Kuća Stambolijskih
| Kuća Stambolijskih | |
|---|---|
 Kuća Stambolijskih, danas restoran Stambolijski | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Niš |
| Opština | Medijana |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1878. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Vlasnik | Grad Niš |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture |
Kuća Stambolijskih je smeštena u užem centru grada Niša, u ulici Nikole Pašića 36[1] i jedna je od značajnijih objekata arhitekture Niša.
Izgradnja[uredi | uredi izvor]
Kuća je građena u poslednjim godinama turske vladavine u Nišu. Izgradnja je otpočela 1875. godine. Prekinuta je oslobodilačkim srpsko-turskim ratovima 1876-1878. godine. Dovršena je 1878. godine, kada je Niš oslobođen od Turaka. Gradnju je započeo Turčin Amet Memetović. Nedovršenu kuću od Memetovića kupio je, 1. avgusta 1878. godine, poznati niški trgovac Todor Stanković Stambolija za 25 zlatnih lira po čijem nadimku je i ovaj objekat poznat u Nišu kao kuća Stambolijskih.[2]
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Kuća pripada profanoj balkanskoj arhitekturi.[1] To je spratna bondručna građevina sa erkerom u sredini i velikom strehom. Simetričnog je tipa sa centralnim holom oko koga su raspoređene sobe. Prostorije na spratu povezane su drvenim stepeništem koje je sastavni deo spratnog hola. Kuća poseduje tavanice od drveta sa karakterističnim rozetama. Sačuvani su dolapi, profilisane polce i vrata sa lepim ornamentima, a takođe odžaklija i divanhana. Objekat je sagrađen kao bogata varoška stambena kuća sa više od deset prostorija.
Spomenik kulture[uredi | uredi izvor]
Jedna je od prvih starih niških stambenih objekata koje je proglašena spomenikom kulture i 28. jula 1949. godine stavljena pod zaštitu zakona.[3] U obrazloženju rešenja o zaštiti, navedeno je da objekat čuva sve odlike srpsko-balkanskog stila stare gradske arhitekture i da predstavlja jedini očuvani primerak u celom Nišu. Kuća je trebalo da bude obnovljena za potrebe Muzeja starog Niša. No, usled nedostatka sredstava, nije obnovljena. Bila je sasvim zapuštena i sklona padu. U leto 1957. godine doneta je odluka da se sa nje ukloni tabla sa zaštitom i kuća poruši. Intervencijom Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture nije porušena, već je, maja 1964. godine, obnovljeno rešenje o njenoj zaštiti. Osnivanjem niškog Zavoda za zaštitu spomenika kulture 1966. godine, kuća je bila zaštićena od uništenja. Već 1970. godine U niškom Zavodu načinjen je projekat za njenu revitalizaciju. Konačno, 1981. godine, sredstvima obezbeđenim od filijale Putnika u Nišu, otpočeli su konzervatorski radovi na ovoj kući. Te godine je prvi put u Nišu i jugu Srbije jedan spomenik kulture porušen i obnovljen iz temelja. Po projektu niškog Zavoda, koje je načinila arh. Danica Janić, objekat je iz temelja obnovljen i u njemu je smešten ugostiteljski objekta Stambolijski.[3]
Galerija[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Turistička Organizacija Niš”. Arhivirano iz originala 29. 03. 2014. g. Pristupljeno 26. 03. 2014. Tekst „ Šta videti ” ignorisan (pomoć); Tekst „ Stari Niš ” ignorisan (pomoć); Tekst „ Kuća Stambolijskih ” ignorisan (pomoć)
- ^ Spomenici Niša, zaštićena kulturna dobra od izuzetnog i od velikog značaja, drugo izdanje, Borislav Andrejević, Niš, 2011. 157str
- ^ a b Spomenici Niša, zaštićena kulturna dobra od izuzetnog i od velikog značaja, drugo izdanje, Borislav Andrejević, Niš, 2011. 159str
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Spomenici Niša - zaštićena kulturna dobra od izuzetnog i od velikog značaja, drugo izdanje, Borislav Andrejević, Niš, 2011.
- https://web.archive.org/web/20140329093537/http://www.visitnis.com/kuca-stambolijskih.html
