Korisnik:BluriVision/pesak

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Pet Očiju (eng. The Five Eyes) je obaveštajni savez koji uključuje Australiju, Kanadu, Novi Zeland, Ujedinjeno Kraljevstvo, i Sjedinjene Američke Države.[1] Ove države su članice višestranog sporazuma zvanog „UKUSA Sporazum” (eng. United Kingdom – United States of America Agreement).[2][3][4][5]

Poreklo saveza Pet Očiju se može ispratiti do neformalnih tajnih sastanaka tokom Drugog Svetskog Rata, koji su se odvijali između Britanskih i Američkih razbijača kodova. Sastanci su počeli i pre zvaničnog ulaska Sjedinjenih Američkih Država u rat, nakon čega su saveznici doneli Atlantsku Povelju koja je potvrdila ljihovu viziju posleratnog sveta. Srđan Vučetić, Kanadski akademik, tvrdi da je savez nastao iz govora Vinstona Čerčila o Gvozdenoj Zavesi [6]1946, gde je upozorio o otvorenom konfliktu između Sovjetskog Bloka ako Englesko govoreće „demokratije” ne nauče da sarađuju.

Ni sigurno sprečavanje rata, ni kontinuirani uspon svetske organizacije neće se postići bez onoga što sam nazvao bratskim udruženjem naroda Komonvelta. To znači posebnu vezu između Britanskog Carstva i Sjedinjenih Američkih Država... nastavak intimne veze između naših vojnih savetnika, što vodi zajedničkom proučavanju potencijalnih opasnosti...[7]

Dok je Hladni Rat nastavljao, 1960. godine sistem za razmenu obaveštajnih podataka je nazvan ECHELON(eng. ECHELON).[8] Razvijen je od strane alijanse Pet Očiju sa namerom da prati komunikaciju bivših članica Sovjetske Unije i Istočnog Bloka, ali se sada koristi za praćenje komunikacija širom sveta.[9][10]

Krajem 1990-ih godina , postojanje ECHLEON-a je otkriveno javnosti, što je izavalo veliku raspravu u Evropskom Parlamentu i Kongresu Sjedinjemoh Američkih Država u manjoj meri.

Savez Pet Očiju je proširio svoje kapacitete tokom Rata protiv terorizma, sa akcentom na praćenju Svetske internet mreže. Bivši saradnik NSA Edvard Snouden opisuje Pet Očiju kao „nadnacionalnu obaveštajnu organizaciju koja ne odgovara poznatim zakonima svojih zemalja”.[11] Snouden je 2013 godine otkrio dokumente koji pokazuju da je Savez Pet Očiju špijunirao građane i delio prikupljene informacije kako bi zaobišao restriktivne regulacije i propise o nadzoru nad građanima.[12][13][14][15]

Uprkos kontroverznim metodama, veza između Saveza Pet Očiju predstavlja najobimniji poznati špijunski savez u istoriji.[16]

Sedište NSA, Fort Meade, Merilend, Sjedinjene Američke Države

Pošto prikupljeni i obrađeni obaveštajni podaci dolaze iz više izvora, podaci koji se dele nisu ograničeni samo na obaveštajne podatke o signalima(eng. SIGINT), već često uključuje i odbrambenu, ljudsku (eng. HUMINT) i geoprostornu inteligenciju(eng. GEOINT).

Sedište ASIO, Kanbera, Australija
Sedište GCHK, Čeltenhem, Gloustešir, Ujedinjeno Kraljevstvo

Organizacije[uredi | uredi izvor]

Tabela ispod pruža pregled većine agencija alijanse Pet Očiju koje su uključene u deljenje podataka.[17]

Država Agencija Skraćenica Uloga[17]
Australija Australijska tajna obaveštajna služba ASIS Ljudska obaveštajno izviđačka služba
Australijska uprava za signale ASD Obaveštajno izviđačka služba signala
Australijska bezbednosno-obaveštajna organizacija ASIO Bezbednosna obaveštajno izviđačka služba
Australijska geoprostorno-obaveštajna organizacija AGO Geoprostorna obaveštajno izviđačka služba
Odbrambena obaveštajna organizacija DIO Odbrambena obaveštajno izviđačka služba
Kanada Obaveštajna komanda kanadskih snaga CFINTCOM Ljudska, geoprostorna i ljudska obaveštajno izviđačka služba
Ustanova za bezbednost komunikacija CSE Obaveštajno izviđačka služba signala
Kanadska služba bezbednosti i obaveštajne službe CSIS Ljudska i bezbednosna obaveštajno izviđačka služba
Kraljevska kanadska konjička policija RCMP Bezbednosna obaveštajno izviđačka služba
Novi Zeland Kancelarija za obaveštajne i bezbednosne poslove Ministarstva odbrane DDIS Odbrambena obaveštajno izviđačka služba
Biro bezbednosti vladinih komunikacija GCSB Obaveštajno izviđačka služba signala
Novozelandska bezbednosna i obaveštajna Služba NZSIS Ljudska i bezbednosna obaveštajno izviđačka služba
Ujedinjeno Kraljevstvo Odbrambena obaveštajna služba DI Odbrambena obaveštajno izviđačka služba
Sedište vladine komunikacije GCHKJU Obaveštajno izviđačka služba signala
Bezbednosna služba MI5 Bezbednosna obaveštajno izviđačka služba
Tajna obaveštajna služba MI6, SIS Ljudska obaveštajno izviđačka služba
Sjedinjene Američke Države Centralna obaveštajna agencija CIA Ljudska obaveštajno izviđačka služba
Obaveštajna agencija Ministarstva odbrane DIA Odbrambena obaveštajno izviđačka služba
Federalni istražni biro FBI Bezbednosna obaveštajno izviđačka služba
Nacionalna geoprostorna obaveštajna agencija NGA Geoprostorna obaveštajno izviđačka služba
Agencija za nacionalnu bezbednost NSA Obaveštajno izviđačka služba signala

Istorija[uredi | uredi izvor]

Poreklo (1941-1950. godine)[uredi | uredi izvor]

Najranije poreklo saveza Pet Očiju proizilazi iz tajnih sastanaka između Britanskih i Američkih razbijača kodova u Britanskoj ustanovi za razbijanje kodova koja se nalazi u Blečli parku u Februaru 1941. godine(pre ulaska Sjedinjenih Američkih Država u rat). U dnevniku Alastera Denistona, šefa Blečli Parka, nalazi se rečenica „Trzaji dolaze!” (eng. "The Yanks are coming!"), praćeno rečenicom „Trzaji stižu” (eng. "Yanks arrive"), napisano 10-og Februara. Britanske i Američke agencije delile su ekstremno poverljive informacije, uključujući i Britansko lomljenje Nemačkog Enigma koda, i Sjedinjene Američke Države lomljenje Japanskog Ljubičastog koda. Od tada, Alester Deniston i Alan Tjuring, ekspert za lomljenje kodova, putovali preko Atlantika. Praktična veza uspostavljena za izviđanje ratnih signala prerasla je u potpisani sporazum na početku hladnog rata.[18]

Formalni savez Pet Očiju datira iz Atlantske Povelje, koja je izdata u avgustu 1941.godine kako bi se postavili zajednički ciljevi saveznika u posleratnom svetu. 17. maja 1943. godine Britansko - Američki sporazum o zakonu o vezi, takođe poznat kao BRUSA Sporazum, potpisali su vlade Britanije i SAD u svrhu promovisanja saradnje između Vojnog ministarstva SAD i Britanske Državne Škole Kodova i Šifara (GC&CS). Dana 5.marta 1946. godine, tajni ugovor je formalizovan kao UKUSA sporazum, koji je do danas osnova za svu saradnju u obaveštajnim signalima između NSA i GCHK.[19][20]

1948. godine ugovor je proširen da uključi Kanadu, a potom i Norvešku (1952), Dansku (1954), Zapadnu Nemačku (1955), Australiju (1956) i Novi Zeland (1956).[21] Ove zemlje su učestvovale u Savezu kao treće strane. Do 1955. godine, formalni status preostalih zemalja saveza Pet Očiju, zvanično je priznat u novijoj verziji UKUSA sporazuma koji je sadžao sledeću izjavu:

Trenutno će se samo Kanada, Australija i Novi Zeland smatrati zemljama Komonvelta koje sarađuju sa Velikom Britanijom i Sjedinjenim Državama.[21]

Izraz "pet očiju" potiče kao skraćenica za klauzulu o mogućnosti izdavanja "samo za oči AUS/ CAN / NZ / UK / US".[22]

Hladni rat[uredi | uredi izvor]

Tokom Hladnog Rata (obično se smatra da je otprilike period 1947-1991), GCHK i NSA razmenjivali su obaveštajne podatke o Sovjetskom Savezu, Narodnoj Republici Kini i nekoliko istočnoevropskih zemalja (poznatih kao Egzotika). [23]Tokom nekoliko decenija razvijena je ECHELON nadzorna mreža za nadgledanje vojnih i diplomatskih komunikacija Sovjetskog Saveza i njegovih saveznika u Istočnom bloku.[24]

Tokom Vijetnamskog Rata, Australijski i Novozelandski operateri u Azijsko-Pacifičkom regionu radili su direktno na podršci Sjedinjenim Državama, dok su operateri GCHK-a stacionirani u (tadašnjoj) Britanskoj koloniji Hong Kong dobili zadatak da nadgledaju mreže protivvazdušne odbrane Severnog Vijetnama. [25][26]Tokom Foklandskog rata, Britanci su dobijali obaveštajne podatke od svojih pet saveznika, poput Australije, kao i od trećih strana poput Norveške i Francuske. [27][28]Posle Zalivskog Rata, tehničar ASIS organizacije korišćen je za prisluškivanje vladinih kancelarija Kuvajta.[29]

ASIS i CIA su 1950-ih godina zajednički organizovali svrgavanje iranskog premijera Mohameda Mosadika.[30][31][32][33] Šezdesetih godina SIS i CIA zajednički su organizovali atentat na lidera Kongoanske nezavisnosti Patrisa Lumumbe. 1970-ih godina ASIS i CIA zajednički organizovali zbacivanje predsednika Čilea Salvadora Aljendea. [34][35][36][37]Tokom protesta na trgu Tjenanmen 1989. godine, ASIS i CIA učestvovali su u operaciji žuta ptica kako bi spasili disidente od kineskog režima.[38]

Otkrića o ECHELON mreži(1972-2000)[uredi | uredi izvor]

Krajem 20.veka, ECHELON nadzorna mreža evoluirala je u globalni sistem sposoban da presretne ogroman broj privatnih i komercijalnih poruka, uključujući telefonske pozive, faksove, e-poštu i drugi promet podataka. To je učinjeno presretanjem komunikacionih medija kao što su satelitski prenos i Dajal-ap javne telefonske mreže.[39]

U savezu Pet Očiju postoje dve vrste metoda prikupljanja informacija: PRIZM program i apstrim sistem za prikupljanje podataka. PRIZM program prikuplja informacije o korisnicima od tehnoloških firmi kao što su Gugl, Epl i Mikrosoft, dok apstrim sistem prikuplja informacije direktno iz civilnih poruka preko optičkih kablova i infrastrukture kroz koju podaci prolaze, u realnom vremenu.[40] Program je prvi put otkriven javnosti 1972.godine, kada je bivši analitičar za komunikacije NSA rekao za magazin Ramparts da je NSA razvila tehnologiju koja "može razbiti sve Sovjetske kodove".[41] Dunkan Kempbel je 1988.godine otkrio postojanje ECHELON-a u Nju Stejtsmenu, kao proširenje UKUSA Sporazuma o globalnoj inteligenciji signala (SIGINT). Članak "Neko sluša", detaljno je opisao kako su se operacije prisluškivanja koristile ne samo u interesu "nacionalne bezbednosti", već su se redovno koristile i za korporativnu špijunažu u korist američkog poslovanja i interesa. Ovaj članak je prošao gotovo nezapaženo izvan novinarskih krugova.[42] 1996.godine detaljan opis ECHELON-a pružio je Novozelandski novinar Niki Hager u knjizi pod nazivom "Tajna Moć – uloga Novog Zelanda u međunarodnoj špijunskoj mreži", koju je Evropski parlament citirao u izveštaju iz 1998. godine pod nazivom "procena tehnologije političke kontrole". (PE 168.184).[43] Dana 16.marta 2000. godine, parlament je pozvao na rezoluciju o pet očiju i njihovoj ECHELON nadzornoj mreži, koja bi, ako bude usvojena, pozvala na "potpuno demontiranje ECHELON-a".[44]

Tri meseca kasnije, Evropski parlament osnovao je privremeni odbor za ECHELON kako bi istražio ECHELON nadzornu mrežu. Međutim, prema brojnim evropskim političarima, poput Eskoa Sepinena iz Finske, ove istrage je ometala Evropska komisija.[45]

U Sjedinjenim Američkim Državama, zakonodavci Kongresa upozorili su da se sistem ECHELON može koristiti za nadgledanje američkih građana.[46] Američka vlada je 14.maja 2001. godine otkazala je sve sastanke sa privremenim Komitetom za ECHELON.[47]

Britanski pres BBC je u Maju 2001.godine izjavio „Vlada Sjedinjenih Američkih Država i dalje odbija da prizna da ECHELON čak i postoji.”[24]

Rat protiv terorizma(od 2001)[uredi | uredi izvor]

Nakon napada koji se odigrao 11. septembra na Svetski Trgovinski Centar i Pentagon, mogućnosti posmatranja pet očiju znatno su proširene u okviru globalnog rata protiv terorizma.

Uoči rata u Iraku, savez Pet Očiju pratio je izveštaje inspektora UN-a o naoružanju Hansa Bliksa. Kancelariju generalnog sekretara UN Kofija Anana prisluškivali su britanski agenti.[48][49] Dopis NSA detaljno je opisao planove "Pet Očiju" za pojačano prisluškivanje delegacija šest zemalja UN-a u okviru kampanje "prljavi trikovi" kako bi se izvršio pritisak na ovih šest zemalja da glasaju za upotrebu sile protiv Iraka.[50][51][48]

SIS i CIA sklopili su nadzorno partnerstvo sa libijskim vladarom Moamarom Gadafijem kako bi špijunirali Libijske disidente na Zapadu u zamenu za dozvolu da se Libija koristi kao baza za vandredne rendicije.[52][53][54][55][56]

Pet Očiju ima pristup SIPRNet usluzi, vladine posebne verzije interneta počevši od 2010.godine.[57]

U 2013.godini, dokumenti koje je objavio bivši zaposleni NSA Edvard Snovden, otkrili su postojanje brojnih programa nadzora koje zajednički vodi alijansa Pet Očiju. Sledeća lista uključuje nekoliko zapaženih primera primećenih u medijima:

  • PRISM - Upravljana od strane NSA u saradnji sa GCHK i ASD[58][59]
  • XKeyscore - Upravljana od strane NSA uz pomoć ASD i GCSB[60]
  • Tempora - Upravljana od strane GCHK uz pomoć NSA[61][62]
  • MUSCULAR – Upravljana od strane GCHK i NSA[63]
  • STATEROOM – Upravljana od strane ASD, CIA, CSE, GCHK i NSA[64]

U martu 2014. godine, Međunarodni Sud Pravde (MS) naložio je Australiji da zaustavi nadzor nad Istočnim Timorom. Ovo označava prva takva ograničenja nametnuta članici alijanse Pet Očiju.[65]

U novembru 2020. godine, savez Pet Očiju kritikovao je kineska pravila koja su diskvalifikovala izabrane zakonodavce u Hong Kongu.[66]

Takmičenje sa Kinom(od 2018)[uredi | uredi izvor]

Dana 1.decembra 2018. godine, kanadske vlasti na Međunarodnom aerodromu u Vankuveru uhapsile su Menga Vanzhoua, izvršnog direktora Huaveija, da bi mu se sudilo zbog optužbi za prevaru i zaveru u Sjedinjenim Državama.[67] Kina je reagovala hapšenjem dvojice Kanadskih državljana. Prema Jutarnjoj Pošti Južne Kine, analitičari su ovaj sukob videli kao početak direktnog sukoba između kineskog rukovodstva Kineske Komunističke Partije i članova Saveza Pet Očiju.[68] Tokom narednih nekoliko meseci, Sjedinjene Države su uvele ograničenja za trgovinu tehnologije sa Kinom.[69] Na zahtev Australijskih parlamentaraca i Američkog državnog sekretara Majka Pompea, Vlada Velike Britanije najavila je da će smanjiti prisustvo Huaveijeve tehnologije u svojoj 5G mreži na nulu.[70][71] Novine su izvestile da je Peking ove događaje doživljavao kao politički rat "vođen najstarijim obaveštajnim savezom na svetu, savezom Pet Očiju".[72][73][74]

Sredinom aprila 2021. godine, Novozelandska ministarka spoljnih poslova Nanaja Mahuta izdala je saopštenje da Novi Zeland neće dozvoliti Savezu Pet Očiju da diktira svoje bilateralne odnose sa Kinom i da je Novom Zelandu neprijatno proširiti opseg obaveštajne grupe. Kao odgovor, australijska vlada izrazila je zabrinutost da Vellington podriva kolektivne napore u borbi protiv onoga što smatra kineskom agresijom. Mahutine primedbe podržala je Novozelandska premijerka Jasinda Ardern, koja je izjavila da, iako je Novi Zeland i dalje posvećen savezu Pet Očiju, neće koristiti mrežu kao svoju prvu tačku za komunikaciju o pitanjima koja nisu vezana za bezbednost. Urednik časopisa „Telegraf” Kon Koflin i član parlamenta britanskih konzervativaca Bob Sili kritikovali su Novi Zeland za podrivanje napora saveza Pet Očiju na stvaranju jedinstvenog fronta protiv Pekinga. Kineski Global Tajms pohvalio Novi Zeland za ono što je stavio svoje nacionalne interese iznad saveza Pet Očiju.

Krajem aprila 2021. godine, Global Tajms izvestio je da će zaposleni u kompanijama i organizacijama za koje se smatra da su "u riziku" od stranog prodora, i koji putuju u zemlje pet očiju, biti pod nadzorom kineskog Ministarstva državne bezbednosti. Ovi zaposleni će morati da obaveste kineske vlasti o svojim putovanjima, agendama i sastancima sa stranim osobljem. Ostale mere bezbednosti uključuju polaganje "obuke za špijunažu pre odlaska" i ostavljanje elektronskih uređaja kod kuće i dovođenje novih u inostranstvo. Ove mere su preduzete tokom perioda pogoršanja tenzija između Kine i zemalja sa pet očiju.[75][76]

Sredinom decembra 2021. godine državni sekretar Sjedinjenih Američkih Država Entoni Blinken zajedno sa ministrima spoljnih poslova Australije, Kanade, Novog Zelanda i Ujedinjenog Kraljevstva, kritikovali su zajedničkom izjavom nedostatak kandidata iz opozicije, zakon o nacionalnoj bezbednosti u Hong Kongu i pozvali Kinu da poštuje prava i slobode čoveka u Hong Kongu, u skladu sa Kinesko-Britanskom zajedničkom deklaracijom. [77][78]Kao odgovor, kineska vlada je tvrdila da su izbori u Hong Kongu pošteni i kritikovala je savez Pet Očiju zbog mešanja u unutrašnje stvari Hong Konga.[79][80]

Kontroverza o deljenju podataka domaće špijunaže[uredi | uredi izvor]

Poslednjih godina, dokumenti alijanse Pet Očiju otkrili su da namerno špijuniraju građane jedni drugih i međusobno dele prikupljene informacije[15][14][13][12][81]. Šami Čakarbarti, direktorka Grupe za ljudska prava Liberti, rekla je da Savez Pet Očiju povećava sposobnost država članica da međusobno prenose svoj prljavi posao jedni drugima. bivši službenik NSA Edvard Snovden opisao je FVEI kao "nadnacionalnu obaveštajnu organizaciju koja nije podložna zakonima svojih zemalja".[11]

Kao rezultat Snoudenovih otkrića, savez Pet Očiju bio je predmet sve većeg broja kontroverzi u različitim delovima sveta:

  • Kanada: krajem 2013.godine, kanadski savezni sudija Ričard Mosli oštro je zamerio CSIS-u zbog prepuštanja nadzora Kanađana stranim partnerskim agencijama. Presuda na 51 stranici tvrdi da su CSIS i druge kanadske savezne agencije ilegalno privukle pet saveznika u globalni nadzor, zadržavajući nacionalne savezne sudove u mraku.[82][83][84]
  • Novi Zeland: 2014.godine, Novozelandski parlament zatražio je od NZIS-a i GCSB-a Novog Zelanda da razjasne da li su primili bilo kakve novčane doprinose od članova Saveza Pet Očiju. Obe agencije su zadržale relevantne informacije i odbile da otkriju sve moguće novčane doprinose od Alijanse Pet Očiju.[85] Dejvid Kanlajf, lider Radničke stranke, izjavio je da javnost ima pravo na informacije.[86]
  • Evropska unija: početkom 2014. godine, Komitet Evropskog parlamenta za građanske slobode, pravosuđe i unutrašnje poslove objavio je nacrt izveštaja kojim se potvrđuje da su Novozelandske i Kanadske obaveštajne agencije sarađivale sa NSA u okviru programa Pet Očiju i možda aktivno razmenjivale lične podatke građana Evropske Unije.[87][88]

Ostale vrste internacionalne saradnje[uredi | uredi izvor]

Počevši od osnivanja Sjedinjenih Država i Ujedinjenog Kraljevstva 1946.godine, Savez se dva puta proširio na Kanadu 1948. i Australiju i Novi Zeland 1956. godine, stvarajući pet očiju kakve postoje do danas. Pored toga, postoje zemlje koje se nazivaju "spoljni partneri" koji svoje obaveštajne podatke dele sa Pet Očiju, uprkos tome što nisu zvanični članovi. Dok se Pet Očiju zasniva na konkretnom sporazumu sa specifičnim operacijama između pet zemalja, slični sporazumi o deljenju uspostavljeni su nezavisno i za specifične svrhe; na primer, prema Edvardu Snoudenu, NSA ima "ogromno telo" zvano Kancelarija za spoljne poslove koje se bavi partnerstvom sa stranim zemljama koje su van saveza.[89]

Šest Očiju[uredi | uredi izvor]

Nekoliko zemalja bili su potencijalni članovi "Pet Očiju". Izrael, Singapur[90], Južna Koreja i Japan su sarađivali ili nastavljaju da sarađuju sa Savezom, iako formalno nijedan od njih nije član. [91]Prema Francuskom novinskom časopisu Lobs, Sjedinjene Američke Države su 2009.godine predložile Francuskoj da se pridruži ugovoru i formira sledeći Savez šest očiju. Francuski predsednik Nicolas Sarkozi zatražio je da Francuska ima isti status kao i ostale članice, uključujući potpisivanje "sporazuma o zabrani špijunaže". Ovaj predlog odobrio je direktor NSA, ali su ga odbili direktor CIA-e i predsednik Barak Obama, što je dovelo do odbijanja Francuske.[92]

U 2013.godini objavljeno je da je Nemačka zainteresovana za pridruživanje Savezu Pet Očiju. [93][94]U to vreme, nekoliko članova Kongresa Sjedinjenih Država, uključujući Tim Rajan i Čarls Dent, zalagalo se za ulazak Nemačke u Savez Pet Očiju.[95]

Pet Očiju Plus[uredi | uredi izvor]

Od 2018.godine, kao deo inicijative koja se ponekad naziva "Pet Očiju Plus 3", Pet Očiju udružilo se sa Francuskom, Nemačkom i Japanom kako bi primenilo sistem razmene informacija kako bi se suprotstavilo pretnjama koje proizilaze iz spoljnih aktivnosti Kine, kao i Rusije.[96][97] Pet očiju Plus Francuska, Japan i Južna Koreja dele informacije o vojnim aktivnostima Severne Koreje, uključujući balističke rakete, kao deo sporazuma koji se ponekad naziva i "Pet Očiju Plus".[98]

Six Eyes Alliance

Devet Očiju[uredi | uredi izvor]

Mapa država članica alijanse Devet Očiju

Devet Očiju je druga organizacija koju čine isti članovi pet očiju koji rade sa Danskom, Francuskom, Holandijom i Norveškom.[99][100]

Četrnaest očiju[uredi | uredi izvor]

Mapa država članica alijanse Četrnaest Očiju

Prema dokumentu koji je objavio Edvard Snouden, postoji još jedan radni sporazum između 14 zemalja, zvanično poznat kao SIGINT Seniori Evrope, ili "SSEUR". [101]Ovih" četrnaest očiju " čine isti članovi Alijanse Devet Očiju plus Belgija, Nemačka, Italija, Španija i Švedska.[102][103]

Dalja saradnja u razmeni obaveštajnih podataka[uredi | uredi izvor]

Kao što je naznačila Britanska neprofitna organizacija zvana „Internacionalna Privatnost”, postoji niz obaveštajnih sporazuma o određenim pitanjima koji uključuju neke ili sve gore pomenute zemlje i mnoge druge, kao što su:[104][105]

  • Deljenje određenog prostora između 41 zemlje koja je formirala savezničku koaliciju u Avganistanu;
  • Zajednički napori zemalja Pet Očiju u "smisleni saradnji" za upotrebu računarskih mreža iz Austrije, Belgije, Češke, Danske, Nemačke, Grčke, Mađarske, Islanda, Italije, Japana, Sasso, Holandije, Norveške, Poljske, Portugala, Južne Koreje, Španije, Švedske, Švajcarske i Turske;
  • Bernski klub: 17 članova, uključujući uglavnom evropske države; Sjediljene Američke Države nisu članice;
  • Maksimator: obaveštajni savez između Danske, Nemačke, Francuske, Holandije i Švedske
  • Antiteroristička grupa: šire članstvo nego 17 evropskih država članica Bernskog kluba i uključuje Sjediljene Američke Države;
  • Specijalni komitet NATO-a: sastoji se od šefova službi bezbednosti 30 zemalja članica NATO-a

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „"Five Eyes Intelligence Oversight and Review Council (FIORC)"”. 
  2. ^ Canadian Global Affairs Institute (na jeziku: engleski), 2022-04-08, Pristupljeno 2022-05-15 
  3. ^ „Center for Army Lessons Learned - Thesaurus”. web.archive.org. 2014-02-02. Pristupljeno 2022-05-15. 
  4. ^ „Department of Navy Chief Information Officer - Policy: PKI Interoperability with FVEY Partner Nations on the NIPRNet”. web.archive.org. 2014-02-01. Pristupljeno 2022-05-15. 
  5. ^ „Wayback Machine” (PDF). web.archive.org. Pristupljeno 2022-05-15. 
  6. ^ „CANZUK anyone? : Diplomat Magazine” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  7. ^ „The Sinews of Peace ('Iron Curtain Speech')”. International Churchill Society (na jeziku: engleski). 1946-03-05. Pristupljeno 2022-05-15. 
  8. ^ „Five Eyes and the Perils of an Asymmetric Alliance – AIIA”. Australian Institute of International Affairs (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  9. ^ „Q&A: What you need to know about Echelon” (na jeziku: engleski). 2001-05-29. Pristupljeno 2022-05-15. 
  10. ^ „BBC News | EUROPE | Echelon: Big brother without a cause?”. news.bbc.co.uk. Pristupljeno 2022-05-15. 
  11. ^ a b „"Snowden-Interview: Transcript". Norddeutscher Rundfunk.”. 
  12. ^ a b „US and UK struck secret deal to allow NSA to 'unmask' Britons' personal data”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2013-11-20. Pristupljeno 2022-05-15. 
  13. ^ a b „NSA 'offers intelligence to British counterparts to skirt UK law'”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2013-06-10. Pristupljeno 2022-05-15. 
  14. ^ a b „British spy agency taps cables, shares with U.S. NSA - Guardian”. Reuters (na jeziku: engleski). 2013-06-21. Pristupljeno 2022-05-15. 
  15. ^ a b „Revealed: Australian spy agency offered to share data about ordinary citizens”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2013-12-02. Pristupljeno 2022-05-15. 
  16. ^ „Perry, Nick (16 July 2013). "Experts say US spy alliance will survive Snowden"”. 
  17. ^ a b „Wayback Machine” (PDF). web.archive.org. Pristupljeno 2022-05-15. 
  18. ^ „Diary reveals birth of secret UK-US spy pact that grew into Five Eyes”. BBC News (na jeziku: engleski). 2021-03-05. Pristupljeno 2022-05-15. 
  19. ^ „History of 5-Eyes – explainer”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2013-12-02. Pristupljeno 2022-05-15. 
  20. ^ „Not so secret: deal at the heart of UK-US intelligence”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2010-06-24. Pristupljeno 2022-05-15. 
  21. ^ a b „Not so secret: deal at the heart of UK-US intelligence”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2010-06-24. Pristupljeno 2022-05-15. 
  22. ^ „Wayback Machine” (PDF). web.archive.org. Pristupljeno 2022-05-15. 
  23. ^ Aldrich, Richard (2010-06-24). „Allied code-breakers co-operate – but not always”. the Guardian (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  24. ^ a b „Q&A: What you need to know about Echelon” (na jeziku: engleski). 2001-05-29. Pristupljeno 2022-05-15. 
  25. ^ „GCHQ by Richard Aldrich, Securing the State by David Omand | Book reviews”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2010-06-18. Pristupljeno 2022-05-15. 
  26. ^ Campbell, Duncan. „Inside Echelon”. heise online (na jeziku: nemački). Pristupljeno 2022-05-15. 
  27. ^ „How France helped us win Falklands war, by John Nott”. www.telegraph.co.uk. Pristupljeno 2022-05-15. 
  28. ^ „Canberra spy link to MI6 alleged”. The Independent (na jeziku: engleski). 1994-02-23. Pristupljeno 2022-05-15. 
  29. ^ „Canberra spy link to MI6 alleged”. The Independent (na jeziku: engleski). 1994-02-23. Pristupljeno 2022-05-15. 
  30. ^ „British diplomats tried to suppress details of MI6 role in Iran coup”. www.telegraph.co.uk. Pristupljeno 2022-05-15. 
  31. ^ Risen, James (2000-04-16). „SECRETS OF HISTORY: The C.I.A. in Iran -- A special report.; How a Plot Convulsed Iran in '53 (and in '79)”. The New York Times (na jeziku: engleski). ISSN 0362-4331. Pristupljeno 2022-05-15. 
  32. ^ „Declassified Documents Reveal CIA Role In 1953 Iranian Coup”. NPR.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  33. ^ CNN, By Dan Merica and Jason Hanna. „In declassified document, CIA acknowledges role in 1953 Iran coup - CNNPolitics”. CNN. Pristupljeno 2022-05-15. 
  34. ^ „MI6 and the death of Patrice Lumumba”. BBC News (na jeziku: engleski). 2013-04-02. Pristupljeno 2022-05-15. 
  35. ^ „"Spymaster stirs spectre of covert foreign activities"”. 
  36. ^ „Questions over Australian involvement in Chile coup”. SBS News (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  37. ^ „The Other 9/11”. The Other 9/11. Pristupljeno 2022-05-15. 
  38. ^ „Tiananmen Square: the long shadow”. Financial Times. 2014-06-01. Pristupljeno 2022-05-15. 
  39. ^ „Schmid, Gerhard (11 July 2001). "On the existence of a global system for the interception of private and commercial communications (ECHELON interception system), (2001/2098(INI))" (pdf – 194 pages). European Parliament: Temporary Committee on the ECHELON Interception System. Archived from the original on 26 December 2013. Retrieved 5 January 2013.”. 
  40. ^ June 6, Published:; 2013; July 10, Updated; 2013. „NSA slides explain the PRISM data-collection program”. The Washington Post (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  41. ^ „EX‐CODE ANALYST EXPLAINS HIS AIM”. The New York Times (na jeziku: engleski). 1972-07-19. ISSN 0362-4331. Pristupljeno 2022-05-15. 
  42. ^ „Echelon | DuncanCampbell.org”. web.archive.org. 2015-09-28. Pristupljeno 2022-05-15. 
  43. ^ „STOA: Political control technologies - Summary of Interim Study”. web.archive.org. 1999-04-17. Pristupljeno 2022-05-15. 
  44. ^ „MOTION FOR A RESOLUTION on Echelon”. www.europarl.europa.eu (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  45. ^ „About Parliament”. About Parliament (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  46. ^ „Lawmakers Raise Questions About International Spy Network”. archive.nytimes.com. Pristupljeno 2022-05-15. 
  47. ^ Campbell, Duncan. „Echelon Chronology”. heise online (na jeziku: nemački). Pristupljeno 2022-05-15. 
  48. ^ a b „UK bugged Annan's office, says former minister”. The Sydney Morning Herald (na jeziku: engleski). 2004-02-27. Pristupljeno 2022-05-15. 
  49. ^ „UK 'spied on UN's Kofi Annan'” (na jeziku: engleski). 2004-02-26. Pristupljeno 2022-05-15. 
  50. ^ „Revealed: US dirty tricks to win vote on Iraq war”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2003-03-02. Pristupljeno 2022-05-15. 
  51. ^ „Ten years on what happened to the woman who revealed dirty tricks on Iraq war vote?”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2013-03-03. Pristupljeno 2022-05-15. 
  52. ^ „Documents shed light on CIA, Gadhafi spy ties”. www.cnn.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  53. ^ „Libya: Gaddafi regime's US-UK spy links revealed”. BBC News (na jeziku: engleski). 2011-09-04. Pristupljeno 2022-05-15. 
  54. ^ Hauslohner, Abigail (2011-09-02). „Breaking News, Analysis, Politics, Blogs, News Photos, Video, Tech Reviews”. Time (na jeziku: engleski). ISSN 0040-781X. Pristupljeno 2022-05-15. 
  55. ^ „Files show MI6, CIA ties to Libya: reports”. The Sydney Morning Herald (na jeziku: engleski). 2011-09-03. Pristupljeno 2022-05-15. 
  56. ^ „Libya: secret dossier reveals Gaddafi's UK spy links”. www.telegraph.co.uk. Pristupljeno 2022-05-15. 
  57. ^ FIELD, MICHAEL (2010-12-02). „NZ way down the WikiLeaks queue”. Stuff (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  58. ^ „UK gathering secret intelligence via covert NSA operation”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2013-06-07. Pristupljeno 2022-05-15. 
  59. ^ Dorling, Philip (2013-06-12). „Australia gets 'deluge' of US secret data, prompting a new data facility”. The Sydney Morning Herald (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  60. ^ Dorling, Philip (2013-07-08). „Snowden reveals Australia's links to US spy web”. The Sydney Morning Herald (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  61. ^ „Americans pay GCHQ £100m to spy for them, leaked NSA papers from”. The Independent (na jeziku: engleski). 2013-08-08. Pristupljeno 2022-05-15. 
  62. ^ „Exclusive: NSA pays £100m in secret funding for GCHQ”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2013-08-01. Pristupljeno 2022-05-15. 
  63. ^ „Gellman, Barton; Soltani, Ashkan; Peterson, Andrea (4 November 2013). "How we know the NSA had access to internal Google and Yahoo cloud data". The Washington Post. Archived from the original on 4 February 2016. Retrieved 5 November 2013”. 
  64. ^ „Photo Gallery: Spies in the Embassy”. Der Spiegel (na jeziku: engleski). 2013-10-27. ISSN 2195-1349. Pristupljeno 2022-05-15. 
  65. ^ Allard, Tom (2014-03-03). „Australia ordered to cease spying on East Timor by International Court of Justice”. The Sydney Morning Herald (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  66. ^ „Hong Kong: 'Five Eyes could be blinded,' China warns West”. BBC News (na jeziku: engleski). 2020-11-19. Pristupljeno 2022-05-15. 
  67. ^ „Meng Wanzhou: Questions over Huawei executive’s arrest as legal battle continues”. BBC News (na jeziku: engleski). 2020-10-31. Pristupljeno 2022-05-15. 
  68. ^ „China in brace position as Five Eyes form united front”. South China Morning Post (na jeziku: engleski). 2020-06-14. Pristupljeno 2022-05-15. 
  69. ^ Swanson, Ana (2019-10-23). „Trump Officials Battle Over Plan to Keep Technology Out of Chinese Hands”. The New York Times (na jeziku: engleski). ISSN 0362-4331. Pristupljeno 2022-05-15. 
  70. ^ Bourke, Latika (2020-02-07). „Australian MP delivers stunning rebuke to UK's Dominic Raab on Huawei”. The Sydney Morning Herald (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  71. ^ „Mike Pompeo praises UK decision to remove Huawei from 5G network”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2020-07-21. Pristupljeno 2022-05-15. 
  72. ^ „'Cosying up to China': NZ faces bitter attack over Five Eyes comments”. NZ Herald (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  73. ^ „China heaps praise on Nanaia Mahuta's 'remarkable' Five Eyes comments”. Newshub (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  74. ^ Bourke, Latika (2021-04-23). „Jacinda Ardern savaged as British Parliament declares treatment of Uyghurs ‘genocide’”. Stuff (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  75. ^ Auto, Hermes (2021-04-27). „China announces measures to prevent foreign spying in companies | The Straits Times”. www.straitstimes.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  76. ^ „China imposes strict anti-espionage measures on staff visiting New Zealand, Five Eyes nations”. Newshub (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  77. ^ „Joint Statement on Hong Kong Legislative Council Elections”. United States Department of State (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  78. ^ „Hong Kong elections spark G7, EU, Five Eyes condemnation”. South China Morning Post (na jeziku: engleski). 2021-12-21. Pristupljeno 2022-05-15. 
  79. ^ „China imposes strict anti-espionage measures on staff visiting New Zealand, Five Eyes nations”. Newshub (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  80. ^ „China accuses New Zealand and Five Eyes of interference over criticism of Hong Kong legislative elections | RNZ News”. web.archive.org. 2021-12-22. Pristupljeno 2022-05-15. 
  81. ^ „NSA files: Australian spies scooped up thousands of email accounts to help US”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2013-10-16. Pristupljeno 2022-05-15. 
  82. ^ Freeze, Colin (2013-12-20). „Canada’s spy agencies chastised for duping courts”. The Globe and Mail (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  83. ^ „National Post”. nationalpost (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  84. ^ „CSIS asked foreign agencies to spy on Canadians, kept court in dark, judge says”. web.archive.org. 2013-12-22. Pristupljeno 2022-05-15. 
  85. ^ „Spy agencies silent over funding”. RNZ (na jeziku: engleski). 2014-02-24. Pristupljeno 2022-05-15. 
  86. ^ „Spy agencies silent over funding”. RNZ (na jeziku: engleski). 2014-02-24. Pristupljeno 2022-05-15. 
  87. ^ „European report calls for review of data sharing with Canada over spy concerns”. web.archive.org. 2014-02-21. Pristupljeno 2022-05-15. 
  88. ^ „"DRAFT REPORT on the US NSA surveillance programme, surveillance bodies in various Member States and impact on EU citizens' fundamental rights and on transatlantic cooperation in Justice and Home Affairs" (PDF). European Parliament. 8 January 2014. Archived (PDF) from the original on 24 January 2014. Retrieved 14 February 2014.” (PDF). 
  89. ^ „Interview with Whistleblower Edward Snowden on Global Spying”. Der Spiegel (na jeziku: engleski). 2013-07-08. ISSN 2195-1349. Pristupljeno 2022-05-15. 
  90. ^ Dorling, Philip (2013-11-24). „Singapore, South Korea revealed as Five Eyes spying partners”. The Sydney Morning Herald (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  91. ^ „Japan lends its vision to 'Five Eyes' intelligence alliance”. Nikkei Asia (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  92. ^ „EXCLUSIF. Comment la France écoute (aussi) le monde”. L'Obs (na jeziku: francuski). 2015-07-01. Pristupljeno 2022-05-15. 
  93. ^ Martin, Adam. „NSA: Germany Was ‘a Little Grumpy’ About Being Left Out of Spying Club”. Intelligencer (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  94. ^ Sanger, David E.; Mazzetti, Mark (2013-10-25). „Allegation of U.S. Spying on Merkel Puts Obama at Crossroads”. The New York Times (na jeziku: engleski). ISSN 0362-4331. Pristupljeno 2022-05-15. 
  95. ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. „US lawmakers push for German entrance to Five Eyes spy alliance | DW | 22.11.2013”. DW.COM (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  96. ^ „Five Eyes intel group ties up with Japan, Germany, France to counter China in cyberspace”. Mainichi Daily News (na jeziku: engleski). 2019-02-04. Pristupljeno 2022-05-15. 
  97. ^ „Exclusive: Five Eyes intelligence alliance builds coalition to counter China”. Reuters (na jeziku: engleski). 2018-10-12. Pristupljeno 2022-05-15. 
  98. ^ Panda, Ankit. „‘Five Eyes’ Countries Eye Expanded Cooperation Amid North Korea Challenges”. thediplomat.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
  99. ^ „Denmark is one of the NSA's '9-Eyes' - News - The Copenhagen Post”. web.archive.org. 2013-12-19. Pristupljeno 2022-05-15. 
  100. ^ „NSA-GCHQ cyberspy leaks: A glossary”. BBC News (na jeziku: engleski). 2014-01-28. Pristupljeno 2022-05-15. 
  101. ^ „Rensfeldt, Gunnar (11 December 2013). "Read the Snowden Documents From the NSA". Sveriges Television. Archived from the original on 9 February 2014. Retrieved 14 February 2014.”. 
  102. ^ „Denmark is one of the NSA's '9-Eyes' - News - The Copenhagen Post”. web.archive.org. 2013-12-19. Pristupljeno 2022-05-15. 
  103. ^ „NSA-GCHQ cyberspy leaks: A glossary”. BBC News (na jeziku: engleski). 2014-01-28. Pristupljeno 2022-05-15. 
  104. ^ „The Five Eyes Fact Sheet | Privacy International”. web.archive.org. 2017-10-16. Pristupljeno 2022-05-15. 
  105. ^ Author, No (2013-10-27). „NSA asked Japan to tap regionwide fiber-optic cables in 2011”. The Japan Times (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-15. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Корисник:BluriVision/песак&oldid=24549529”