Pređi na sadržaj

Kraljevina Kastilja

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Grb Kraljevine Kastilje

Kraljevina Kastilja je bila jedna od hrišćanskih[1] srednjovekovnih kraljevina na Iberijskom poluostrvu. Nastala je kao autonomna politička celina u 9. veku kao grofovija koja je bila vazal Kraljevini Leonu.[2][3] Ime je dobila po velikom broju tvrđava – kastiljos (šp. castillos) koji su bili razasuti po čitavoj njenoj teritoriji. Tokom 10. veka, njeni grofovi su povećali svoju autonomiju, ali je tek 1065. godine odvojena od Leona i postala samostalno kraljevstvo. Između 1072. i 1157. ponovo je ujedinjena sa Leonom, a posle 1230. godine ova unija postaje trajna. Tokom ovog perioda kastiljski kraljevi su vršili opsežna osvajanja u južnoj Iberiji na račun islamskih kneževina.[4][5][6][7] Kraljevine Kastilja i Leon, sa svojim južnim akvizicijama, postale su poznate pod zajedničkim imenom Kruna Kastilje,[8] što je termin koji je takođe obuhvatao prekookeansku ekspanziju.[9]

Počeci: IX i X vek[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Grofovija Kastilja

Prvi pomen Kastilje u pisanim dokumentima datira iz 800. godine. Grofoviju Kastilju su naselili uglavnom stanovnici kantabrijskog, asturijskog, baskijskog i gotskog porekla koji su govorili posebnim dijalektom romanskog jezika, kastiljanskim, i koji su imali veoma izdiferencirane zakone. Prvi grof Kastilje, Rodrigo, vladao je od 850. do 873. godine kao vazal Ordonja I od Asturije i Alfonsa III Velikog.

Godine 931. grof Fernan Gonzales pretvara Kastilju u naslednu grofoviju, nezavisnu od uticaja leonskih kraljeva.

Ekspanzija i ujedinjenje sa Kraljevinom Leon: XI i XII vek[uredi | uredi izvor]

Katedrala u Burgosu, prestonici Kraljevine Kastilje

Sančo od III Navare postaje vladar Kastilje 1028. godine nakon smrti grofa Garsije Sančeza, jer je bio oženjen Garsijinom sestrom. Godine 1035. ostavlja grofoviju Kastilju svom sinu Fernandu, čime Kastilja postaje kraljevina. Fernando je bio oženjen Sančom, sestrom Bermuda III, kralja Leona. Fernando provocira bitku kod Tamarona u kojoj gine Bermudo III. Kako nije imao naslednika, njegov šurak, Fernando I od Kastilje polagao je pravo na leonski presto. Tada dolazi do prvog ujedinjenja ova dva kraljevstva.

Nakon smrti Fernanda I 1065. godine, sledeći tradiciju da se kraljevstvo deli među sinovima, Kastilja je podeljena između njegova dva sina, Sanča, i Alfonsa. Alfonso je dobio Leon, Sančo Kastilju, Garsija Galiciju, a Uraka Samoru. Sančo i Alfonso su napali svog brata Garsiju i oteli mu Galiciju. Sančo, nezadovoljan Kastiljom i polovinom Galicije, napada svog brat Alfonsa i otima mu Leon uz pomoć Rodriga Dijaza, El Sida. Uraka pruža utočište glavnini leonske vojske i prima ih u Samoru. Sančo postavlja opsadu oko Samore, međutim, 6. oktobra 1072. godine ubija ga galicijski plemić, Veljido Dolfos, što prouzrokuje povlačenje kastiljanske vojske. Tako Alfonso ne samo da je povratio svoj, leonski presto, nego takođe preuzima i kastiljanski i galicijski presto, čime dolazi do drugog ujedinjenja koje će potrajati više generacija.

Za vreme Alfonsove vladavine, Kastilja je razvila diplomatske odnose sa drugim evropskim kraljevinama, naročito sa Francuskom, jer je Alfonso udao svoje dve kćerke, Uraku i Terezu, za Rajmunda od Burgundije i Anrija od Lorene. Na saboru u Burgosu 1080. godine, Alfonso zamenjuje tipično kastiljansko-leonski mosarapski ritual venčanja romanskim.

Kad je Alfonso VI od Leona i Kastilje umro, nasledila ga je ćerka Uraka I, koja se po drugi put udala za Alfonsa I od Aragona, čime je došlo do ujedinjenja Kraljevine Aragona sa Kraljevinom Kastiljom. Međutim, ovo ujedinjenje dva kraljevstva nije uspelo zahvaljujući velikim sukobima između aragonskog i kastiljanskog plemstva, tako da je Alfonso I oterao Uraku 1114. godine, što je samo još više zateglo odnose između ova dva kraljevstva. Iako je papa Paskval II raspustio brak, njih dvoje se nisu rastali. Uraka je takođe morala da se suoči sa i svojim sinom iz prvog braka, galicijskim kraljem, Alfonsom, kako bi se izborila za svoja prava nad kraljevinom.

Nakon njene smrti, isti taj sin je nasleđuje na kastiljanskom prestolu kao Alfonso VII od Leona i Kastilje. Novopečeni kralj uspeva da aneksionira teritorije od kraljevina Navare i Aragona, iskoristivši slabljenje ovih nakon smrti Alfonsa I od Aragona. Odustao je od osvajanja mediteranske obale u korist nove unije Aragona i grofovije Barselona, koja nastaje brakom Petronile, ćerke aragonskog kralja i Ramona Berengera IV, grofa od Barselone. Nakon Alfonsove smrti, kraljevstvo se opet deli na njegove sinove, Sanča III, kralja Kastilje, i Fernanda II, kralja Leona.

Razvoj gradova (burgosi)[uredi | uredi izvor]

Počev od 11. veka, duž cele hodočasničke rute Puta za Santijago, počeli su da se formiraju burgosi – preteče gradova (utvrđenja naseljena sveštenicima, plemićima i običnim svetom), od Riohe ka Kraljevini Galiciji. Prvobitno su se burgosi osnivali iz isključivo odbrambenih razloga, i gradili su se obično pored granica. Bili su mesta u kojima je uvek bio veliki procenat vojske i naoružanja. Međutim, vremenom, hodočašće će učiniti da gradovi pored vojne, takođe rszviju ekonomske i trgovačke aktivnosti. Pojhavljuje se građanski stalež - stanovnici burgosa su se uglavnom bavili zantstvom i trgovinom, za razliku od plemstva koje je imalo prihode isključivo od poljoprivrede. Takođe je od bitne važnosti i pojava jevrejskih zajednica u 11. veku koje su dolazile s juga, iz Al-Anadaluza, i koje su se nastanile u Kastilji kao zanatlije, trgovci i zemljoradnici.

Odnos hrišćanstva i islama u XII veku[uredi | uredi izvor]

U 12. veku Evropa će doživeti veliki napredak na intelektualnom terenu, delom zahvaljujući Kastilji. Mnoga klasična dela koja su bila nepovratno izgubljena i pala u zaborav, očuvala su se u arapskim prevodima. U Kastilji, nadbiskup Toleda i upravnik Kastilje, Rajmundo osniva Prevodilačku školu (šp. Escuela de Traductores) (1130-1187)[10] čiji će osnovni zadatak da bude prevođenje klasičnih filozofskih i naučnih dela Antičke Grčke sa arapskog na latinski. Takođe su se prevodila dela koja su pisali arapski autori.

Put za Santijago je takođe umnogome doprineo razmeni znanja između Kastilje, Leona i Evrope, u oba pravca.

U 12. veku takođe će se pojaviti mnogobrojni viteški redovi po ugledu na evropske, kao na primer red Kalatrava, Alkantara i Santijago. Takođe se osnivaju cisternijanske opatije.

Konačno ujedinjenje: XIII vek[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Kruna Kastilje
Kraljevina Kastilja 1210. godine

Alfonso VII, sledeći tradiciju, ponovo deli kraljevinu na svoja dva sina, tako da je Sančo dobio Kastilju, a Fernando Leon.

Konačno, godine 1230. dolazi do poslednjeg i definitivnog ujedinjenja Kastilje i Leona kada Fernando III od Kastilje nasleđuje od svoje majke Berengele kraljevinu Kastilju (1217), i od svog oca Alfonsa IX, Leon (1230). Istovremeno je iskoristio opadanje almohadskog carstva i osvojio je dolinu Gvadalkivira a njegov sin Alfonso je osvojio taifu Mursiju. Kortesi Kastilje i Leona su se ujedinili, i taj momenat se smatra nastankom Krune Kastilje koja se sastojala iz dva kraljevstva: Kastilje i Leona, i taifa i gospodstava osvojenih od Arapa (Kordoba, Mursija, Haen, Sevilja). Kraljevine Kastilja i Leon su zadržale svoj pravni sistem - na primer, osobama iz Kastilje u Leonu se sudilo po zakonima Kastilje.

Ujedinjenje sa Aragonom: XV vek[uredi | uredi izvor]

Godine 1474. umire Enrike IV, kralj Kastilje, i između te godine i 1479. dolazi do borbe oko prestola Krune Kastilje između pristalica njegove sestre, Izabele i Huane Beltranke, legitimne Enrikeove ćerke koja je bila udata za portugalskog kralja, u kojoj Izabela odnosi pobedu. Da je Huana pobedila, došlo bi do ujedinjenja Kastilje sa Portugalom, a ne sa Aragonom.

Godine 1469. tajno se venčavaju Izabela I od Kastilje i Fernando, naslednik aragonskog prestola.[11] Ovim brakom se ujedinjuju krune Kastilje i Aragona 1479, iako to ujedinjenje nije zvanično do vladavine njihovog unuka, Karla I od Španije.

Izabela i Fernando završavaju Rekonkistu zauzimanjem Granade, 1492. godine. Te iste godine, dolazi do proterivanja Jevreja, a Kolumbo u službi kraljice Izabele otkriva Ameriku.

Državna uprava: Saveti i Kortesi[uredi | uredi izvor]

Kao u svakom srednjovekovnom kraljevstvu, kralj je imao najveću, bogom datu moć. Međutim, u seoskim i gradskim zajednicama počinju da se pojavljuju organizovani saveti koji su donosili odluke o problemima iz svakodnevnog života. Ti saveti su prerasli u Savete u kojima su delovali predstavnici određenih zajednica. Saveti su dobili veću pravnu moć, kao na primer odabir magistrata i zvaničnika, gradonačelnika, pisara i dr.

Pred sve većom moći Saveta, nastaje potreba za komunikacijom između njih i kralja, te će tako 1188. nastati kortesi u Leonu, a u Kastilji nešto kasnije, 1250. Srednjovekovni kortesi su bili sačinjeni od malog broja predstavnika gradova i nisu imali pravne moći, ali su bili veza između kralja i kraljevstva.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ B. Collins, Wallace (2004). Orientation: A Journey: Trip Through Europe Asia And Africa. University of Pittsburgh Press. str. 428. ISBN 9780595310630. 
  2. ^ Gerli, E Michael, ur. (2017). Routledge Revivals: Medieval Iberia (2003): An Encyclopedia. Routledge. str. 327. ISBN 9781351665780. Arhivirano iz originala 2022-06-23. g. Pristupljeno 2020-12-12. 
  3. ^ Reilly, Bernard F. (1998). The Kingdom of León-Castilla Under King Alfonso VII, 1126-1157. University of Pennsylvania Press. str. 136. ISBN 9780812234527. Arhivirano iz originala 2022-06-23. g. Pristupljeno 2020-12-12. 
  4. ^ Gómez-Rivas, Camilo (21. 11. 2014). Law and the Islamization of Morocco under the Almoravids: The Fatwās of Ibn Rushd al-Jadd to the Far Maghrib. Brill. str. 1, note 3. ISBN 978-90-04-27984-1. 
  5. ^ Irvin, Dale T.; Sunquist, Scott (2002). History of the World Christian Movement: Volume 1: Earliest Christianity To 1453 (na jeziku: engleski). A&C Black. str. 30. ISBN 978-0-567-08866-6. 
  6. ^ Luis Corral, Fernando (2009). „The Christian Frontier against al-Andalus (Muslim Spain): concept and politics during the reigns of King Fernando I of Castile and Leon and his successors until 1230”. Ur.: Natalie Fryde; Dirk Reitz. Walls, Ramparts, and Lines of Demarcation: Selected Studies from Antiquity to Modern Times. LIT Verlag Münster. str. 67. ISBN 978-3-8258-9478-8. 
  7. ^ García Fitz, Francisco (2010). Rogers, Clifford J.; Caferro, William; Reid, Shelley, ur. The Oxford Encyclopedia of Medieval Warfare and Military Technology (na jeziku: engleski). Oxford University Press. str. 325—326. ISBN 978-0-19-533403-6. „Barely eight years after the initial crossing of the Straits of Gibraltar, the Muslims had come to dominate almost the entire Peninsula with the exception of a few northern mountainous regions along Cantabrian and Pyrenean ranges. In these areas, indigenous populations, including the Asturians, Cantabrians, and Basques, who had been brought under Visigothic control, were able to escape Islamic domination.” 
  8. ^ Reilly, Bernard F. (1993). The Medieval Spains (na jeziku: engleski). Cambridge University Press. str. 139. ISBN 9780521397414. Arhivirano iz originala 4. 8. 2020. g. Pristupljeno 11. 10. 2019. „The new kingdom of Castile had roughly tripled in size to some 335,000 square kilometers by 1300 but, at the same time, its population had increased by the same factor, from one to three millions, so that the average density remained steady at about 8.5 persons per square kilometer.” 
  9. ^ Urzainqui, Tomás (1998). La Navarra marítima. Pamplona: Pamiela. str. 213—249. ISBN 84-7681-284-1. 
  10. ^ Marietta Gargatagli, M. Historia de la Escuela de Traductores de Toledo.Universitat Autònoma de Barcelona. Facultat de Traducció i d’Interpretació[1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. septembar 2007), Pristupljeno 9. 4. 2013.
  11. ^ Isabel I la Católica, reina de Castilla · National Geographic en español. · Secciones

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Kraljevina Kastilja na Vikimedijinoj ostavi.
Spisak hrišćanskih kraljevina na Pirinejskom poluostrvu od Rekonkiste do danas
Portugalija Španija
Kruna Kastilje Kraljevina Navara Kruna Aragona
Kraljevina Galicija Kraljevina Asturija Kraljevina Leon Kraljevina Kastilja Kraljevina Aragon Grofovija Barselona Kraljevina Valensija Kraljevina Majorka
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Краљевина_Кастиља&oldid=27553081”