 registratura, sa oko 40.000 dužnih metara registraturskog materijala.
Trenutno se u depoima Arhiva čuva 449 fondova i 10 zbirki, sa blizu 7000 dužnih metara arhivske građe i registraturskog materijala. Najveći broj ovih fondova je iz HH veka, sa statusom arhivske građe od značaja i velikog značaja. Znatno manji broj fondova potiče iz XIX veka, sa statusom arhivske građe od izuzetnog značaja
Izdavačka delatnost[uredi | uredi izvor]
Od svog osnivanja, 1951. godine, do 2018. godine, Istorijski arhiv Jagodine, kao izdavač i suizdavač, objavio je 50 naučnih i stručnih publikacija. Ovde nisu uračunati katalozi raznih specijalizovanih izložbi, već samo obimnije publikacije (knjige). U okviru pomenutog broja, Istorijski arhiv Jagodine objavio je 23 monografije i studije, 17 zbirki istorijskih izvora (objavljene arhivske građe) i 10 brojeva specijalizovanog časopisa za istoriografiju i arhivistiku – Koreni.
Tokom naučno-istraživačke i izdavačke delatnosti, pokrenute su sledeće edicije: Prilozi za istoriju zdravstva u Jagodinskom okrugu u 19. veku; Izvori za Drugi svetski rat u Pomoravlju, Resavi i Levču; Izvori za istoriju školstva u Pomoravlju, Resavi i Levču 1804-1941; Jagodinska nahija 1815-1839 i Popisi stanovništva i imovine u 19. veku.[1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. jul 2017) U okviru pobrojanih edicija, objavljene su sve zbirke istorijskih izvora u izdanju Istorijskog arhiva Jagodine.
Biblioteka[uredi | uredi izvor]
Biblioteka Istorijskog arhiva „Srednje Pomoravlje” u Jagodini, 2018. godine je posedovala 3394 bibliografskih jedinica i 1500 periodičnih izdanja. U Biblioteci se nalaze 13 starih i retkih knjiga od kojih je najstarija zbirka izvora Pribavlenije III izdata u Beču 1795. godine.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Arhivska mreža Srbije”. Arhivistika. Pristupljeno 19. 1. 2020.
- ^ „Istorijski arhiv „Srednje Pomoravlje“”. Jabooka. Pristupljeno 19. 1. 2020.