Капија Балкана
| Kapija Balkana: brzi vodič kroz prošlost Beograda | |
|---|---|
 Naslovna strana izdanja iz 2011. | |
| Nastanak i sadržaj | |
| Autor | Svetlana Velmar-Janković |
| Zemlja | Srbija |
| Jezik | srpski |
| Žanr / vrsta dela | dokumentarna literatura |
| Izdavanje | |
| Datum | 2011. |
| Klasifikacija | |
| ISBN ? | 978-86-7979-253-2 |
Kapija Balkana: brzi vodič kroz prošlost Beograda je knjiga čiji je autor srpska književnica i akademik Svetlana Velmar-Janković, objavljena 2011. godine u izdanju "Stubova kulture" iz Beograda.[1]
O autoru[uredi | uredi izvor]
Svetlana Velmar-Janković (1933-2014) rođena je u Beogradu gde se školovala i živela. Objavila je romane: Ožiljak, Lagum, Bezdno, Nigdina i Vostanije; eseje: Savremenici, Ukletnici, Izabranici i Srodnici; sećanja: Prozraci; zbirke pripovedaka: Dorćol, Vračar, Glasovi, Knjiga za Marka i Očarane naočare: priče o Beogradu; molitve: Svetilnik; dramu Knez Mihailo i knjigu drama Žezlo; monografiju Kapija Balkana: brzi vodič kroz prošlost Beograda. Za svoj rad dobila je nagrade: „Isidora Sekulić“, Andrićeva nagrada za knjigu priča Dorćol, „Meša Selimović“, „Đorđe Jovanović“, „Bora Stanković“, „Pera Todorović“, Nagrada Narodne biblioteke Srbije za najčitaniju knjigu u 1992. godini, Ninova nagrada za roman godine za Bezdno (1995), Nagrada „Neven“, Nagrada Politikinog zabavnika, Nagrada „6. april“ za životno delo o Beogradu, Nagrada „Mišićev dukat“ i Nagrada „Stefan Mitrov Ljubiša“. Prevođena na engleski, francuski, nemački, španski, italijanski, grčki, bugarski i mađarski jezik. Bila je redovan član Srpske akademije nauka i umetnosti.[2]
O delu[uredi | uredi izvor]
Knjiga Kapija Balkana: brzi vodič kroz prošlost Beograda sadrži zanimljiv i prijemčiv prikaz istorije Beograda, ali isto tako i duboku analizu istorijskih procesa za sve one koji žele da ga bolje upoznaju.[3]
Knjiga obuhvata period od prvih naseobina na ušću Save i Dunava do Prvog svetskog rata, sadrži indeks pojmova i toponima, kao i brojne ilustracije.[4]
Autorka je za knjigu rekla da je to istorijska priča:
| „ | Istorijska je jer je nastala u nastojanju da se kazivanje što potpunije oslanja na istoriografske izvore i podatke; priča je jer je kazivanje ipak samo subjektivno sagledavanje sleda istorijskih zbivanja.[4] | ” |
Knjiga je podeljena u četiri dela: Prvi deo knjige obuhvata najduži vremenski period, od nastanka Singidunuma u prvom veku naše ere pa sve do kraja prve vlade srpskog kneza Miloša Obrenovića tridesetih godina devetnaestog veka. U drugom delu knjige u centru pažnje su periodi vladavine kneza Miloša i kneza Mihaila. Treći deo knjige prati nešto više od tri decenije, preciznije od proglašenja nezavisnosti Srbije 1878. do Prevrata 1903. Četvrti deo je najkraći, pokriva samo 11 dramatičnih godina, od 1903. do 1914. Taj period je razdoblje uspostavljanja demokratskog srpskog društva, koji su mnogi nazivali i ‘zlatnim godinama’.[4]
Kapiji Balkana, istorijskoj priči o Beogradu, Svetlana Velmar Janković posvetila sedam godina, sedam godina je rasla sa Kapijom Balkana, bila zatrpana knjigama, spisima, novinama, časopisima, prepiskom, arhivskom građom.[2]
Sadržaj[uredi | uredi izvor]
Knjigu čine četiri celine koje su podeljene u odeljke:[2]
PRVI DEO
- Vodič počinje svoje kazivanje
- O Beogradu kad postaje Singidudum
- "Mistične oči" na prasrtarim vazama
- Singidudum ulazi u istoriju
- Jedan dan u rimskom Singidudumu
- O razorenom Singidudumu koji tone u vreme
- Vizantijski car ponovo podiže Singidudum
- Sloveni daju ime gradu nad ušćem
- Otimanje Beograda
- Srpski Beograd despota Stefana
- Dve dramatične opsade
- "Bedem hrišćanstv" je u opasnosti!
- "Bedem hrišćanstva" je probijen!
- Turci u Beogradu
- Posetilac u turskom Beogradu
- Beograd prelazi iz turskih u austrijske ruke i obratno
- Radničke igre oko Beograda
- Osvajački pohod princa Eugena Savojskog
- Barokni Beograd
- Beograd je turski, opet
- Stare priče o novim ratničkim igrama između Austrije i Turske: tu su i Kočina krajina i opsada Beograda i generala Laudona
- Nova zbivanja u poslednjoj deceniji 18. veka: Srbi prvi put dobijaju povlastice
- Beograd kao glavni junak u Prvom srpskom ustanku
- Beograd je osvojen!
- Srpski Beograd
- Godine mraka
- Doba novih, Miloševih, igara
- Čitanje "Hatišerifa" na Tašmajdanu - najveća pobeda kneza Miloša
- Vremena se menjaju, i ljudi sa njima
- Knez Miloš pada, knez Mihailo se diže
- Vučićeva buna uzima mah - i knez Mihailo odlazi preko granice
- Novi knez iz satre dinastije - Aleksandar, sin Karađorđev
- Ilija Garašanin - i njegovo Načertanije
- Grad Beograd počinje da izrasta u balkansku varoš što vri
- Svetoandrejska skupština - i nova smena dinastija
DRUGI DEO
- Druga vlada starijeg i mlađeg Obrenovića - povratak kneza Miloša
- Misao o evropskoj Srbiji kneza Mihaila
- Bombardovanje Beograda 1862.
- Slavi se srpsko preuzimanje gradova
- Izazovi velikih sila
- Kneževa slava zablista pa potamni, a smrt mu je za vratom
- Dečak na prestolu
- Vlast se vidi s lica, ali i s naličja
- Knez, namesnici i narod
- Jedan pogled na evropu
- Naslednik prestola u strahu
- Mladi knez kuša vlast
- Vladarske muke sa vladama
- Beograd se budi i buni, a jedan stranac obilazi kafane
- Ustanak je izbio, a dolazi rat!
- Černjajev raspaljuje žar rata, ali bez uspeha
- Odlučan preokret donosi drugi rat Srba sa Turcima
- Na Berlinskom kongresu 1878. Srbija stiče državnu samostalost
TREĆI DEO
- Beograd izvan šanca 1878-1903.
- Beograd se navikava na nezavisnost
- Varoš izlazi iz šanca
- Istočni Vračar se naglo podiže
- Novo vreme se predstavlja
- Na jednoj strani Timočka buna, na drugoj Društvo za ulepšavanje Vračara
- O čemu nam pripoveda ovo važno društvo
- Puštanje u rad prve srpske železnice
- "Slavija" i "Sala mira" kao simboli
- Mala varoš, ali arhitektonsko čudo - veliko
- Posledice rata sve više blede, a drama u Dvoru izbija svom silinom
- Donosi se novi ustav i proglašava se novi kralj
- Na vlast su stigli radikali sa godinom 1889. i u punom zamahu
- Još jednom o godini 1889.
- Narodna banka Srbije je završena
- Doba je preteško, ali Beograd ume da peva i da - uči
- Polet muzičkog života uprkos "državnom udaru" kralja Aleksandra od 1. aprila 18893.
- Novi misaoni dometi mladog građanstva
- Srbija prvi put na Svetskoj izložbi u Parizu
- Hitri odskok u prošlost - ka mprvim pokušajima evropeizacije
- Pisci u časopisima i časopisi za pisce
- Promiče poslednja decenija 19. veka, a Beograd se brzo modernizuje
- Građanstvo Beograda u naglom usponu
- Zajam kao zamajac nove energije
- Institucija "Građanska kasina"
- Stižu "čuda od nauke" među kojima je i kinematograf, a Beograđani se zabavljaju
- Od kraljevskog srpskog Narodnog pozorišta do "Orfeuma" Brane Cvetkovića
- "Vlada vladanovštine"
- Politička oluja na vidiku: Ivanjdanski atentat i teror policije
- Opet preokret: mladi kralj se ženi, a stari umire
- U susret događajima što odlučuju: stiže proleće 1903. godine
- Martovske demostracije zvane i meteži, a evo i noći 29. maja
- Prelom je tu, prolom odjekuje, dinastija Obrenovića je srušena
ČETVRTI DEO
- Od 1903. do 1914. godine
- Prve tri godine novog poretka
- Ojačale energije rasta u kulturi i nauci
- List "Odjek" kao tunel prema budućim godinama
- Opasno političko vrenje na sve strane, a najjače na jugu Evrope, na Balkanu
- Pesnik iz Beograda na službi u Prištini
- Izbija carinski rat između Srbije i Ausrougarske
- Trgovina ima i svoje podzemlje, moćne tokove - Mali pijac na savi i druge velike pijace u svetu
- Bauk aneksije nad Bosnom i Hercegovinom - a to Srbija treba da plati
- Mala zemlja ipak mora da podnese veliki poraz
- Duh Beograda je ipak tu, i još očajan
- Sad je reč i o bankama, ali i o bankokratiji
- Prva mehaničarska radionica u Knez Mihailovoj, odjeci "veleizdajničkog" procesa u Zagrebu, godišnjica aneksije u Beogradu
- Uspon muzičkog života u Beogradu: oratorijumi i opere
- Stigli su ratovi na Balkan!
- Reč na kraju
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Kapija Balkana : brzi vodič kroz prošlost Beograda”. plus.cobiss.net. Pristupljeno 20. 5. 2022.
- ^ a b v Velmar-Janković, Svetlana (2011). Kapija Balkana : brzi vodič kroz prošlost Beograda. Beograd: Stubovi kulture. str. 583—588, 611—616. ISBN 978-86-7979-253-2.
- ^ „"Kapija Balkana: Brzi vodič kroz prošlost Beograda"”. marsh.rs. Pristupljeno 20. 5. 2022.
- ^ a b v „Vodič kroz istoriju srpske prestonice”. spc.rs. Arhivirano iz originala 20. 05. 2022. g. Pristupljeno 20. 5. 2022.
